W jakim zakresie Polki mogą korzystać z dobrodziejstw innowacyjnych terapii? Jak dużą barierą jest utrudniony dostęp do diagnostyki genetycznej?
Od kilku lat obserwujemy, ale szczególnie w ostatnim roku, rejestrację i refundację nowych innowacyjnych cząsteczek w typowo kobiecych nowotworach, jak nowotwory piersi czy ginekologiczne, ale też w innych. Rzeczywiście onkologia w tym zakresie rozwija się bardzo dynamicznie. Mówimy o leczeniu szytym na miarę pacjenta, jego choroby i nieprawidłowości molekularnych. Oczywiście podstawą tego leczenia jest prawidłowo przeprowadzona diagnostyka: diagnostyka molekularna genetyczna, czyli na komórce nowotworowej szukamy nieprawidłowości, która będzie podstawą wdrożenia leczenia.
Niestety, te nieprawidłowości występują w kilku, co najwyżej w kilkunastu procentach, ale musimy przebadać wszystkich chorych. I mamy tu dwa problemy. Pierwszy problem, że mamy refundację metod diagnostycznych, ale dynamiczny rozwój onkologii wskazuje, że ta refundacja powinna zmienić swój charakter, czyli powinna być większa dostępność do badań, do refundacji badań, które możemy wykonać w opiece ambulatoryjnej. Pamiętajmy, że cały czas z tyłu głowy mamy odwróconą piramidę świadczeń, która w onkologii ma przeogromne znaczenie ze względu na częste wizyty pacjenta w ośrodku onkologicznym. Chcemy jak najmniej hospitalizować tych chorych, a jednak gro tych świadczeń wykonywać na poziomie ambulatoryjnym.
Z drugiej strony nowe cząsteczki, które dedykujemy nowym nieprawidłowościom molekularnym, powodują, że potrzebujemy bardzo nowoczesnej diagnostyki. Mówimy tu o diagnostyce kompleksowej właśnie w raku jajnika. Czekamy na dalsze decyzje. Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji pozytywnie zaopiniowała badanie kompleksowe w raku jajnika, więc mam nadzieję, że ten kolejny etap legislacyjny nastąpi już szybko.
Bardzo istotną rolą jest wykonywanie badań złożonych zaawansowanych, ale również kompleksowych. My mówimy o sytuacji diagnostycznej, w której nie badamy jednej nieprawidłowości, badamy ich wiele, czasami kilkadziesiąt albo badamy pewną specyficzną nieprawidłowość, do której wykorzystujemy te zaawansowane technologie.
Tak jest w przypadku raka jajnika. Zmiany - które wymusza innowacja, która na dobre wkroczyła do onkologii - będą wymuszały zmiany paradygmatu finansowania badań diagnostycznych w onkologii. Dlaczego? Leczenie, które my ordynujemy, które jest refundowane, jest szalenie kosztowne.
To jest jeden element. Ale pamiętajmy, że również ta innowacja i inne podejście do terapii pacjenta/pacjentek powoduje, że leczenie jest bardzo skuteczne. Mówimy tutaj szczególnie o immunoterapii. Ona na salony onkologii wdarła się przebojem, zagościła i stosujemy ją w praktycznie w większości nowotworów.
Immunoterapia spowodowała, że ten efekt terapeutyczny jest zupełnie inny, bardziej korzystny dla naszych chorych niż standardowa chemioterapia. Musimy sobie zdać sprawę, że diagnostyka onkologiczna przeprowadzona w sposób prawidłowy będzie tym krytycznym momentem kwalifikacji pacjenta. Prawidłowa diagnostyka warunkuje prawidłową kwalifikację, czyli taką gdzie pacjent ma szansę odnieść największą korzyść z terapii.
Właściwie nie możemy mówić o dobrym leczeniu bez dobrej diagnostyki?
Absolutnie tak, ale pamiętajmy też, że od 2017 roku od stycznia te możliwości finansowania diagnostyki molekularnej genetycznej drastycznie się zmieniły. Ten schemat, który obecnie jest prowadzony i finansowany, pozwala nam na dodawanie takich klocków, a zatem bez zmiany całej struktury, jesteśmy w stanie reagować na nowe cząsteczki, na nowe molekuły i wprowadzać nową diagnostykę. To jest bardzo ważne, że ten schemat, który został wdrożony od 2017 roku, pozwala nam na rozszerzenie, a nie na całkowitą zmianę finansowania.
To jest również o tyle istotne, że płatnik jest w stanie określić to finansowanie. Jest mu łatwiej określić koszty, które niestety będą związane z taką diagnostyką. Niemniej jednak koszty diagnostyki nie są tak duże w stosunku do kosztów cząsteczek, które my ordynujemy, ale co najważniejsze, bo przecież mówimy o pacjencie, koszt jest jednym elementem, ale również pacjent/pacjentka, która ma szansę odnieść bardzo dużą korzyść z terapii, bo innowacyjne leczenie to również większa korzyść z terapii.
My już w wielu nowotworach - jak na przykład w raku piersi czy w raku płuca, jesteśmy w stanie powiedzieć, że u wielu chorych ta choroba zmienia swój status, staje się chorobą przewlekłą, jesteśmy w stanie określić strategię postępowania. To nie było możliwe przy wykorzystaniu standardowych metod leczenia, czyli tej klasycznej chemioterapii. W tej chwili jesteśmy w stanie zaplanować strategię, że jeżeli nie pierwszy etap, to drugi i to jest bardzo ważne dla naszych chorych.
