Trwające przez długi czas objawy po przechorowaniu COVID-19, zwane również post-COVID-19 lub long COVID, stają się coraz bardziej powszechne wśród osób, które przeszły zakażenie wirusem SARS-CoV-2. W poszukiwaniu skutecznych metod leczenia, w ostatnim czasie przeglądając naukowe piśmiennictwo można zaobserwować zainteresowanie potencjalnym zastosowaniem metforminy w łagodzeniu długotrwałych skutków choroby. Metformina, jak wiemy stosowana przed wszystkim w leczeniu cukrzycy typu 2, stanów przedcukrzycowych, insulinooporności, czy zespołu policystycznych jajników, może okazać się ważnym narzędziem pozwalającym złagodzić, skrócić, a być może nawet zapobiec powikłaniu, jakim jest long-COVID.
Poszerzając spektrum badań nad metforminą a długotrwałymi objawami COVID-19, warto również zwrócić uwagę na potencjalne korzyści zdrowotne, jakie może ona przynieść naszym pacjentom. Lek ten, jak doskonale wiemy znany jest ze swoich pozytywnych efektów w kontekście zdrowia metabolicznego, a jego wpływ na kontrolę glukozy może być kluczowy w przypadku osób, które doświadczyły trudności w regulacji poziomu cukru we krwi po zakażeniu wirusem SARS-CoV-2. Kolejnym aspektem, który moim zdaniem wymaga dogłębnej analizy jest identyfikacja potencjalnych grup pacjentów, którzy mogą najbardziej skorzystać z zastosowania metforminy w próbie leczenia długotrwałych objawów COVID-19. Warto zastanowić się, czy istnieją określone cechy pacjentów, dla których metformina będzie bardziej efektywna w tym zastosowaniu? Czy może być stosowana jako profilaktyka u osób narażonych na rozwój przewlekłych dolegliwości po zakażeniu? Te pytania wymagają bez wątpienia dalszych badań. Na szczęście śledząc najniowsze naukowe doniesienia można zauważyć duże zainteresowanie lekiem w kontekście stosowania w long COVID. Jak wiemy w leczeniu samej choroby, pomimo wielu korzystnych działań stosowanie metforminy jako leku na COVID-19 przez większość towarzystw diabetologicznych nie jest rekomendowane. Jest natomiast nadzieja, że znajdzie ona zastosowanie w leczeniu long COVID.
Metformina, lek od dawna stosowany jako podstawowy lek, określany często lekiem „pierwszego rzutu”, czy „pierwszej linii” w schematach leczenia cukrzycy typu 2, działa między innymi poprzez zwiększenie wrażliwości naszych komórek na insulinę i regulację poziomu glukozy we krwi. Jednak nowe badania, których wyniki są już dostępne sugerują, że metformina może również wywierać korzystny wpływ w kontekście long COVID na układ immunologiczny i procesy zapalne, co bez wątpienia czyni ją potencjalnym środkiem łagodzącym długotrwałe objawy COVID-19.
W związku z tym działaniem metforminy, trwają aktualnie badania kliniczne oceniające skuteczność tego dość starego leku, który jak wiemy od kilku lat przeżywa renesans, bowiem wykazuje również działania anty-aging oraz zmniejsza ryzyko wielu nowotworów, czy wydaje się hamować ich rozwój, w łagodzeniu długotrwałych objawów COVID-19.
Celem prowadzonych aktualnie badań jest próba zrozumienia, czy metformina może przyczynić się do redukcji przewlekłych dolegliwości związanych z long COVID, takich jak m.in. zmęczenie, problemy z pamięcią i koncentracją, bóle mięśni oraz stawów, czy problemy ze strony układu pokarmowego. Jak możemy zauważyć, w pierwszych fazach badań obserwuje się obiecujące wyniki, sugerujące potencjalne korzyści z zastosowania tego leku, co napawa optymizmem i pokazuje, że stary, tani i ogólnodostępny lek może mieć dodatkowe pozytywne dla naszego zdrowia działania.
