POTS w Long-COVID: Ukryty sprawca przewlekłego zmęczenia i zawrotów głowy

POTS jest formą dysautonomii, czyli zaburzenia autonomicznego układu nerwowego, manifestującego się wzrostem tętna o minimum 30 uderzeń na minutę przy pionizacji ciała, bez spadku ciśnienia tętniczego krwi. Objawy POTS obejmują:

• Kołatania serca,
• Zawroty głowy i osłabienie przy zmianie pozycji,
• Przewlekłe zmęczenie,
• Mgłę mózgową (problemy z koncentracją i pamięcią),
• Bóle głowy i osłabienie mięśni.

Co ciekawe, objawy POTS mogą pojaawić się zarówno w trakcie infekcji COVID-19, jak i wiele miesięcy później, pomimo wyzdrowienia z fazy ostrej.

_______________________________________

Diagnoza i leczenie POTS w Long COVID

POTS można rozpoznać w gabinecie lekarza, bazując na testach ortostatycznych. W niejednoznacznych przypadkach warto rozważyć test pochyleniowy (tilt-table test). Leczenie opiera się na strategiach znanych z klasycznego POTS:

• Wsparcie ciśnienia krwi:

- Suplementacja soli i odpowiednie nawodnienie,

- Stosowanie pończoch uciskowych, poprawiających krążenie żylne.

• Aktywność fizyczna:

- Mimo obaw związanych z wyczerpaniem, badanie z 2024 roku sugeruje, że stopniowana aktywność fizyczna nie szkodzi pacjentom z Long COVID, a wręcz wspiera ich regenerację. Wskazane są ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, podobne do tych zalecanych w ME/CFS i fibromialgii.

• Farmakoterapia:

- Propranolol i midodryna skutecznie łagodzą objawy ortostatyczne,

- Niskie dawki naltreksonu (LDN), coraz częściej badane w Long COVID, wykazują potencjał w redukcji neurozapalnego podłoża dysautonomii, co jest zbieżne z ich skuteczno ścią w fibromialgii.

________________________________________

Rokowanie i wyzwania

Choć u wielu pacjentów objawy POTS ustępują w ciągu 12 miesięcy, dla części osób zaburzenia te stają się przyczyną poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu. Dlatego kluczowe jest dalsze badanie mechanizmów Long COVID oraz opracowanie skutecznych strategii terapeutycznych, które przyspieszą powrót do zdrowia.

Terapia POTS

Long COVID i jego powikłania, takie jak POTS, pokazują, jak skomplikowany wpływ infekcja SARS-CoV-2 może mieć na układ autonomiczny i odpornościowy. Terapia POTS wymaga holistycznego podejścia, łączącego farmakoterapię, odpowiednią dietę, aktywność fizyczną oraz wsparcie psychologiczne.

Cieszy fakt, że badania nad niskimi dawkami naltreksonu (LDN) coraz bardziej zyskują na znaczeniu, zwłaszcza w kontekście leczenia zespołuLong-COVID. Lek ten, znany m.in. z terapii fibromialgii, różnychchorób o podłożu autoimmunologicznym i innych przewlekłych stanów zapalnych, jak się okazuje może okazać się cennym narzędziem również w Long-COVID. Jednak kluczowym wyzwaniem pozostaje oczywiście indywidualizacja leczenia oraz dalsze badania kliniczne, które pozwolą lepiej zrozumieć mechanizmy tej choroby.

Propranolol jest tanim, dostępnym i dobrze znanym lekiem z grupy B-blokerów nieselektywnych, zaś midodryna jest dostępna w Polsce pod nazwą handlową Gutron. Jest to lek stosowany w leczeniu ciężkiego niedociśnienia ortostatycznego, czyli znacznego spadku ciśnienia krwi przy zmianie pozycji ciała. Oba leki razem ze zdobywającą coraz większa popularność terapią LDN wydają się być przydatne dla chorych z objawami POTS, będącego następstwem Long-COVID.

Dawkę propranololu oraz midodryny i dawkowanie LDN ustala zajmujący się pacjentem i mający doświadczenie w terapii LDN - lekarz indywidualnie dla każdego pacjenta, w zależności od nasilenia objawów i reakcji na leczenie.

Terapia zespołu posturalnej tachykardii ortostatycznej POTS wymaga wieloaspektowego podejścia, które obejmuje leki, modyfikację stylu życia oraz wsparcie objawowe. Trzy stosowane leki w terapii POTS w przebiegu Long COVID, to jak już wcześniej wymieniłem: propranolol , midodryna i niskie dawki naltreksonu (LDN).

