Otyłość stała się globalnym wyzwaniem zdrowotnym, dotykając coraz większą liczbę osób na całym świecie. Jako lekarz zajmujący się obesitologią widzę jak problem narasta, bo z każdym rokiem mojej praktyki zmienia się profil pacjentów, którzy zgłaszają się po pomoc. To samo dostrzegają moje koleżanki i koledzy, którzy zajmują się m.in. leczeniem otyłości. Kiedy jeszcze 10 lat temu nasze rozmowy były zdominowane dyskusjami o innych problemach pacjentów, tak obecnie coraz częściej podczas wspólnych spotkań i dyskusji wymieniamy się spostrzeżeniami oraz często wspólnie staramy się rozwikłać medyczne zagadki pacjentów walczących z otyłością. Oczywiście wszystko z poszanowaniem tajemnicy lekarskiej i tego, do czego obliguje nas Kodeks Etyki Lekarskiej.
Tak więc jak widać, walka z tą chorobą przekształciła się w priorytet nie tylko dla kilku wybranych specjalistów, ale również dla całego społeczeństwa, jak i świata medycyny. Jednakże, oprócz farmakoterapii oraz klasycznych metod leczenia, takich jak dieta i aktywność fizyczna, naukowcy coraz częściej zwracają uwagę na rolę autofagii w kontekście otyłości.
Autofagia to proces komórkowy, który jeszcze do niedawna pozostawał w cieniu, obecnie zyskuje jednak na znaczeniu jako kluczowy gracz w utrzymaniu zdrowego metabolizmu i walki z nadwagą. W swoim dzisiejszym wpisie przyjrzę się znaczeniu autofagii w kontekście otyłości, jej mechanizmom oraz jak można ją wykorzystać w terapii tej, jak określa ją coraz większa liczba lekarzy - właściwie już epidemii.
Autofagia w skrócie
Autofagia, co dosłownie oznacza "samozjedzenie," to proces zachodzący wewnątrz komórek, który polega na usuwaniu uszkodzonych lub niepotrzebnych komponentów komórkowych poprzez ich trawienie i recykling. Choć mechanizm ten jest skomplikowany i obejmuje wiele etapów, jego główna idea polega na otaczaniu uszkodzonych lub zbędnych struktur komórkowych membraną, tworząc w ten sposób specjalne "worki" zwane autofagosomami. Następnie te autofagosomy łączą się z lizosomami, organellami komórkowymi zawierającymi enzymy trawienne. Po połączeniu z lizosomami autofagosomy są rozkładane, a ich zawartość podlega recyklingowi. W ten sposób komórki utrzymują swoje wnętrze w dobrej kondycji i zapobiegają gromadzeniu się uszkodzonych struktur.
Autofagia w kontroli masy ciała
W kontekście otyłości, autofagia odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowego metabolizmu oraz kontroli masy ciała. Poniżej przedstawię Państwu kilka głównych mechanizmów, przez które autofagia wpływa na procesy związane z otyłością:
Usuwanie nadmiaru tłuszczu: Autofagia pomaga w usuwaniu nadmiaru tłuszczu z organizmu poprzez trawienie zapasów tłuszczu w komórkach. Aktywowana autofagia pozwala na rozkład zbędnych lipidów, co prowadzi do redukcji tkanki tłuszczowej i utraty niepotrzebnej nam, bo nadmiarowej masy ciała.
Regulacja apetytu: Komórki uczestniczące w kontroli apetytu, takie jak te w mózgu, także podlegają procesom autofagii. To wpływa na zdolnosć organizmu do regulacji poziomu hormonów odpowiedzialnych za głód i sytość, takich jak leptyna i grelina. Aktywna autofagia pomaga w utrzymaniu zdrowego apetytu.
Poprawa insulinooporności: Insulinooporność, stan, w którym komórki organizmu przestają reagować na insulinę. Jak doskonale wiemy, jest ona często obecna u osób z nadwagą i otyłością. Autofagia może pomóc w poprawie insulinooporności poprzez usuwanie uszkodzonych organelli komórkowych, które zakłócają odpowiedź naszych komórek na insulinę.
Efektywność ćwiczeń: Osoby, u których autofagia jest aktywna, mogą doświadczać większej efektywności podczas treningów fizycznych. To oznacza spalanie większej ilości kalorii oraz większego odsetka tkanki tłuszczowej, co jest niezmiernie istotne w kontroli masy ciała.
Rola diety w stymulowaniu autofagii
Stymulowanie autofagii możemy osiągnąć nie tylko poprzez regularną aktywność fizyczną, ale także za pomocą odpowiedniej diety. Dieta niskokaloryczna lub okresowe posty, takie jak popularny model 16/8 (16 godzin głodówki i 8 godzin okresu jedzenia), moga zwiększać aktywność autofagii. W okresie głodówki organizm przechodzi w tryb naprawy i recyklingu komórkowego, co może przynosić liczne korzyści dla zdrowia metabolicznego i kontroli masy ciała.
Do autofagii jeszcze kiedyś wrócimy, zwłaszcza, że coraz większa liczba pacjentów jest tym tematem zainteresowana, a teraz najwyższy czas na poranne stymulowanie naszej własnej autofagii.
Dr n. med. Marek Derkacz, MBA
