Cz. I.
Pielęgnowanie, opieka nad chorym, to działania znane i podejmowane od wieków. Czynnościami tymi zajmowali się bliscy, ale też szamani, kapłanki, niewolnicy, a w placówkach kościelnych, np. zakonnicy. Do opieki nad chorymi angażowano także osoby, które miały odbyć karę, czy też ubogie dziewczęta, z niższych warstw społecznych. Pomoc chorym udzielana była w oparciu o wiarę w gusła, czy religie.
Jednak, już w XIX wieku, pod wpływem przedsięwzięć Florencji Nightingale, zaczęto pielęgniarstwo traktować jako profesję. Nightingale, wskazywała na znaczenie czystości i higieny, w postępowaniu z chorymi, z urazami wojennymi. Podkreślała także znaczenie przestrzegania zasad odpowiedzialnego pielęgnowania, aby jak najszybciej chory powrócił do zdrowia. Florencji Nightingale założyła pierwszą szkołę pielęgniarską i wprowadziła reguły nowoczesnego pielęgniarstwa. Podkreślała znaczenie edukacji, wdrażania osób bliskich do opieki nad chorym. Nightingale podkreślała, że osoba chora poza lekami, oczekuje wsparcia i bliskości, odpowiedniej diety, czystej pościeli i ubrania. Już wtedy rozumiała znaczenie empatii, zainteresowania chorym i potrzebę spełniania jego oczekiwań.
Zawód pielęgniarki, w dzisiejszych czasach ma wysoki autorytet. Społeczeństwo postrzega tę grupę zawodową, jako oddanie, pełnienie misji, służby, czy powołanie. Wiele osób pielęgniarkę utożsamia z osobą niosącą pomoc, zatroskaną o drugiego człowieka, zaspokajającą potrzeby chorego, ponieważ on sam nie jest w stanie tego dokonać.
Zawód pielęgniarki wiąże się z wieloma obciążeniami, które niesie za sobą praca na zmiany, długie dyżury, kontakt z cierpieniem, bólem i potrzebą stałego zaangażowania. Taki rodzaj pracy nierzadko wywiera wpływ także na życie osobiste czy rodzinne.
Każdy człowiek jest osobowością, która posiada swoje własne potrzeby, niższego i wyższego rzędu. Mają one wpływ na zdrowie fizyczne, psychiczne oraz społeczne. Niektórzy autorzy wyodrębniają jeszcze zdrowie duchowe. Jako odrębna, indywidualna jednostka, każdy człowiek inaczej się spełnia i samorealizuje. Każdy nieco inaczej może realizować swoje oczekiwania i potrzeby, także w zakresie interpretacji celów i planów życiowych. Coś, co jest ważne dla jednego człowieka, może nie mieć żadnego znaczenia dla drugiej osoby.
Abraham Maslow, amerykański psycholog, naukowiec, pracował nad teorią potrzeb człowieka, dzisiaj nazwaną teorią Maslowa. Poszukiwał on odpowiedzi na pytanie, dlaczego ludzie odczuwają różne potrzeby, dlaczego zależy to od danej chwili, nastroju, stanu zdrowia. Jego piramida potrzeb zakłada, że, aby zaistniały potrzeby wyższego rzędu, muszą być spełnione potrzeby niższego rzędu.
Według Maslowa potrzeby są od siebie uzależnione. Potrzeby niższego rzędu, tzw. podstawowe muszą być zaspokojone, aby człowiek mógł odczuwać potrzeby wyższego rzędu, jak potrzeby szczęścia, miłości, dobrego samopoczucia, zdrowia. Poddając analizie współzależności wynikające z piramidy potrzeb Maslowa oraz pracy zawodowej pielęgniarki, należy zauważyć, że pielęgniarki są zatrudnione w szczególnych instytucjach.
Pielęgniarka często nie dostrzega swoich potrzeb, a problemy osobiste i troski zostawia za drzwiami domu. Oczekiwania wobec pielęgniarki mają bliscy, chorzy, przełożeni, społeczeństwo.
