Patomechanizm
Rezerwuarem wirusa są ludzie, zwierzęta, takie jak świnie, ptaki domowe lub dzikie. Grypa u ssaków atakuje układ oddechowy, ale u ptactwa wirus wykrywany jest w jelitach. To ptasie odchody stanowią istotne zagrożenie zarażenia się człowieka. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, ale możliwe jest zarażenie również przez kontakt ze skażonymi rzeczami i przez ręce.
Źródłem zakażenia najczęściej jest osoba chora lub zakażona.
Czynnikami ryzyka zakażenia jest przebywanie blisko osoby chorej, zła higiena rąk, dotykanie zainfekowanymi rękami okolicy oczu, ust czy nosa, przebywanie w dużych skupiskach ludzi w okresie zachorowań na grypę.
Okres wylęgania trwa od 1 do 7 dni, może wydłużyć się nawet do 2 tygodni. Zakaźność wirusem grypy u dorosłych obejmuje 1, 2 dni przed wystąpieniem objawów do ok. 5 dni po ich pojawieniu się. U dzieci okres ten może się wydłużyć do 10 dni. U chorych z ciężkim upośledzeniem odporności wirus może być wydalany nawet do kilku miesięcy.
Epidemiologia grypy
Sezon zachorowań na grypę na półkuli północnej w tym w Polsce przypada na okres jesienno – zimowy, czyli listopad-marzec. Na półkuli południowej zaś, to maj-wrzesień. Sezonowość grypy związana jest ze sprzyjającymi czynnikami transmisji wirusa, takimi jak niska temperatura powietrza połączona z niską wilgotnością, słabe nasłonecznienie, osłabienie odporności organizmu związane z gorszym odżywianiem przez mniejszy dostęp do świeżych warzyw i owoców oraz tworzenie się większych skupisk ludzi w zamkniętych pomieszczeniach. Wzrost zachorowań na grypę związany jest z postępem cywilizacyjnym. Przyrost ludności, powszechność transportu, rozwój hodowli zwierząt głównie świń i drobiu mają tutaj ogromne znaczenie.
Osobami szczególnie narażonymi na zachorowanie i wystąpienie ciężkich postaci lub powikłań grypy są:
– osoby po 65 roku życia,
– pacjenci przewlekle chorzy,
– dzieci w wieku do 5 lat,
– pracownicy służby zdrowia,
– funkcjonariusze publiczni.
Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia na grypę każdego roku choruje 5-15% dorosłych i 20-30% dzieci, 3-5 milionów to zachorowania ciężkie. Z powodu jej powikłań umiera 250000-500000 osób, ponieważ Światowa Organizacja Zdrowia bierze pod uwagę tylko zachorowania potwierdzone laboratoryjnie, należy przypuszczać, że liczby te są zdecydowanie zaniżone. Polska od sezonu 2004/2005 realizuje międzynarodowy, zintegrowany program nadzoru epidemiologicznego i wirusologicznego nad grypą Sentinel, który pozwala na monitorowanie sytuacji epidemiologicznej w zakresie zachorowań. Dane uzyskane od uczestników programu, którymi są lekarze medycyny rodzinnej oraz 16 wojewódzkich stacji sanitarno-epidemiologicznych, pomagają ustalić skład szczepionki przeciw grypie oraz weryfikację jej antygenowego składu. Koordynatorem tych działań jest Zakład Badania Wirusów Grypy, Krajowy Ośrodek ds. Grypy w Narodowym Instytucie Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny( PZH ) w Warszawie. Nadzór epidemiologiczny nad grypą w Polsce reguluje Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013 roku w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej.
Wg danych z PZH na podstawie meldunku epidemiologicznego Głównego Inspektora Sanitarnego w sezonie grypowym 2018/2019 w okresie od września 2018 r. do lipca 2019 r., zanotowano łącznie 4 491 879 zgłoszeń przypadków zachorowań lub podejrzeń zachorowań na grypę i choroby grypopodobne. Stwierdzono 15% spadek zachorowań w porównaniu z sezonem 2017/2018. Z powodu grypy lub jej powikłań zmarło 150 osób co daje liczbę o 100 osób wyższą z analogicznym ubiegłym sezonem. Wzrost śmiertelności związany jest ze szczepem wirusa A/H1N1, który dominował w sezonie 2018/2019 i który odpowiedzialny jest za występowanie groźnych powikłań. Zmarły osoby po 65 roku życia, które najbardziej były zagrożone powikłaniami. Jest to największa od 5 lat liczba zgonów z powodu grypy w Polsce.