Jak działa metformina w kontekście long COVID? Wydaje się, że może ona wpływać na układ immunologiczny poprzez modulację aktywności komórek odpornościowych. Szczególnie istotne wydaje się obserwowane w badaniach zmniejszenie stanu zapalnego, co może moim zdaniem mieć kluczowe znaczenie w przypadku długotrwałych skutków COVID-19, jak wiemy - często związanych z przewlekłym stanem zapalnym.
Jednym z atutów metforminy, właściwie nie do podważenia - jest jej długa historia stosowania w praktyce klinicznej, dzięki czemu możliwe jest dokładne monitorowanie ewentualnych skutków ubocznych leku. Dodatkowo, jak już wcześniej wspomniałem, jest ona powszechnie dostępna, co sprawia, że może być bez problemy osiągalna dla osób zmagających się z długotrwałymi objawami COVID-19.
Wprowadzenie metforminy do grupy leków działających korzystnie na długotrwałe objawy COVID-19 budzi nadzieję na nowe strategie terapeutyczne. Niemniej jednak, musimy mieć świadomość, że do czasu, gdy metformina stanie się być może standardowym elementem leczenia long COVID, konieczne są szczegółowe badania prowadzone na dużych grupach chorych, które będą w szczególności dotyczyły jej skuteczności, bezpieczeństwa i optymalnych dawek stosowanych w kontekście długotrwałych objawów po przebytym zakażeniu.
Kolejną dającą nadzieję ciekawostką, jest to , że badania nad mechanizmem działania metforminy w kontekście odporności na wirusa SARS-CoV-2 i jej wpływu na ewentualne mutacje wirusa są kolejnym obszarem intensywnych badań naukowców. Ponieważ jak wiemy - metformina ma potencjał modulowania stanu zapalnego, możliwe jest, że może również wpływać na zmniejszenie ryzyka wystąpienia powikłań związanych z długotrwałym przebiegiem COVID-19. Warto pamiętać, że ważne jest również zwrócenie uwagi na ewentualne interakcje metforminy z innymi lekami, które pacjenci mogą przyjmować z uwagi na choroby współistniejące oraz w związku z długotrwałymi objawami COVID-19. Warto zachęcić badaczy, do próby dokładnego zbadania czy metformina może być skutecznym uzupełnieniem standardowej terapii lub czy może działać synergistycznie z innymi lekami. W szacowaniu skuteczności metforminy konieczne moim zdaniem będzie również uwzględnienie indywidualnych cech pacjentów. Jak wiemy, nie wszyscy pacjenci reagują tak samo na leki, a czynniki genetyczne czy inne schorzenia mogą wpływać na skuteczność metforminy w konkretnych przypadkach. Jak wiemy, jako lekarze praktycy, samo wprowadzenie do leczenia metforminy, musi być właściwe, co często pomaga uniknąć działań niepożądanych leku, głównie tych ze strony przewodu pokarmowego. Osobiście u wrażliwych pacjentów, po ocenie, czyli badaniu fizykalnym często rozpoczynam leczenie od preparatów o przedłużonym działaniu, stopniowo zwiększając dawkę, aby po kilku tygodniach u pacjentów dobrze tolerujących terapię przejść na preparaty o normalnym uwalnianiu, często w odpowiednich dawkach stosowane w trakcie lub bezpośrednio po głównych posiłkach, co uławia uzyskanie optymalnych efektów leczenia i satysfakcji pacjentów zadowolonych z leczenia metforminą.
