Powstały między 610 a 632 rokiem islam, jest najmłodszą religią monoteistyczną. Ma wspólne korzenie z judaizmem i chrześcijaństwem, a jego nazwa w języku arabskim oznacza „poddanie się woli Boga”. Fundamentalną podstawą islamu jest wiara w jednego Boga – Allaha – wszechwiedzącego, doskonałego i niepodobnego do nikogo. Zabronione jest przedstawianie Go w jakiejkolwiek postaci (figur, obrazów itp.). Według wiary muzułmańskiej wszystko co spotyka człowieka – zarówno dobro, jak i zło – pochodzi od Allaha i Jego woli. Najważniejszą postacią po Bogu jest Mahomet – ostatni prorok zesłany przez Stwórcę, stawiany za wzór godny do naśladowania z powodu dostąpienia boskiego objawienia. Objawienie to zostało utrwalone na kartach świętej księgi – Koranu, który składa się ze 114 sur (czyli rozdziałów zawierających wszystkie prawa islamskie i zasady doktrynalne. Równie ważna jest Sunna – uzupełnienie prawd zawartych w Koranie, bazująca na opowieściach o czynach proroka Mahometa, zawierająca wspomnienie jego mądrości, gestów, działań, nauk. Koran i Sunna to naczelne źródła szariatu – prawa islamskiego.
Islam w odróżnieniu od np. chrześcijaństwa nie wykształcił instytucji kościoła oraz nie wyodrębnił stanu kapłańskiego, więc w społeczności muzułmańskiej nie ma podziału na ludzi świeckich i duchowieństwo (z wyjątkiem islamu szyickiego). Podstawową zasadą którą kierują się muzułmanie jest wierność Bogu i religii. Za dobre uczynki muzułmanin dostanie nagrodę w niebie, a za złe – czeka go kara w piekle.
Podstawę posłuszeństwa muzułmanów stanowi pięć filarów:
- ŚWIADECTWO WIARY – SZACHADA
- MODLITWA – SALAAH
- JAŁMUŻNA – ZAKAT
- POST – AS-SAUM
- PIELGRZYMKA – HADŻ
Wyznawanie wiary polega na powtarzaniu słów „Nie ma Boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego Prorokiem”. Wypowiadane słowa powinny być szczere, płynące prosto z serca i oznaczają przekonanie, iż jedynym celem życia jest służyć Bogu, być posłusznym Jego woli poprzez naukę i praktykę wiary przekazaną przez Mahometa. Aby stać się muzułmaninem należy trzykrotnie, ze szczerą intencją i publicznie wypowiedzieć szachadę. Czasem wystarczy obecność jednego świadka, a czasem jedynym świadkiem jest Allah.
Modlitwa to uroczysta adoracja Boga i akt jego uwielbienia. Nie zawiera ona ani próśb o łaski, ani narzekań na niepowodzenia. Jej forma to rytualne pokłony do ziemi, w trakcie których czynności fizyczne (ruchy ciała), są równie ważne jak czynności umysłowe. Podczas modlitwy należy stać w miejscu czystym, np. na dywaniku, zwrócić się ku Mekce, modlić się po arabsku. Oprócz wspomnianych pięciu modlitw kanonicznych muzułmanin może składać prośby do Allaha przed posiłkiem.
Muzułmanin powinien modlić się 5x dziennie:
- przed wschodem słońca,
- w południe,
- po południu,
- przed zachodem słońca,
- 2 godziny po zachodzie słońca.
Przed każdą modlitwą obowiązuje ablucja – rytualne obmycie dłoni, przepłukanie ust i nosa, obmycie twarzy i rąk do łokci, przetarcia zwilżoną dłonią całej głowy i umycie stóp. Stanowi formę oczyszczenia ciała z nieczystości, a duszy z grzechów. Oprócz ablucji modlącego się muzułmanina obowiązuje również dbanie o czystość i schludność ubioru, zaś przystępując do modlitwy trzeba ściągnąć buty. Należy zatroszczyć się o zaspokojenie potrzeb fizjologicznych przed rozpoczęciem modlitwy, aby później jej nie przerywać. Modlić się można w każdym miejscu (pociąg, szpital, szkoła) z wyjątkiem miejsc uważanych za nieczyste, takich jak rzeźnie, cmentarze, łazienki, łaźnie, śmietniki.
Jałmużna jest symbolem bycia w gotowości do ponoszenia ofiar na rzecz religii. Świadczona ubogim, dłużnikom itp. Stanowi wyraz wdzięczności wobec Boga za życie w dobrobycie. Celem jest wzbudzenie miłości, życzliwości i hojności wśród ludzi. W szyizmie obowiązuje również danina w wysokości 1/5 dochodów na rzecz imama – duchownego. Dobrze jest jeśli jałmużna dawana jest w ukryciu przed innymi – nie na pokaz.
Post – w miesiącu ramadan muzułmanie poszczą, powstrzymując się od jedzenia i picia od wschodu do zachodu słońca. Ramadan wypada na dziewiąty miesiąc kalendarza muzułmańskiego, opartego na fazach księżyca. Sunna zezwala na spożycie 2 posiłków dziennie – jeden przed zachodem słońca, drugi po zachodzie. Niedozwolone jest również palenie papierosów, a także odbywanie stosunków płciowych w ramadanie. Post jest obowiązkiem każdego dorosłego, zdrowego muzułmanina. Nie obejmuje dzieci, ludzi starszych oraz chorych umysłowo. Czynniki, które przerywają post to myśli nieczyste, menstruacja, pijaństwo, szaleństwo. Wierni, którzy nie mogą pościć w czasie ramadanu z powodu np. choroby, podróży, menstruacji, ciąży i laktacji, są obowiązani zrobić to w innym okresie. Ci, którzy w ogóle nie mogą pościć, np. z powodu przewlekłej choroby, mają obowiązek nakarmić biednego.
Tak jak wśród wyznawców judaizmu tak i w islamie istnieją różne odłamy. Trzy główne to: sunnicki, szyicki i charydżycki. W islamie nie ma podziałów dogmatycznych, ale jako religia uniwersalna wyznawany jest w wielu kontekstach cywilizacyjnych i geograficznych. Przedkłada się to, że w muzułmańskich praktykach pojawiają się różnice kulturowe, polityczne, różnice w rozumieniu poszczególnych zagadnień teologicznych i interpretacji prawa, zróżnicowany stosunek do aktualnych problemów społeczno-politycznych, a nade wszystko spór o przywództwo po śmierci Mahometa w poszczególnych odłamach.
W następnej części omówimy stylu życia muzułmanów. Zapraszamy do lektury!
Alicja Artych – pielęgniarka, trener VCC
Angelika Gaweł – mgr pielęgniarstwa
Źródła:
- Majda A.: Pielęgniarstwo transkulturowe. Wyd. PZWL, Warszawa 2010
- Podziały w islamie. Co jednoczy, a co dzieli muzułmanów? (wiara.pl)
- Islam – na czym polega? | Religie świata: Islam, Judaizm, Buddyzm
- Pięć filarów islamu – islam bez tajemnic (wordpress.com).