Primary Nursing jest filozofią pielęgnowania oraz modelem opieki nad pacjentem,
który powstał w 1969 r. na Uniwersytecie w Minnesocie, a rozwinął się w latach'70
ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Jako główną autorkę podaje
się Marie Manthey.
Primary Nursing opiera się na założeniu: "mój pacjent - moja pielęgniarka" którego
wyrazem jest indywidualny plan opieki nad pacjentem. Takie podejście podkreśla
odrębność i niepowtarzalność każdego człowieka.
Ten model opieki zakłada odpowiedzialność jednej pielęgniarki za całość opieki sprawowanej
nad pacjentem w szpitalu oraz jej ciągłość, od przyjęcia go w oddział do wypisu. Primary
Nurse (Pielęgniarka Prowadząca) zajmuje się holistyczną opieką, diagnozuje potrzeby
pacjenta i jego rodziny, planuje i realizuje plan opieki oraz ocenia swoje działania pod
względem skuteczności i efektywności działań.
Oczywiście jedna pielęgniarka może mieć pod swoją opieką kilku pacjentów, ale nie jest dla
nich anonimowa, a pacjent rozpoznaje ją jako swoją pielęgniarkę. Liczba osób, jaką zajmuje
się dana pielęgniarka zależy od ich stanu i zakresu opieki, jakiego wymagają i jest zmienna.
Primary Nursing to opieka skoncentrowana na pacjencie, co wymaga spełnienia przez
pielęgniarkę kilku kryteriów.
Indywidualną odpowiedzialność rozumie się tak, że każda pielęgniarka z zespołu jest
odpowiedzialna za pacjenta przez 24 godziny na dobę i cały czas jego pobytu w szpitalu.
Autonomia oznacza, że pielęgniarka, która ma autorytet w dziedzinie pielęgnowania,
samodzielnie i niezależnie podejmuje decyzje odnoszące się do opieki nad pacjentem.
Koordynowanie – Primary Nurse koordynuje opiekę przez sprawny przepływ informacji
pomiędzy osobami opiekującymi się pacjentem jednocześnie z nią, a także w czasie jej
nieobecności.
Wszechstronność – w czasie pełnienia swojego dyżuru każda pielęgniarka z zespołu
sprawuje całościową opiekę nad pacjentem. Działania zakładają podejście holistyczne („każdy człowiek jest odrębną indywidualnością pod względem społecznym, fizycznym,
psychicznym, duchowym i kulturowym”).
Podczas nieobecności na zmianie Pielęgniarki Prowadzącej opiekę nad jej pacjentami
przejmują inne pielęgniarki odcinkowe, jednak działają zgodnie z planem opieki, który jest
dla niego zaplanowany.
Plan opieki jest jasno komunikowany, zarówno lekarzom, innym pielęgniarkom
odcinkowym, opiekunom medycznym oraz innym członkom zespołu terapeutycznego.
Istotna jest informacja zwrotna dla Pielęgniarki Prowadzącej otrzymywana od zespołu, o
planowanym procesie leczniczym, diagnostycznym. Pielęgniarka Prowadząca jest
informowana przez lekarza o stanie zdrowia pacjenta i jego rokowaniach, uczestniczy w
porannych obchodach wraz z lekarzem, zapoznaje się z dokumentacją medyczną i ma pełną
wiedzę na jego temat. Rodzina pacjenta jest w kontakcie z Pielęgniarką Prowadzącą,
otrzymuje informacje, jak prawidłowo dbać o pacjenta w warunkach domowych.
Pacjent i jego rodzina znajduje się centrum uwagi zespołu, plan opieki i terapii jest mu
jasno komunikowany. Pacjent bierze udział w podejmowanych decyzjach, jest świadomym
uczestnikiem procesu terapeutycznego. Skutkiem tego opieka sprawowana jest holistycznie,
na wysokim poziomie, co daje satysfakcję zarówno pacjentowi, jak i osobom sprawującym
opiekę.
Pielęgniarka koordynuje pracę zespołu, reprezentuje sprawy pacjenta wobec innych osób w zespole i organizacji. Staje się autorytetem dla pacjenta w sprawach opieki.