________________________________________

• LDN (Low-Dose Naltrexone) w POTS

LDN, czyli naltrekson w niskich dawkach (zwykle stosowany w dawkach od 1,5–4,5 mg), jest coraz częściej stosowany jako terapia wspomagająca w stanach przewlekłych, takich jak POTS, fibromialgia i neurozapalne objawy Long COVID.

Mechanizm działania LDN w POTS:

• Redukcja neurozapalnych mechanizmów: LDN moduluje mikroglej w układzie nerwowym, ograniczając neurozapalne podłoże dysautonomii.
• Wpływ immunomodulujący: Naltrekson w niskich dawkach działa na receptory opioidowe, podnosząc poziom endorfin i redukując nadmierną aktywację układu odpornościowego.
• Poprawa objawów zmęczenia i mgły mózgowej: Wspiera funkcje poznawcze oraz redukuje zmęczenie, które są częste u pacjentów z Long COVID.

Sposób przyjmowania LDN:

1. Dawkowanie początkowe: 1,5 mg dziennie przed snem.
2. Stopniowe zwiększanie: Co tydzień można zwiększać dawkę o 0,5–1,5 mg, aż do osiągnięcia dawki docelowej 4,5 mg dziennie.
3. Forma leku: LDN musi być przygotowane w aptece recvepturowej, ponieważ standardowe tabletki zawierają wyższe dawki – wynoszące 50 mg.

Istotne uwagi:

• LDN jest dobrze tolerowane, ale w początkowej fazie w rzadkich przypadkach mogą pojawić się bóle głowy lub żywe sny, które zwykle ustępują po kilku dniach. Dlatego w mojej opinii bezpieczniejsze jest rozpoczynanie terapii od dawki 0,5 mg, zwiększanej co 7-14 dni, w zależności od reakcji pacjenta.
• Leczenie powinno być monitorowane przez doświadczonego w terapii LDN lekarza, aby dostosować dawkę do indywidualnej odpowiedzi pacjenta.

________________________________________

• Propranolol w POTS

Propranolol to beta-bloker, który skutecznie łagodzi objawy POTS poprzez kontrolę tętna i zmniejszenie obciążenia serca. Jest jednym z najczęściej stosowanych leków w terapii tego schorzenia.

Mechanizm działania propranololu w POTS:

• Kontrola tachykardii ortostatycznej: Propranolol zmniejsza nadmierny wzrost tętna przy pionizacji ciała.
• Redukcja objawów adrenergicznych: Lek zmniejsza objawy, takie jak kołatania serca, niepokój i drżenie mięśni.
• Poprawa tolerancji wysiłku: Poprawiając kontrolę pracy serca, propranolol umożliwia pacjentom stopniowy powrót do aktywności fizycznej.

Sposób przyjmowania propranololu:

1. Dawkowanie początkowe: Zwykle zaczyna się od 10–20 mg 2–3 razy dziennie.
2. Stopniowa modyfikacja: Dawka może być stopniowo zwiększana w zależności od objawów, jednak zazwyczaj nie przekracza 80–120 mg na dobę.
3. Czas przyjmowania: Propranolol najlepiej przyjmować przed sytuacjami zwiększającymi objawy (np. rano lub przed aktywnością).

Ważne uwagi:

• Leczenie propranololem powinno być monitorowane, aby uniknąć nadmiernego obniżenia ciśnienia krwi i bradykardii (zbyt wolnego tętna).
• Propranolol może powodować zmęczenie lub zimne kończyny, szczególnie w początkowej fazie leczenia.

________________________________________

Podsumowanie terapii LDN i propranololem w POTS w Long COVID

• LDN działa immunomodulująco i neuroprotekcyjnie, łagodząc objawy zmęczenia, mgły mózgowej oraz neurozapalnego podłoża POTS.
• Propranolol skutecznie kontroluje tachykardię, poprawiając komfort życia pacjentów i tolerancję pionizacji.

Terapia oboma lekami powinna być zindywidualizowana i nadzorowana przez lekarza, aby uwzględnić tolerancję pacjenta oraz reakcję organizmu na leczenie. Połączenie farmakoterapii z modyfikacją stylu życia (nawodnienie, sól, aktywność fizyczna) zwiększa skuteczność terapii i daje pacjentom szansę na lepszą jakość życia w zmaganiach z POTS i Long COVID.