Podsumowując, po przeglądzie najnowszych badań naukowych, możemy śmiało stwierdzić, że metformina stanowi fascynującą perspektywę w kontekście leczenia długotrwałych objawów COVID-19. Jednakże, aby pełniła ona istotną rolę w praktyce klinicznej i abyśmy mogli ją stosować w codziennej praktyce jako lek wspomagający leczenie long-COVID, konieczne jest przeprowadzenie dalszych randomizowanych badań na większych grupach chorych, które dostarczą nam bardziej szczegółowych informacji dotyczących skuteczności, bezpieczeństwa oraz optymalnych warunków stosowania starej poczciwej metforminy. Odkrycia te miejmy nadzieję przyczynią się do opracowania bardziej skutecznych strategii leczenia dla osób dotkniętych długotrwałymi skutkami pandemii COVID-19.
Dr n. med. Marek Derkacz, MBA
Termin "post-COVID" odnosi się do okresu po przebytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2, zwłaszcza w kontekście długotrwałych objawów i skutków choroby. Pojęcie to obejmuje wszelkie symptomy, które utrzymują się po zakończeniu głównego okresu infekcji COVID-19. Czasami używa się także terminów takich jak „long-COVID”, "długotrwałe COVID-19" lub "długotrwałe objawy COVID-19" w odniesieniu do tego stanu, wskazując na trwające problemy zdrowotne po zakończeniu aktywnego okresu zakażenia.
Post-COVID może mieć zróżnicowany czas trwania. W przypadku niektórych naszych pacjentów objawy ustępują w ciągu kilku tygodni, natomiast u innych mogą utrzymywać się nawet przez miesiące. W niektórych przypadkach objawy post-COVID mogą być długotrwałe, przekraczając niekiedy okres 12 miesięcy.
Czas trwania post-COVID może być również uzależniony od nasilenia objawów oraz od stopnia zaawansowania samej choroby COVID-19. Osoby, które miały ciężki przebieg zakażenia, mają zwykle większe ryzyko doświadczania długotrwałych skutków choroby.
Objawy post-COVID mogą być różnorodne i wpływać na różne obszary zdrowia. Poniżej wymieniłem dla Państwa niektóre z potencjalnych objawów po przebytym zakażeniu wirusem SARS-CoV-2:
Zmęczenie: Wiele osób doświadcza przewlekłego zmęczenia, które może utrzymywać się przez długi czas po zakażeniu.
Problemy z oddychaniem: Osoby, które przebyły COVID-19, mogą doświadczać trudności z oddychaniem, duszności lub uczucia ucisku w klatce piersiowej, co bywa często następstwem zmian o charakterze zwłóknień obserwowanych w badaniach obrazowych.
Bóle mięśni i stawów: Objawy bólowe w mięśniach i stawach mogą występować jako część post-COVID.
Problemy z pamięcią i koncentracją: Niektórzy nasi pacjenci doświadczają trudności z koncentracją uwagi oraz zaburzeń pamięci, które często sprawiają problem w ich codziennym funkcjonowaniu.
Bóle głowy: Bóle głowy, zarówno migrenowe, jak i napięciowe, mogą występować jako objaw długotrwały.
Zaburzenia snu: Problemy ze snem, takie jak bezsenność lub sen niespokojny, mogą być obserwowane.
Problemy z układem pokarmowym: Niektórzy pacjenci zgłaszają trudności z układem pokarmowym, takie jak biegunka, nudności czy pogorszenie apetytu lub utrzymujące się zaburzenia smaku.
Zmiany nastroju: Zmiany nastroju, w tym uczucie depresji czy lęku, są innymi potencjalnymi objawami post-COVID.
Warto podkreślić, że objawy te mogą występować w różnym stopniu nasilenia i czasie trwania u różnych osób. Ponadto, lista ta może być jeszcze uzupełniona o dodatkowe objawy, ponieważ badania nad post-COVID wciąż trwają, co może doprowadzić do identyfikacji nowych objawów lub jeszcze lepszej klasyfikacji istniejących. Być może metformina znajdzie zastosowanie w redukcji nasilenia, czy skróci czas trwania tych nieprzyjemnych dla pacjentów objawów.