Równocześnie pacjent pozostaje w poczucie własnej wartości, nie zatraca indywidualności,
nabiera zaufania do pielęgniarki i jest skłonny do uczestniczenia w działaniach
podejmowanych dla poprawy swego stanu zdrowia.
Do najistotniejszych zadań Pielęgniarki Prowadzącej należy ścisła współpraca z pielęgniarką
oddziałową i kierowanie zespołem podległych jej osób. Należy dodać, że każda z tych osób
może reprezentować inny poziom przygotowania zawodowego – od uczennicy do
dyplomowanej pielęgniarki.
Od Primary Nurse oczekuje się prezentowania potrzeb i praw pacjenta na forum
wielozawodowego zespołu terapeutycznego w celu wymiany informacji i dokonania ustaleń
dotyczących ogólnych założeń szeroko rozumianej opieki.
Trzecim jej zadaniem jest współpraca z pacjentem (a także z jego rodziną i innymi bliskimi
mu osobami) na zasadach przyjętych na danym oddziale lub też wypracowanych w zespole
kierowanym przez Primary Nurse.
Pomimo, iż założenia modelu opieki Primary Nursing dają duże korzyści dla pacjenta,
wymagają dużego wysiłku ze strony personelu medycznego. Wiążą się z inną organizacją
pracy na oddziale, dużym stopniem odpowiedzialności pielęgniarki za konkretnego pacjenta,
autonomią podejmowanych działań oraz dobrą komunikacją w zespole.
Jednocześnie praca w tym modelu daje poczucie spełnienia, satysfakcji oraz wyzwań
zawodowych dla pielęgniarki.
Mobilizuje ją to do ustawicznego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, podejmowania
coraz trudniejszych zadań i rozszerzania zakresu kompetencji w opiece nad pacjentem.
Konkretne zalety organizacji pielęgnowania według modelu Primary Nursing to ciągłość
opieki, odpowiedzialność, lepsze komunikowanie, humanizacja opieki pielęgniarskiej,
wysoki poziom satysfakcji pacjenta i pielęgniarki.
Trudnościami w wprowadzenie tego modelu na szerszą skalę jest tradycyjna organizacja
pracy na oddziale, kultura organizacji, niedostateczne przygotowanie pielęgniarki do bycia
liderem w zespołach interdyscyplinarnych, brak mentorów, z którymi można by omawiać
wątpliwości w sprawowaniu opieki całościowej nad pacjentem, dynamika zmian stanu
pacjenta, braki w obsadach pielęgniarskich.
Wprowadzając taki model opieki należy dobrze przygotować pielęgniarki do roli lidera, aby
poczuły się pewnie i nabrały doświadczenia. Bycie Pielęgniarką Prowadzącą powinno być
zarezerwowane dla osób z doświadczeniem zawodowym, które mają odpowiedni zakres
wymaganych umiejętności do sprawowania tej roli. Pielęgniarka w tym modelu powinna
cechować się stanowczością, zdecydowaniem, asertywnością i wszechstronnością.
Model opieki oparty o PrimaryNusing sprawdza się nie tylko w opiece szpitalnej, lecz może
być wykorzystywany w opiece domowej, długoterminowej, hospicjum, domach spokojnej
starości itd.
Primary Nursing jest wyzwaniem. Stawia przed pielęgniarkami wymagania, ale otwiera nowe
możliwości.
Pielęgniarka Prowadząca jest ważnym członkiem wielodyscyplinarnego zespołu.
Pracuje z lekarzem (nie dla lekarza), z pacjentem i jego rodziną i innymi członkami zespołu.
Ustala cele opieki nad pacjentem (w pewnym zakresie samodzielnie, w pewnym w kooperacji
z innymi), sprawuje bezpośrednią opiekę i koordynuje działania innych.
Obecnie w Polsce jest kilka szpitali, w których opieka sprawowana jest według tego modelu
opieki.
Piśmiennictwo: Nowak A., Smorawska B., Adamiak E.: „PrimaryNursing – Nowoczesny Model Opieki Pielęgniarskiej”, Magazyn Pielęgniarki I Położnej", Nr 1-2/2008
Górajek-Jóźwik J.(red.): „Filozofia i teorie pielęgniarstwa”, PZWL, 2007
