W artykule pt."Low-Dose Naltrexone (LDN) for Chronic Pain at a Single Institution: A Case Series" , czyli " Terapia niskimi dawkami naltrexonu (LDN) w leczeniu przewlekłego bólu: Seria przypadków." opublikowanym w renomowanym czasopiśmie Journal of Pain Research, autorzy Anne Marie McKenzie-Brown i towarzyszący jej zespół badaczy przedstawili wyniki badań osób. Celem ich pracy była próba oceny skuteczności terapii LDN w leczeniu przewlekłego bólu. Wydaje się, że przeanalizowane dane pacjentów pozwoliły uzyskać wyniki, które mogą dostarczyć cennych informacji na temat potencjalnych korzyści tej terapii.
Skuteczność i bezpieczeństwo naltreksonu w leczeniu przewlekłego bólu.
Naltrekson to doustny antagonista opioidowy znany lekarzom i stosowany w leczeniu zaburzeń związanych z uzależnieniem od alkoholu i opioidów. Jego działanie analgetyczne w standardowej dawce 50 mg/dobę nie zostało potwierdzone. Jednak niskie dawki naltreksonu (LDN- low dose naltrexone), wynoszące od 0,5 mg do 5 mg stosowane poza wskazaniami rejestracyjnymi leku, tzw. terapia off-label wciągu ponad 35 lat różnych badań znalazły zastosowanie w leczeniu przewlekłych chorób, w tym jednego z ich niepokornych objawów - bólu przewlekłego. Mechanizm działania analgetycznego LDN nie został do końca poznany. Aktualnie w świecie naukowym wymienia się dwie teorie. Pierwsza sugeruje, że po ograniczonym blokowaniu receptorów opioidowych przez niskodawkowy naltrexon dochodzi do tzw. zwiększenia liczby receptorów opioidowych w mechanizmie znanym jako mechanizm "z odbicia". Druga teoria opiera się na antagonistycznym działaniu LDN na receptor Toll-podobny 4 (TLR4), co wywołuje efekt przeciwzapalny.
Wśród badań dotyczących stosowania LDN w terapii bólu, znajdują się badania przeprowadzone m.in. na grupie pacjentów z bolesną neuropatią cukrzycową, gdzie porównano skuteczność LDN do trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych. Natomiast wyniki innego badania sugerowały, że LDN może zmniejszać nieprzyjemne objawy fibromialgii oraz zespołu bólu regionalnego kompleksowego.
Retrospektywna analiza wykazała, że LDN może być szerokospektralnym lekiem przeciwbólowym, choć do tej pory nie ustalono precyzyjnie, jaki rodzaj przewlekłego bólu najlepiej reaguje na terapię LDN. W kilku badaniach opublikowanych w medycznych czasopismach naukowych, stwierdzono również, że LDN może łagodzić objawy u pacjentów z chorobami zapalnymi, takimi jak stwardnienie rozsiane i choroby zapalne jelit, w tym choroba Leśniowskiego- Crohna.
W oparciu o własne doświadczenia, autorzy przeprowadzili retrospektywną analizę przypadków pacjentów, którzy w latach 2014–2021 otrzymywali recepty na LDN . Celem badania było zbadanie różnic wśród pacjentów odczuwających ulgę w bólu w zależności od rodzaju zdiagnozowanego bólu. Autorzy przyjęli hipotezę pierwszoplanową, mówiącą, że istnieją różnice w odsetku pacjentów odczuwających ulgę w dolegliwościach bólowych w zależności od diagnozy, a więc przyczyny bólu.
W badaniu przeanalizowano historie chorób 137 pacjentów otrzymujących LDN w trakcie leczenia w Emory Pain Center przez okres siedmiu lat. Wśród badanych zdecydowaną większość, bo aż 83% stanowiły kobiety. Autorzy zauważyli, że 44% pacjentów nie zrealizowało wystawionych recept na LDN, a 4,4% odpowiedzi nie zostało udokumentowanych. Spośród pozostałych pacjentów, którzy przyjmowali LDN (n = 70), aż 64% odczuło pewną ulgę bólu, dzięki czemu zakwalifikowano ich jako "Odpowiadający"na terapię. W trakcie badania dokumentowano przyczyny bólu występującego u pacjentów. Najczęściej diagnozowanymi schorzeniami w grupie "Odpowiadających" były trzy rodzaje bólu: bóle o charakterze neuropatycznym (31%), zespół bólu regionalnego kompleksowego (20%) oraz fibromialgia (20%). Najczęstszą diagnozą pacjentów nieodpowiadających na LDN była spondyloza (48%). Pacjenci, którzy odczuwali co najmniej 50% ulgę, czyli odczuwali zmniejszenie dolegliwości bólowych po przyjęciu LDN najczęściej mieli diagnozę bólu neuropatycznego lub zespołu bólu regionalnego kompleksowego (p = 0,038, test Fishera). Wykazano istotną statystycznie różnicę w diagnozach pacjentów, którzy odpowiedzieli na LDN, w porównaniu do pacjentów ze spondylozą (p = 0,00435, test chi-kwadrat).
Spondyloza to pojawiające się zwykle wraz z wiekiem zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, głównie kręgów i krążków międzykręgowych, a także chrząstek oraz struktur stawowych kręgosłupa i jego układu więzadłowego. Objawy choroby wywołują przewlekły ból i sztywność utrudniając chorym normalne funkcjonowanie.
