Rola zawodowa w zawodzie pielęgniarki

Wyniki autorskich badań w kwestii opinii studentów pielęgniarstwa o roli
społeczno-zawodowej pielęgniarki i pielęgniarza.

Współcześnie, zasady, a także warunki wykonywania zawodu pielęgniarskiego są
uregulowane prawnie i jest to zawód, który mogą wykonywać zarówno kobiety, jak
i mężczyźni.
W Polsce na 1000 mieszkańców przypada 5,4 pielęgniarki, co stanowi jeden z najniższych
odsetków w Europie.
Osoby, które ukończą studia na kierunku pielęgniarskim mogą świadczyć opiekę w szpitalach
publicznych, a także w niepublicznych zakładach opieki zdrowotnej i w ramach praktyki
indywidualnej.

Przyjmuje się, że jest to zawód zaufania publicznego, a więc polega on na wykonywaniu
czynności szczególnie związanych z istotą ludzką. Pielęgniarki towarzyszą człowiekowi
w najintymniejszych momentach jego życia i pomagają mu walczyć z bólem i z depresją
spowodowaną chorobą.
Autorka pracy podjęła temat opinii studentów pielęgniarstwa o roli społeczno-zawodowej
pielęgniarki i pielęgniarza.
Badanie przeprowadzono wśród 110 studentów pierwszego roku pielęgniarstwa;
zdecydowana większość ankietowanych była kobietami [94,5%] i pochodziła z miasta
[89,1%].
Zarówno kobiety, jak i mężczyźni, zgodnie uznali, że pielęgniarki i pielęgniarze nie mają
prawa informować pacjentów o stanie ich zdrowia [100%]. Jednakże zgodnie z ustawą z dnia
15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (art.16, pkt.2), pielęgniarka i położna są
obowiązane udzielić pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu albo osobie wskazanej przez pacjenta informacji o stanie zdrowia pacjenta, w zakresie koniecznym do sprawowania opieki
pielęgnacyjnej lub opieki podczas ciąży oraz prowadzenia porodu i połogu. (Przyp. red.)
Również zgodni byli w odpowiedzi na pytanie dotyczącego tego, czy zawód
pielęgniarki/pielęgniarze jest trudny; wszyscy zgodzili się z tą tezą [100%]. Podobnie
wszyscy zgodnie uważali, że powinni oni przestrzegać zasad etyki.

Jednakże odmienne mieli zdanie w kwestii tego, czy osoby wykonujące ten zawód robią to ze
starannością; w tym przypadku tylko 70% odpowiedzi było pozytywnych, pozostałe 30%
stało do nich w opozycji.
Dużo trudności przyniosło pytanie: „czy pielęgniarka/pielęgniarz powinna/powinien ponosić
odpowiedzialność za wykonanie czynności na zlecenie lekarza?”. Aż 23 osoby nie potrafiły
na nie odpowiedzieć [20,9%], zaś pozostali ankietowani byli podzieleni; twierdząco
odpowiedziało 45,5% z nich, a pozostałe 33,6% stwierdziło, że nie powinni oni ponosić za to
odpowiedzialności.

[Zawody pielęgniarki i położnej są samodzielnymi zawodami medycznymi.
Pielęgniarka ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje działania. Wiąże się to z
koniecznością ponoszenia odpowiedzialności zawodowej, karnej, odszkodowawczej za
działania zawodowe podejmowane w czasie pracy, w tym także za realizacje zleceń
wydanych przez lekarza.
Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej Rzeczypospolitej Polskiej w części ogólnej
w pkt. 5. stanowi, iż „Pielęgniarka/położna posiadająca pełne uprawnienia zawodowe
ponosi osobistą odpowiedzialność za swoje działania”.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy „pielęgniarka może odmówić wykonania zlecenia
lekarskiego oraz wykonania innego świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jej sumieniem
lub z zakresem posiadanych kwalifikacji, podając niezwłocznie przyczynę odmowy na piśmie
przełożonemu lub osobie zlecającej (...)”.](Przyp. red).

Co do uprawnień pielęgniarzy i pielęgniarek do kierowania pacjenta na badania
diagnostyczne, aż 74,5% uważa, że takie istnieją, natomiast pozostałe 25,5% ankietowanych
jest zdania, że osoby wykonujące ten zawód nie mają takiego prawa i muszą czekać na
decyzję lekarzy.
Zdaniem badanych, pacjenci najczęściej oczekują od pielęgniarek/pielęgniarzy troskliwej
opieki [66,4%], sprawności w wykonywaniu zabiegów [60%], udzielania odpowiedzi na
wszelkie wątpliwości [55,5%] oraz respektowania praw pacjenta [49,1%]. Najrzadziej
zaś oczekują obecności na każde żądanie [31,8%] oraz wspierania rodziny podczas
pobytu pacjenta w szpitalu [37,3%].
Pozytywnym jest fakt, że aż 74,5% ankietowanych jest zdania, że podnoszenie kwalifikacji
przez personel pielęgniarski jest niezbędne, a pozostałe 25,5% uważa, że nie jest to
niezbędne, ale mile widziane.