________________________________________

Stosowanie midodryny w POTS w przebiegu Long COVID

Midodryna jest lekiem stosowanym w leczeniu niedociśnienia ortostatycznego oraz objawów związanych z POTS (zespołem posturalnej tachykardii ortostatycznej). W przebiegu Long COVID, gdy funkcjonowanie autonomicznego układu nerwowego zostaje zaburzone, midodryna może znacząco poprawić jakość życia pacjentów poprzez stabilizację ciśnienia krwi i redukcję objawów ortostatycznych.

Mechanizm działania midodryny

Midodryna działa jako agonista receptorów alfa-adrenergicznych w naczyniach krwionośnych, co powoduje:

1. Skurcz naczyń krwionośnych (wazokonstrykcja): Zwiększa napięcie ścian naczyń, co pomaga zapobiec spadkom ciśnienia krwi podczas pionizacji ciała.
2. Poprawa powrotu żylnego: Zmniejsza zastój krwi w kończynach dolnych, który jest częstą przyczyną zawrotów głowy i omdleń.

W POTS midodryna pomaga zmniejszyć objawy ortostatyczne, takie jak:

• Zawroty głowy i osłabienie przy pionizacji,
• Przyspieszenie tętna (tachykardia),
• Zmęczenie i uczucie „mgły mózgowej”.

Sposób przyjmowania midodryny

• Dawkowanie początkowe:

- Leczenie zazwyczaj rozpoczyna się od 2,5 mg midodryny 2–3 razy dziennie.

• Stopniowe zwiększanie dawki:

- Dawka może być stopniowo zwiększana co kilka dni lub tygodni w zależności od reakcji pacjenta na leczenie.

- Typowa dawka terapeutyczna to 5–10 mg 2–3 razy dziennie.

• Godziny przyjmowania leku:

- Midodrynę przyjmuje się w ciągu dnia (zwykle rano i po południu).

- Nie należy przyjmować leku wieczorem ani przed snem, ponieważ może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi w pozycji leżącej (nadciśnienia nocnego).

• Monitorowanie:

- Regularna kontrola ciśnienia krwi w pozycji siedzącej, stojącej i leżącej jest niezbędna, aby uniknąć nadmiernego wzrostu ciśnienia.

- Pacjenci powinni być monitorowani pod kątem działań niepożądanych, takich jak uczucie zimna w kończynach, mrowienie skóry czy „gęsia skórka”.

Wskazówki dotyczące stosowania midodryny

• Nawodnienie i dieta: Lek działa skuteczniej, jeśli pacjent jest odpowiednio nawodniony. Zaleca się również spożycie większej ilości soli (o ile nie ma przeciwwskazań).
• Unikanie długotrwałego siedzenia lub stania: Pomocne są zmiany pozycji ciała, które wspierają krążenie.
• Noszenie pończoch uciskowych: W połączeniu z midodryną zmniejszają objawy związane z gromadzeniem się krwi w kończynach dolnych.

Przeciwwskazania i działania niepożądane

Midodryna nie jest odpowiednia dla wszystkich pacjentów. Przeciwwskazania obejmują:

• Nadciśnienie tętnicze,
• Choroby serca,
• Choroby nerek bez odpowiedniego nadzoru.

Najczęstsze działania niepożądane:

• Zimne dłonie i stopy,
• Mrowienie lub gęsia skórka,
• Podwyższone ciśnienie krwi w pozycji leżącej (hipertonia nocna).

________________________________________

Podsumowanie

Midodryna jest skutecznym lekiem w terapii POTS w przebiegu Long COVID, szczególnie u pacjentów z nasilonymi objawami ortostatycznymi. Dzięki działaniu zwiększającemu napięcie naczyń krwionośnych i poprawie powrotu żylnego może znacznie poprawić komfort życia pacjentów. Leczenie midodryną powinno być jednak nadzorowane przez lekarza, który oceni bezpieczeństwo i skuteczność teraapii oraz dostosuje dawkowanie do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Warto pamiętać, że POTS i Long COVID wymagają współpracy interdyscyplinarnej specjalistów oraz edukacji pacjentów, by zrozumieli, że stopniowy powrót do zdrowia jest możliwy.

________________________________________

Opr. na podstawie: Management of POTS due to Long COVID, Lilian White, MD – American Family Physician Blog. 4 listopada 2024