Dnia 12 czerwca 2020 roku ministrowie zdrowia 27 krajów UE zatwierdzili plan zakupów szczepionek, który będzie realizowany przez Komisję Europejską, która zawarła z sześcioma firmami farmaceutycznymi kontrakty na prawie 2,6 miliarda dawek różnych szczepionek: Pfizer (do 600 mln dawek), Moderna (do 460 mln dawek), Johnson (do 400 mln dawek) AstraZeneca (do 400 mln dawek), CureVac (do 405 mln dawek), Sanofi (do 300 mln dawek). W ramach tych kontraktów Polska miała zagwarantowane dostawy z czterech firm: Pfizer (43 mln dawek), AstraZeneca (16 mln dawek), Johnson (17 mln dawek), Moderna (7 mln dawek). Razem 83 miliony dawek.
Oprócz kontraktów zawartych przez UE, minister zdrowia Adam Niedzielski w 2020 roku, dodatkowo podpisał z firmami farmaceutycznymi umowy zakupu z wyprzedzeniem, na 117 milionów dawek szczepionek przeciw COVID-19. Minister zdrowia zakontraktował ogółem 200 milionów dawek za 10 miliardów złotych. Dla porównania - 15 maja 2020 roku Donald Trump zainaugurował warty 10 miliardów dolarów projekt "Operacja Kosmiczna Prędkość”. Jego celem było inwestowanie w szczepionki oraz produkcja 300 mln dawek na potrzeby USA już w styczniu 2021 roku. Oczywiste jest, że dla USA wydatek 10 mld dolarów to mały pikuś natomiast dla Polski wydatek 10 mld złotych to olbrzymi wydatek.
Podczas zawierania kontraktów w 2020 roku istniało kilka niewiadomych, ponieważ szczepionki początkowo były produkowane tylko w małych ilościach dawek przeznaczonych do badań klinicznych i dlatego nie było jeszcze infrastruktury koniecznej do produkcji olbrzymich ilości dawek. Pomimo tego firmy farmaceutyczne zawarły kontrakty na dostarczenie w krótkim czasie setek milionów dawek, co w praktyce okazało się niewykonalne. Innymi słowy firmy farmaceutyczne „ugryzły więcej niż mogły połknąć”. Ostatecznie harmonogram dostaw został zaplanowany na lata 2021 - 2023. W celu zwiększenia możliwości produkcyjnych firma Pfizer podpisała umowy na konfekcjonowanie szczepionki Comirnaty przez firmy: Sanofi oraz Novartis.
Na posiedzeniu Parlamentu Europejskiego 10 lutego 2021 roku przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen przyznała, że w procesie negocjacji w sprawie zakupów szczepionek doszło do błędów. Stwierdziła, że Komisja Europejska zbyt optymistycznie założyła, iż to co zostanie zamówione, będzie szybko dostarczone. Ponadto nie doceniono problemów, które mogą wystąpić w trakcie masowej produkcji szczepionek.
W październiku 2022 roku Prokuratura Europejska wszczęła śledztwo w sprawie zakupów szczepionek przeciwko COVID-19 w Unii Europejskiej. W wydanym komunikacie Prokuratura Europejska poinformowała, że będą sprawdzane wszystkie umowy oraz kontakty na najwyższym szczeblu między prezesem firmy Pfizer a przewodniczącą Komisji Europejskiej.
Do 8 grudnia 2022 roku w Polsce podano łącznie 57,7 mln dawek szczepionek przeciw COVID-19. Aktualnie w Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych zalega 25 milionów dawek, czyli jest problem. Dlatego Ministerstwo Zdrowia podejmuje nieudolne próby rozwiązania tego problemu. Wiceminister zdrowia Waldemar Kraska poinformował, że nieodpłatnie zostało przekazanych 11 mln szczepionek m.in. do Gruzji, Palestyny i Wietnamu. Na konferencji prasowej 8 grudnia br. minister zdrowia Adam Niedzielski powiedział, że "negocjujemy z poszczególnymi producentami, jak wyjść z tej trudnej sytuacji zarówno dla nas, jak i dla producentów, jako strona polska staramy się pokazywać problem nadmiernych dostaw preparatów szczepiennych przeciwko COVID-19." To jest hipokryzja, ponieważ minister zdrowia zakontraktował nadmierne ilości szczepionek natomiast producenci realizują dostawy zgonie z podpisanymi umowami. Pacta sunt servanda (umów należy dotrzymywać).
Warto przypomnieć, że wicepremier Jacek Sasin wydał 70 milionów złotych na wybory kopertowe, które się nie odbyły. W mediach było dużo krytycznych uwag w tej sprawie. Minister zdrowia podpisał umowy, które są zobowiązaniami finansowymi na 10 miliardów złotych. Ani media, ani eksperci nie mają krytycznych uwag. Dlaczego? Można powiedzieć, że to są dwie różne sprawy. Niemniej jednak jest duże podobieństwo, ponieważ niewykorzystane karty do głosownia oraz niewykorzystane szczepionki trzeba zutylizować.
mgr farm. Walenty Zajdel