Dane sezon 2020/2021(red.): https://www.pielegniarkicyfrowe.pl/2021/09/14/sezon-grypowy/
Klinika grypy
Grypa charakteryzuje się nagłym pojawieniem się objawów, które można podzielić na miejscowe i ogólne.
1. Objawy miejscowe ze strony układu oddechowego to:
– uczucie drapania w gardle
– suchy kaszel
– uczucie zatkania lub nieżyt nosa o niedużym nasileniu
2. Objawy ogólne;
– gorączka powyżej 39℃
– dreszcze
– bóle mięśniowo-stawowe
– silny ból głowy ( najczęściej okolica czołowa, ból gałek ocznych)
– ogólne złe samopoczucie
– światłowstręt
– uczucie rozbicia i silnego osłabienia
– brak apetytu
Rzadziej u dorosłych, często u dzieci powyższym objawom towarzyszą nudności i wymioty, łagodna biegunka, nadmierna senność, a także zapalenie ucha środkowego.
Infekcja zwykle samoistnie ustępuje po 3-5 dniach. Jednak kaszel, czy uczucie wyczerpania może się utrzymywać nawet powyżej 2 tygodni.
W ok. 50% zakażeń choroba może przebiegać bezobjawowo.
Małgorzata Klejny
Mgr pielęgniarstwa
Spec. Pielęgniarstwa rodzinnego
Z pracy magisterskiej nadesłanej do SPC wybrała Joanna Lewoniewska.
Wkrótce kolejna część publikacji.
Źródła:
Antczak A.(Red.), Grypa: praktyczne kompendium, Medical Tribune Polska, Warszawa, 2015; str. 1-199
Brydak L.: Grypa – Mistrz metamorfozy, Journals PAN; wyd.spec. 1/2/2016; 14-17
Petric M.,Comandor L., Petti C.A.; Role of the labolatory in diagnosis of influenza during seasonal epidemics and potential pandemics; J. Infect.Dis.; 2006; 194, 98-110,
Szczeklik; Interna; Medycyna Praktyczna, Kraków 2015; XI – 2301-2307, 2404-2405
WHO; Global Influenza Strategy 2019 – 2030, Prevention control and preparedness WHO 2019
Goździcka-Józefiak A.(red.n.); Wirusologia; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019; str. 82-89; 245-248; 257-263; 267-276
Heczko P. B., Wróblewska M., Pietrzyk A.; Mikrobiologia Lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL., Warszawa 2014; str. 314-319
Grypa A.D. 2017, czyli co lekarz POZ powinien wiedzieć; Terapia, 9/2017,18-25 56
Wytyczne WHO Influenza fact sheets., źródło: www.who.int/mediacentre/factsheets [data dostępu:22 .08. 2019]
Bednarska K., Hallmann-Szelińska E., Kondratiuk K., Rabczenko D., Brydak L., Innowacje w nadzorze nad grypą w Polsce; Propl. Hig. Epidemiol. 2016; 97(2): 101-105
Andrzejewska D.: Grypa-ostatnia niekontrolowana plaga ludzkości; Magazyn Pielęgniarki i Położnej; 11/2016; 42-43
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 lipca 2013 roku w sprawie zgłoszeń podejrzenia lub rozpoznania zakażenia, choroby zakaźnej lub zgonu z powodu zakażenia lub choroby zakaźnej
Meldunki epidemiologiczne Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny [data dostępu 8 listopada 2019]
Latkowski Bożydar J., Lukas W., Godycki-Ćwirko M.(red.n.) Medycyna Rodzinna, Wydawnictwa Lekarskie PZWL, Warszawa 2017; str. 1057-1058
Janicki K.(Red.); Domowy Poradnik Medyczny; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008; str. 1049-1051
Windak A., Czupryniak L.,Oleszczyk M. ,Lukas W.(Red); Medycyna w praktyce 2015; Puls Medycyny; Bonnier Bussines Polska, Warszawa 2015; str. 67-68
Latkowski B., Lukas W.(red.n.) Medycyna Rodzinna, Tom 2; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009; str. 750
Windak A.(red.), Chlabicz S., Mastalerz – Migas A. Medycyna Rodzinna, podręcznik dla lekarzy i studentów; Termedia, Wydawnictwa Medyczne; Poznań 2015; str. 292-293