Pozwala to twierdzić, że studenci, kiedy już otrzymają odpowiednie kompetencje i rozpoczną
pracę, będą ciągle się dokształcać.
Duża różnorodność w odpowiedziach wystąpiła przy pytaniu dotyczącym poziomu zaufania
pacjentów do personelu pielęgniarskiego. Ankietowani oceniają poziom zaufania pacjentów
do personelu pielęgniarskiego jako: bardzo wysoki [11,8%], wysoki [42,7%], średni [36,4%],
niski [9,1%]. Jednocześnie wszyscy są zdania, że personel jest przeciążony pracą [100%].
Według 51,8% respondentów pozycja personelu pielęgniarskiego w środowisku zawodów
medycznych w ciągu ostatnich 10 lat wzrosła, zdaniem 27,3% badanych utrzymuje się na tym
samym poziomie, a zdaniem pozostałych 20,9% zmalała. To, że ich pozycja społeczna
wzrasta jest dość interesującym zjawiskiem, szczególnie biorąc pod uwagę, że 83,6%
badanych studentów uważa, że wizerunek pielęgniarek/pielęgniarzy kreowany przez
media w tym nie pomaga.
Badani są zdania, że na postrzeganie pielęgniarek/pielęgniarzy najbardziej wpływa ich
profesjonalizm, uczciwość i rzetelność [po 100% odpowiedzi], najmniej zaś ich poziom
wykształcenia. Ankietowani ocenili pozycję zawodową personelu pielęgniarskiego
w środowisku zawodów medycznych jako: dość wysoką [35,5%], niską [60%], bardzo
niską [4,5%].

Nie są to więc wysokie standardy a biorąc pod uwagę fakt, że aż 51,8% badanych uważa,
że rola pielęgniarek/pielęgniarzy wzrosła w ciągu ostatnich 10 lat, oznacza to, że
w przeszłości ich pozycja była na dramatycznie niskim poziomie. w porównaniu
z innymi państwami unijnymi, polskie pielęgniarki – zdaniem studentów – plasują się dość
dobrze, a 48,2% z nich uważa, że zależy to od porównaniu z poszczególnym krajem.
Niemniej jednak, wszyscy są zdania, że personel pielęgniarski w innych krajach ma
większe poważanie w społeczeństwie a także lepsze płace, niż w Polsce.
Wyniki własne korespondują z pracami innych autorów.
Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w 2009 roku przeprowadziło
badania wśród pielęgniarek, dotyczące ich pozycji zawodowej a także zidentyfikowania
czynników mających wpływ na jej umocnienie. Badane oceniały swoją pozycję na poziomie
średnim, jednak 39% z nich uważało, że w porównaniu z sytuacją sprzed 10 lat ich pozycja
w społeczeństwie wzrosła.
Do najważniejszych czynników wpływających na ich pozycję w społeczeństwie
wskazywały uczciwość i rzetelność zawodową [50%], posiadanie odpowiednich
umiejętności [45%] oraz poziom wykształcenia [33%].

Podobne badania przeprowadziły M. Siwek i G. Nowak-Starz, na ich podstawie stwierdziły
one, że czynnikami wpływającymi na poprawę wizerunku pielęgniarek jest podnoszenie
kwalifikacji oraz odpowiednie kompetencje. Badania pokazały również, że zawód
pielęgniarki jest coraz lepiej oceniany w społeczeństwie. Bazując na badaniach CBOS z 1999
roku, autorki wykazały, że 57% badanych deklarowało wzrost prestiżu tego zawodu. z kolei
K. Grabska i W. Stefańska w 2009 roku zbadały sylwetkę zawodową pielęgniarek w opinii
pacjentów. Na ich podstawie uznały one, że dobrą pielęgniarkę charakteryzują następujące
cechy: staranność i dokładność w wykonywaniu zabiegów [59%], serdeczność i uprzejmość
[52%] oraz cierpliwość i wyrozumiałość [43%].

mgr pielęgniarstwa Martyna Szurgot
Wydział wojskowo-lekarski Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Miejskie Centrum Medyczne im. dr Karola Jonschera w Łodzi

Z nadesłanej do SPC pracy magisterskiej wybrała
Joanna Lewoniewska

Źródła:
Łukasz-Paluch K., Franek G.A., Pierwsze przywódczynie stowarzyszeń pielęgniarskich.
Współczesne wyzwania stojące przed liderami, Akademia Techniczno-Humanistyczne
w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2010, s. 220-222
Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej.