Podczas wykonywania czynności leczniczych, odpowiedzialność karna lekarza będzie związana z nieumyślnym popełnieniem czynu zabronionego. Najczęściej lekarz podczas wykonywania zawodu może zostać oskarżony o narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia, bądź też doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, a także o nieumyślne spowodowanie śmierci pacjenta. W przypadku spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, lekarz będzie odpowiadać za skutek, który nastąpił u danego pacjenta. Przestępstwo spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest przestępstwem ściganym z oskarżenia publicznego. Natomiast przestępstwami z oskarżenia prywatnego będą ścigane spowodowanie uszczerbku na zdrowiu do 7 dni, a także nieumyślne narażenie pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
W niniejszym tekście skupię się jednak na nieumyślnym spowodowaniu śmierci przez lekarza, ponieważ nie tylko rodzi znacznie poważniejsze konsekwencje, ale także w wielu przypadkach trudne jest ustalenie, czy niewłaściwe zachowanie lekarza, nawet przy dochowaniu należytej staranności nie doprowadziłoby do zgonu.
Jeżeli w wyniku błędnie przeprowadzonego leczenia pacjent umrze, a w trakcie postępowania zostanie udowodnione, że w wyniku nieprawidłowego zachowania lekarza nastąpiła śmierć pacjenta, lekarzowi będzie można postawić zarzuty na podstawie art. 155 kodeksu karnego : „Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Odpowiedzialność z tego tytułu, będzie miała miejsce tylko wówczas, jeżeli lekarz nie miał zamiaru jego popełnienia, jednak w skutek niezachowania należytej staranności możliwość popełnienia tego czynu przewidywał (lekkomyślność) lub mógł przewidzieć (niedbalstwo).
Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2010 (sygn. akt: V KK 34/10), nałożonym na lekarza przepisem art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857 ze zm.) obowiązek niesienia pomocy występuje we wszystkich wypadkach, w których zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej mogłaby spowodować określone w tym przepisie skutki, a więc i wtedy, gdy ich zaistnienie mogło i powinno być przez lekarza przewidziane. Oznacza to, że w kontakcie z pacjentem lekarz zobowiązany jest ocenić nie tylko stan jego zdrowia na podstawie aktualnej diagnozy, ale także w wypadku stwierdzenia zagrożenia rozważyć prawdopodobieństwo jego zwiększenia. Jeśli przewidywany wzrost zagrożenia wskazuje na możliwość zaistnienia skutków wymienionych w art. 30 to pełniąc funkcję gwaranta, lekarz jest zobowiązany do niezwłocznego udzielenia właściwej pomocy medycznej, chyba że zwłoka w jej udzieleniu nie zmieniłaby stopnia zagrożenia. Niespełnienie tych obowiązków przez lekarza narusza art. 30 tej ustawy. W wypadku zaistnienia skutków określonych w tym przepisie w następstwie nieudzielenia pomocy medycznej lekarz może ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo popełnione nieumyślnie, jeśli zachodzą przesłanki strony podmiotowej określone w art. 9 § 2 k.k.
Wobec powyższego, aby móc przypisać lekarzowi winę z tytułu nieumyślnego spowodowania śmierci pacjenta, konieczne jest ustalenie, że lekarz miał świadomość tego, że pełni wobec pacjenta funkcję gwaranta, a jego działanie lub zaniechanie było wynikiem niezachowania ostrożności, z uwzględnieniem wszystkich okoliczności istniejących w chwili wykonywania czynności medycznych, a ponad to, że działanie lekarza zgodne było z wymaganiami aktualnej wiedzy i nauki medycznej oraz powszechnie przyjętej praktyki lekarskiej.
Jak zostało wcześniej wspomniane, skazanie lekarza za nieumyślne spowodowanie śmierci nie jest w rzeczywistości łatwe. Konieczne jest bowiem nie tylko wykazanie, że lekarz zachował się nieodpowiedzialnie, ale przede wszystkim niezbędne jest ustalenie, że był on świadomy tego, że swoim nieostrożnym zachowaniem może zrealizować znamiona czynu zabronionego, bądź też możliwość popełnienia czynu przewidywał lub mógł ją przewidzieć.
Kolejnym powodem, dla którego trudno przypisać lekarzowi winę za spowodowanie nieumyślnego przestępstwa na życiu lub zdrowiu pacjenta jest fakt, iż w wielu przypadkach nieprawidłowe działanie lekarza, które doprowadziło do zagrożenia życia pacjenta, mogło wynikać przykładowo ze stopnia zaawansowania choroby, czy kondycji pacjenta. Zatem niezależnie od czynności przedsięwziętych przez lekarza, stan pacjenta i tak uległby pogorszeniu. Do ustalenia przyczyny zgonu, czy ciężkiego uszczerbku na zdrowiu powoływani są biegli lekarze, którzy często potwierdzają, że zagrożenie życia stanowił już sam stan chorego, a zatem trudno wykazać, czy błąd popełniony przez lekarza faktycznie przyczynił się do jego pogorszenia.
Autor: Marta Michalkiewicz
