DHEA-S (siarczan dehydroepiandrosteronu) to hormon produkowany głównie przez nadnercza, który odgrywa kluczową rolę w regulacji licznych procesów biologicznych w naszym organizmie. Z uwagi na rolę jaką pełni możemy określić go mianem „hormonu matki”, ponieważ jest prekursorem dla innych hormonów, takich jak estrogeny i testosteron. Choć jest on mniej znany od innych hormonów, jego wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne jest bardzo duży, zwłaszcza w kontekście starzenia się, płodności oraz funkcji metabolicznych.
Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn DHEA-S pełni podobne funkcje, choć jego stężenie i działanie mogą różnić się w zależności od płci. U mężczyzn stanowi on główne źródło androgenów, a więc hormonów odpowiedzialnych za cechy typowo męskie, takie jak owłosienie ciała, barwa głosu, a także rozwój masy mięśniowej. U kobiet natomiaast DHEA-S przekształca się głównie w estrogeny, które są niezbędne dla prawidłowej regulacji cyklu menstruacyjnego, zdrowia kości oraz funkcji rozrodczych.
Interesujący jest fakt, że poziom DHEA-S zaczyna spadać już po 30. roku życia, co stanowi naturalny element procesu starzenia się naszego organizmu. O zbyt niskim stężeniu DHEA-S i korzyściach płynących z odpowiedniej suplementacji pisałem na łamach Medexpressu już wcześniej: https://www.medexpress.pl/blogosfera/dhea-s-co-sie-dzieje-gdy-go-brakuje/ Jednakże, w niektórych przypadkach poziom tego hormonu może być nadmiernie wysoki, co może z kolei prowadzić do wielu problemów zdrowotnych.
Przyczyny nadmiaru DHEA-S i towarzyszące mu objawy
Zbyt wysokie stężenie DHEA-S we krwi może wynikać z różnorodnych czynników, które wpływają na funkcjonowaanie nadnerczy i regulację produkcji hormonów. Jednym z głównych powodów tej dysfunkcji są zaburzenia nadnerczy, takie jak zespół policystycznych jajników (PCOS) u kobiet oraz wrodzony przerost nadnerczy – schorzenie występujące zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, prowadzące do nadprodukcji androgenów. Niewłaściwe działanie nadnerczy skutkuje nadmiarem DHEA-S, co może wywoływać wiele problemów zdrowotnych.
Inne przyczyny podwyższonego poziomu DHEA-S to:
- Przewlekły stres
Stres jest jednym z kluczowych czynników powodujących zaburzenia hormonalne. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA), odpowiedzialna za reakcje naszego organizmu na stres, pod wpływem długotrwałego napięcia zwiększa produkcję hormonów, w tym DHEA-S. Nadmierna ekspozycja na stres może prowadzić do jego nadmiernego wzrostu we krwi. - Guzy nadnerczy
W rzadkich przypadkach guzy nadnerczy mogą prowadzić do nadprodukcji hormonów, w tym DHEA-S. Jest to stan wymagający specjalistycznej diagnostyki i interwencji, często chirurgicznej. - Leki
Niektóre leki, szczególnie sterydy anaboliczne lub substancje zwiększające poziom androgenów, mogą podnosić poziom DHEA-S. Niewłaściwe stosowanie tych leków, bez nadzoru lekarskiego, może prowadzić do poważnych zaburzeń hormonalnych.
Objawy związane z nadmiarem DHEA-S we krwi mogą być zróżnicowane, w zależności od indywidualnych predyspozycji. Do najczęstszych należą:
- U kobiet: nieregularne cykle menstruacyjne, nadmierne owłosienie (hirsutyzm), trądzik, przerost łechtaczki, a także łysienie typu androgenowego.
- U mężczyzn: nadmierna potliwość, trądzik, przyrost masy mięśniowej (bez zwiększonej aktywności fizycznej), zmiany nastroju – zwłaszcza agresja i drażliwość.
- U obu płci: chroniczne zmęczenie, zaburzenia snu, trudności w koncentracji, nadciśnienie.
Zrozumienie przyczyn nadmiaru DHEA-S oraz związanych z nimi objawów umożliwia szybkie podjęcie działań mających na celu przywrócenie równowagi hormonalnej. Warto zaznaczyć, że niektóre objawy rozwijają się powoli, co sprawia, że regularne badania hormonalne są kluczowe dla wczesnej diagnostyki.
