Można powiedzieć, to oczywiste – każdy z nas bywa pacjentem. Trzeba jednak popatrzeć na prawa pacjenta również jako źródło praw osób oraz podmiotów udzielających świadczeń opieki zdrowotnej. Każde z praw pacjenta zawarte w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta znajduje swoje odzwierciedlenie w prawie lekarza zawartym w ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz prawie świadczeniodawcy określonym w ustawie o działalności leczniczej. W celu zobrazowania wskazanej zależności warto posłużyć się uproszczonym schematem, wskazującym zasady generalne.
I tak: pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń zdrowotnych, do przejrzystej, obiektywnej, opartej na kryteriach medycznych, procedury ustalającej kolejność dostępu do tych świadczeń, a w przypadku zagrożenie zdrowia lub życia do natychmiastowego udzielania świadczeń zdrowotnych.
Jednocześnie lekarz ma prawo do wykonywania zawodu w warunkach umożliwiających natychmiastowe udzielanie świadczeń zdrowotnych w przypadku zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta, z uwzględnieniem zastosowania określonych metod leczenia, w tym określonych leków, które powinny być dostępne dla pacjenta. A podmiot leczniczy ma prawo do natychmiastowego udzielania świadczeń zdrowotnych w przypadku zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta, z uwzględnieniem zastosowania określonych metod leczenia, w tym określonych leków, które powinny być dostępne dla pacjenta. Jest to bardzo istotna konsekwencja nadająca lekarzowi jak i podmiotowi leczniczemu określone uprawnienia w całym systemie opieki zdrowotnej zarówno wobec płatnika jak i podmiotu organizującego system opieki zdrowotnej – Ministerstwa Zdrowia. Trzeba podkreślić, że podmiotami zobowiązanymi do przestrzegania praw pacjenta są również płatnik oraz Ministerstwo Zdrowia. Kolejnym prawem pacjenta jest prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, w tym do najnowszych zdobyczy techniki medycznej i najnowszych leków, udzielanych z należytą starannością, przy poszanowaniu przez osoby wykonujące zawód medyczny zasad etyki zawodowej, określonych przez właściwe samorządy zawodów medycznych zdrowotnych. To prawo implikuje prawo lekarza do wykonywania świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, w tym do stosowania najnowszych zdobyczy techniki medycznej i najnowszych leków, oraz poszanowania zasad etyki zawodowej, określonych przez właściwe samorządy zawodów medycznych zdrowotnych. Konsekwentnie rodzi ono adekwatne prawo nie tylko dla podmiotu leczniczego, ale również nadaje istotne uprawnienia ministrowi zdrowia do finansowania ze środków publicznych świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, w tym do stosowania najnowszych zdobyczy techniki medycznej i najnowszych leków. Następnym przykładem jest prawo pacjenta do uzyskania od lekarza przystępnej informacji o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, a także ma prawo przedstawić lekarzowi swoje zdanie w tym zakresie.
Adekwatnie: lekarz, ma uprawnienie do przekazywania swojej oceny i swojego zdania na temat stanu zdrowia pacjenta, rozpoznania, a także preferowanych przez niego metod diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, przewidywanych przez niego wynikach leczenia oraz rokowaniu, albo do skorzystania z prawa tzw. przywileju terapeutycznego. Dalej idąc: pacjent ma prawo do wyrażenia lub odmowy zgody na udzielenie mu określonych świadczeń, zastosowanie określonych leków, na zmianę leczenia, w tym i leków, po uzyskaniu informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Lekarz zaś ma uprawnienie informowania pacjenta o wszelkich, w jego przekonaniu, istotnych okolicznościach dotyczących leczenia w tym przede wszystkim o wszelkich zmianach w procesie leczenia. Takie postrzeganie praw pacjenta ma niezwykle ważne znaczenie dla organizacji systemu ochrony zdrowia, który powinien zapewnić możliwość realizacji praw pacjenta zarówno lekarzowi jak i podmiotowi leczniczemu. W kolejnych „odcinkach” zostanie omówiona istota poszczególnych praw pacjenta wraz ze wskazaniem odpowiadających im uprawnień lekarza i podmiotu leczniczego.