Co ciekawe większość pacjentów potrzebowała ponad miesiąca, aby odczuć redukcję odczuwanego bólu. Przeważająca liczba pacjentów (72%) zareagowała w ciągu jednego do trzech miesięcy, jednak 12% badanych uzyskało ulgę w odczuwanym bólu dopiero po trzech miesiącach stosowania niskich dawek naltrexonu. Wśród pacjentów, którzy odczuwali ulgę w dolegliwościach bólowych, sześciu zgłosiło łagodne działania niepożądane, które ustąpiły samoistnie lub w wyniku zmiany pory przyjmowania leku. Najczęstszym działaniem niepożądanym było występowanie wyrazistych snów, choć trzy osoby z grupy badanych zgłaszały poprawę snu po przyjęciu LDN.
Wnioski z badania wskazują na skuteczność i bezpieczeństwo LDN w łagodzeniu objawów przewlekłego bólu. Pacjenci z neuropatycznym bólem, w tym zespołem bólu regionalnego kompleksowego, najczęściej odczuwali ulgę bólu po przyjęciu LDN.
LDN, czyli terapia niskodawkowym naltrexonem wydaje się być wyjątkowo bezpieczną alternatywą dla innych leków przeciwbólowych spoza grupy opioidów, w przypadku niektórych rodzajów bólu, takich jak: ból neuropatyczny, zespół bólu regionalnego kompleksowego i fibromialgia. Najczęstszą diagnozą pacjentów nieodpowiadających na przeciwbólowe działanie LDN była spondyloza (48%).
Ważne jest jednak, aby pacjenci byli informowani, że efekty terapeutyczne LDN mogą pojawić się dopiero po kilku tygodniach, a niekiedy nawet po co najmniej 12 tygodniach od rozpoczęcia terapii, co miało miejsce w przypadku 12% badanych, którym leczenie LDN przyniosło ulgę w leczeniu ich dolegliwości bólowych. Choć badanie to jest retrospektywne i ma swoje ograniczenia, dostarcza cennych informacji dla lekarzy zajmujących się leczeniem przewlekłego bólu. Wskazuje również na potrzebę dalszych badań nad skutecznością LDN w różnych typach bólu oraz konieczność uwzględniania diagnozy pacjentów przy podejmowaniu decyzji o zastosowaniu tej terapii. Dalsze badania dotyczące związku między LDN a zmniejszeniem dolegliwości bólowych u pacjentów mogą przyczynić się do rozwoju tej terapii i ułatwić pacjentom z przewlekłym bólem dostęp do skutecznych i bezpiecznych opcji leczenia.
Należy jednak pamiętać, że badania dotyczące skuteczności terapii LDN, jako leczenia przeciwbólowego należy prowadzić odpowiednio długo (według doświadczeń własnych autora oraz wyników cytowanej pracy potwierdza się fakt, że czas obserwacji nie powinien być krótszy niż 12 tygodni, z uwagi na to, że u części osób odpowiadających na leczenie przeciwbólowe LDN, poprawa w postaci ustąpienia dolegliwości bólowych nastąpiła z opóźnieniem. W związku z tym osobiście uważam, że zbyt krótki czas badania wynoszący < 12 tygodni może prowadzić do nieprawdziwych wniosków i błędnie wskazywać na słabszą skuteczność przeciwbólową terapii LDN lub na jej zupełny brak w przypadku znacznie krótszych badań.
Jako wieloletni recenzent prac naukowych, współpracujący z kilkoma szanowanymi tytułami pragnę podkreślić, że określenie zbyt krótkiego czasu obserwacji w badaniach dotyczących skuteczności przeciwbólowej LDN jest istotne dla wiarygodności wyników.
Jeśli badacz próbuje ocenić skuteczność LDN, oceniając ją jedynie przez 8 tygodni i stwierdza, że lek nie działa, to należy podkreślić, że taki czas obserwacji może być niewystarczający. Wpływ LDN na organizm może wymagać dłuższego okresu, aby osiągnąć pełny efekt terapeutyczny. Dlatego odradzałbym wyciąganie jednoznacznych wniosków na podstawie krótkiego okresu obserwacji.
Ponadto, warto zwrócić uwagę na konflikt interesów w jakim znajdują się niektórzy badacze, współpracując np. z firmą, której interesom terapia LDN może zagrozić. Konflikt interesów może wówczas wpłynąć na obiektywność i rzetelność analizy badacze będącego współautorem. Aby zapewnić wiarygodność badań, ważne jest, aby zdeklarować i przejrzystość w zakresie powiązań finansowych i interesów związanych z badanym lekiem.
W kontekście naukowym, takie działanie badacza może być uznane za nieodpowiednie i mogło by podważyć wyniki badania w którym brał udział. Badania naukowe powinny być przeprowadzane zgodnie z etycznymi zasadami, uwzględniając długoterminowe efekty leków oraz potencjalne konflikty interesów. W takim przypadku, zalecałbym ponowne przeprowadzenie badania z odpowiednio długim okresem obserwacji, a także uwzględnienie rzetelnej analizy potencjalnych konfliktów interesów.
Ważne jest, aby wyniki badań naukowych były rzetelne, obiektywne i uwzględniały długoterminowy wpływ leków na zdrowie pacjentów. Unikanie krótkich czasów obserwacji oraz przejrzystość w zakresie konfliktów interesów są kluczowymi elementami budowania zaufania do wyników badań naukowych w dziedzinie medycyny i terapii farmakologicznych.
Dr n. med. Marek Derkacz, MBA
