Cz. II
Dziś zajrzymy do bardzo ciekawej historii tego zgubnego nałogu.
Historia palenia tytoniu
Tabasco - miejscowość w Meksyku, gdzie Indianie uprawiali tytoń, dała początek nazwie
„tabak”. W 1519 roku Romano Pane, uczestnik podróży Krzysztofa Kolumba do Ameryki,
przywiózł do Europy nasiona tej rośliny.
Ówcześni mieszkańcy Ameryki zażywali tytoń w różnych formach. Był przez nich palony,
żuty, czy połykany osobno lub częściej wraz z innymi substancjami halucynogennymi.
Do powszechnej uprawy tytoniu przyczynił się Jean Nikot, francuski lekarz, ambasador
Francji w Portugalii. Uznał, że tytoń jest skuteczny w leczeniu migreny, a także powoduje
zgodne i ustępliwe zachowania u poddanych, czym przekonał królową Katarzynę Medycejską
do pozwolenia na uprawę i używanie tytoniu.
W całej Europie uprawa tytoniu rozprzestrzeniła się w ciągu jednego stulecia i państwa
zaczęły uzyskiwać z upraw i handlu coraz wyższe dochody.
Palenie tytoniu w swojej historii miało zarówno bardzo dużo sojuszników jak przeciwników.
Palenie tytoniu bywało bezwzględnie zakazywane.
Na palaczy, handlarzy, jak i przemytników nakładano surowe kary.
Ludzie bywali wypędzani z miasta, stosowano również drastyczne sankcje w postaci
tortur, chłosty w stopy, przecinania nozdrzy i obcinania nosów. Takie kary stosowano w
Rosji za rządów cara Michała Romanowa i jego syna Aleksego.
Dopiero w 1697 roku, car Piotr I, wpadłszy w szpony nałogu palenia tytoniu wydał
pozwolenie na handel nim i palenie. Równie drastyczne kary stosowano w Japonii i Turcji.
Sułtan Murad IV skazywał na śmierć oficerów palących tytoń.
W państwach europejskich: Danii, Holandii, Austrii i Węgrzech, zakazy palenia tytoniu były
nadaremne. XVIII wiek dla Azji i Europy był wiekiem, w którym palenie tytoniu
upowszechniło się na wielką skalę.
Paleniu tytoniu sprzeciwiały się też Kościoły. Czynność palenia była uznawana przez osoby
duchowne za dalece niemoralną. W 1624 roku anatemę na osoby palące tytoń rzucił papież
Urban VIII. Palacze narażali się na kary chłosty i wtrącanie do więzienia na polecanie
kardynała Richelieu. Opinię osób bratających się z szatanem, karanych również chłostą i
więzieniem mieli palacze tytoniu wśród kapłanów grekokatolickich. Na stosie ginęły palące
tytoń kobiety.
W 1590 roku ambasador Polski w Turcji, Paweł Uchański, sprowadził tytoń do kraju.
Za sprawą Zygmunta III, który po uzyskaniu opinii na temat tej rośliny od oxfordzkich
profesorów, wbrew protestom polskich jezuitów palenie tytoniu zostało zakazane.
Dopiero w roku 1650 Sejm uznawszy palenie tytoniu za nieszkodliwe dla zdrowia, wydał
zezwolenie obrót i palenie tytoniu, nakładając podatek od uprawy i zażywania.
Palenie tytoniu w Polsce rozprzestrzeniło się masowo w II połowie XVII wieku.
Swoją historię mają również cygara i fajki. Suszone liście konopi w fajkach palili Celtowie.
W krajach alpejskich znaleziono fajki z brązu i żelaza. Jednak zalążek fajek
najprawdopodobniej pochodzi z Haiti, gdzie dym z tytoniu lub konopi był wdychany przez
nos za pomocą dwóch rurek. W Turcji haszysz palono przez fajkę nazwaną nargillą, a tytoń
w czibuku.
Historia nazwy „cygaro” pochodzi od Majów (sik’ar - palenie tytoniu). Palenie cygar, a
początkowo zawiniętych w bibułę liści tytoniu rozpowszechniło się w Anglii.
Tytoń owinięty w liść kukurydzy, nazywany cigarillos lub pitillos początkowo produkowany
w Ameryce, a następnie w Hiszpanii, to pierwowzór obecnego papierosa.
W XIX wieku produkcja i palenie papierosów było powszechne. W XVIII wieku modne stało
się używanie tabaki, czyli francuskiego proszku.
Był to utarty w moździerzu liść tytoniu. Tabaka była przechowywana w bogato zdobionych
szlachetnymi kamieniami, wyrabianych ze złota, srebra, czy kości słoniowej tabakierkach.
W Sandomierzu w 1704 roku zaczęła funkcjonować pierwsza fabryka tabaki. Następne
powstały w Częstochowie i Kownie. Zasłynęły również tabaczki ze Lwowa, Krakowa i
Litwy. Tabaki zażywali mężczyźni i kobiety.
Swoją historię w wielu kulturach ma również popularna fajka wodna, czyli szisza. Pierwsze
fajki wodne prawdopodobnie były wytwarzane z kokosa.
Szisza przypuszczalnie ma swój rodowód w Afryce. Potwierdza to fakt odnalezienia w
etiopskiej jaskini szczątków prymitywnej dakki, prototypu nargili.
Z biegiem czasu fajki wodne przybierały coraz bardziej elegancki i funkcjonalny wygląd.
W Chinach produkowane były z porcelany. Do palenia w sziszy używane są oprócz
mieszanki szlachetnych tytoni, gliceryna, melasa i aromaty smakowe.
Najkrótszą historię, bo od 2003 roku mają tzw. papierosy elektroniczne (electronic nicotine
delivery systems ENDS).
Twórcą e-papierosów jest chiński farmaceuta, który stosował swój produkt do nikotynowej
terapii zastępczej.
Mają one podobny wygląd do oryginalnego papierosa, posiadają wbudowany akumulator i
ładowarkę. Zasada działania polega na wdychaniu wodnego roztworu nikotyny pod postacią
pary. E-papierosy posiadają wymienialne wkłady. Liquidy, czyli płyny mieszczące się we
wkładach, oprócz nikotyny dodawanej w różnych ilościach, zawierają glikol, bądź glicerynę,
albo ewentualnie mieszankę tych związków oraz substancje smakowe i zapachowe w bardzo
bogatej ofercie.
mgr Joanna Lewoniewska
Lic. piel., Spec. Pielęgniarstwa rodzinnego
Źródła:
Cekiera C.: Tytoń. Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.
Wszystko o fajce wodnej. Szisza-Portal,pl, 2007, http://www.shisha-portal.pl/wszystko-o-
fajce-wodnej,25.html.
Sobczak A.: Wpływ e-papierosa na zdrowie. Informacje z Sosnowca, Telewizja Telpol, 2013,
http://www.youtube.com/watch?v=KrBb13-fKF0.
Elektroniczny papieros (e-papieros) - jak działa, skład i zagrożenia, bomedical.pl, 2012,
http://www.biomedical.pl/nalogi/e-papieros/2808.html.