Jak kontrolować poziom DHEA-S? Kroki do obniżenia zbyt wysokiego poziomu
Skuteczne zarządzanie podwyższonym poziomem DHEA-S wymaga wieloaspektowego podejścia, które obejmuje zarówno zmiany stylu życia, jak i – w razie potrzeby – interwencje farmakologiczne. Oto kilka kroków, które mogą pomóc obniżyć nadmiar DHEA-S:
- Odpowiednie radzenie sobie ze stresem
Jednym ze sposobów na obniżenie poziomu DHEA-S jest skuteczna redukcja stresu. Techniki takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie pomagają wyciszyć organizm i zmniejszyć produkcję hormonów stresu, w tym kortyzolu, co sprzyja stabilizacji nadnerczy i obniżeniu DHEA-S. - Zmiana diety
Dieta odgrywa kluczową rolę w regulacji hormonalnej. Spożywanie pokarmów bogatych w białko roślinne, zdrowe tłuszcze (zwłaszcza kwasy omega-3) oraz antyoksydanty wspomaga funkcjonowanie nadnerczy. Unikanie wysoko przetworzonej żywności i cukrów prostych również wpływa korzystnie na naszą gospodarkę hormonalną, pomagając obniżyć nadmierną produkcję DHEA-S. - Aktywność fizyczna
Umiarkowana, regularna aktywność fizyczna jest korzystna dla zdrowia hormonalnego. Należy jednak pamiętać, by unikać nadmiernie intensywnych treningów, które mogą wywołać u nas reakcję stresową, co może doprowadzić do wzrostu stężenia DHEA-S. - Farmakoterapia
W przypadkach znacznego podwyższenia poziomu DHEA-S, gdy naturalne metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, może być konieczne wdrożenie leczenia farmakologicznego. Rodzaj terapii zależy od przyczyny podwyższenia stężenia DHEA-S. U kobiet często stosuje się leki antyandrogenowe, takie jak np. spironolakton, które hamują nadmierną produkcję androgenów. - Wsparcie ziołowe
Zioła takie jak astragalus, korzeń lukrecji czy szafran znane są w medycynie ludowej ze swojego pozytywnego wpływu na zdrowie nadnerczy i regulację hormonów. Stosowanie tych ziół powinno jednak odbywać się wyłącznie pod kontrolą lekarza, aby uniknąć niepożądanych interakcji z innymi lekami lub nadmiernego obniżenia stężenia hormonów. - Mimo że zioła przynoszą w niektórych przypadkach korzyści, istnieją przypadki osób, u których zdiagnozowano guzy nadnerczy – jako przyczynę wysokich wartości DHEA-S– naturalne metody nie zapewniają wówczas oczekiwanej poprawy stanu zdrowia. W sytuacjach, gdy diagnoza potwierdza obecność zmian strukturalnych w nadnerczach, interwencja chirurgiczna może być konieczna. Warto wówczas, w porozumieniu z lekarzem, rozważyć wszystkie dostępne opcje terapeutyczne i podjąć decyzję opartą na rzetelnych wynikach badań. W wielu przypadkach szybka operacja pozwala na skuteczne usunięcie źródła problemów i przywrócenie równowagi hormonalnej.
W przypadku guzów nadnerczy, takich jak gruczolak produkujący androgeny lub rak nadnerczy, poziomy DHEA-S mogą przekraczać zakres normy nawet kilkukrotnie, co powinno wzbudzić podejrzenie nowotworu. Stężenia DHEA-S powyżej 800–1000 µg/dL mogą sugerować obecność hormonalnie aktywnego guza, który produkuje nadmiar androgenów, w tym DHEA-S.
Kiedy podejrzewa się obecność guza nadnerczy, zaleca się pełną diagnostykę obrazową, taką jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) nadnerczy, aby potwierdzić obecność i charakter zmiany. Jeśli guz jest podejrzany o złośliwość lub ma średnicę większą niż 4 cm, najczęściej zaleca się leczenie operacyjne. Operacja, w tym adrenalektomia, pozwala na usunięcie guza i przywrócenie równowagi hormonalnej, co ma kluczowe znaczenie dla zdrowia pacjenta.
Podsumowanie
Podwyższone stężenie DHEA-S we krwi może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, jednak odpowiednia diagnoza oraz świadomość choroby i sposobów jej leczenia umożliwiają skuteczne radzenie sobie z tym zaburzeniem. Kluczowe jest zrozumienie przyczyn podwyższonego poziomu DHEA-S oraz wdrożenie odpowiednich działań, takich jak zmiana stylu życia, redukcja stresu, zdrowa dieta, a w razie potrzeby – leczenie farmakologiczne lub operacyjne. Dlatego, jeśli mamy jakiekolwiek wątpliwości, nie wahajmy się skonsultować tego z prowadzącym nas lekarzem. Dzięki temu możemy sprawnie i skutecznie przywrócić równowagę hormonalną i poprawić stan naszego zdrowia.