Mimo wysokiego autorytetu zawodowego, poczucie niskiej pozycji społecznej, niskie wynagrodzenie, rygor pracy zmianowej, w wielu wypadkach zubożają życie osobiste czy rodzinne. Deprywacja i niezadowolenie mogą doprowadzić do zmian nastroju, złego samopoczucia, chorób.
Kiedy pojawia się nadmiar czynników stresogennych dochodzi do wypalenia zawodowego, czego skutkiem może być brak motywacji do pracy, a nierzadko całkowita z niej rezygnacja. Brak satysfakcji, niezadowolenie, niskie zarobki, powodują zaburzenia relacji w pracy, w domu. W przypadku braku zdolności do planowania czasu wolnego, brak hobby, pasji i wypoczynku, zdecydowanie wpływa na jakość życia osobistego. Satysfakcja z pracy przekłada się na satysfakcję z życia. Są to wzajemnie wpływające na siebie czynniki. Trudno jest wtedy odczuwać zadowolenie w jakiejkolwiek dziedzinie.
Praca jest jednym z najważniejszych czynników, wpływających na zadowolenie człowieka z życia. Niektóre osoby powołują się na to, że już od najmłodszych lat wiedzieli, jaki zawód będą wykonywać, w przyszłości. Jedni nazywają taką wiedzę powołaniem, misją, jako pomysł na swoje dorosłe życie. Takimi przesłankami planują swoją karierę zawodową i dalsze życie. Często marzenia z okresu dziecięcego się urealniają i zdobycie zawodu wyznacza role i miejsce w społeczeństwie, daje korzyści materialne, satysfakcję, nie tylko zawodową, ale również w innych dziedzinach życia, przede wszystkim osobistym. Taka samorealizacja motywuje do dalszego działania, kształtuje cele życiowe, pokonuje bariery.
Praca zawodowa stanowi źródło dochodów, co zapewnia odpowiednią jakość życia, możliwość podnoszenia kwalifikacji, lepszą samoocenę, pozwala spełniać marzenia, poznawać świat i inne kultury, rozwija pasje. Jeśli dodatkowo jest pasją, tym lepiej człowiek się samorealizuje.
Czynnikiem wpływającym na zakłócenia procesu pracy są sytuacje trudne, które powodują zakłócenia dysproporcji, pomiędzy okazywaną aktywnością pracownika, a różnymi przeszkodami, uniemożliwiającymi realizację tych aktywności, ale też cele życia osobistego.12 Sytuacje takie zdarzają się, gdy możliwości pracownika przekraczają jego wytrzymałość fizyczną, psychiczną, społeczną. Takie czynniki to sytuacje trudne, konfliktowe, przerwy w pracy, awarie, narażające życie i zdrowie pracownika. Następstwem takiego procesu może być wypalenie zawodowe.
Beata Palczak
Źródła:
Bajcar B., Borkowska A., Czerw A., Gęsiorowska A., Satysfakcja z pracy w zawodach z misją społeczną. Psychologiczne uwarunkowania, GWP, Gdańsk 2011, s. 66.
Kaur A., Maslow’s Need Hierarchy Theory: Applications and Criticisms, Global Journal of
Management and Business Studies.ISSN 2248-9878 Volume 3, Number 10(2013), pp. 1061-1064.
Stelmach W, Jeszcze raz, ale inaczej, o teorii Maslowa, MBA 4 2008.
Podstawy organizacji pracy pielęgniarskiej. Podręcznik dla studentów studiów licencjackich. Wydział Pielęgniarstwa i Nauk o Zdrowiu, pod red. A. Ksykiewicz- Dorota, Czelaj, Lublin 2004, s. 92.
Koradecka D., Bezpieczeństwo i higiena pracy i ergonomia. CIOP, Warszawa, 2008 s. 22.
Lubańska A., Psychologia pracy. Podstawowe pojęcia i zagadnienia, Difin, Warszawa 2008, s.15.
Z pracy dyplomowej nadesłanej do Stowarzyszenie Pielęgniarki Cyfrowe wybrała
Joanna Lewoniewska
