Esketamina jest dopuszczona stosowania w Unii Europejskiej w leczeniu depresji od 2019 roku. Dotychczas miesięczny koszt kuracji, za którą pacjent musiałby płacić z własnej kieszeni, wynosił 25 tys. złotych. Z uwagi na to, że zalecany czas trwania leczenia to 7-8 miesięcy, suma wydatków na wynosiłaby 175,2 tys. złotych na jedną osobę. Dla większości pacjentów to kwota zaporowa. W ramach programu lekowego Ministerstwa Zdrowia będzie możliwa refundacja kuracji esketaminą.
– Polska jest w czołówce krajów, w których powstał program lekowy lub lek jest refundowany. Bardzo nas to cieszy, bo zwykle było tak, że w Polsce nowoczesne cząsteczki stosowane w psychiatrii były dostępne, ale dość długo były drogie, a refundacja następowała dopiero wówczas, gdy już byliśmy jednym z ostatnich krajów, w których dostępności w formie ryczałtu nie było. Cieszymy się, że jest ta nowa cząsteczka i warto też zaznaczyć, że jest to pierwszy program lekowy w polskiej psychiatrii – komentuje prof. Piotr Gałecki, konsultant krajowy w dziedzinie psychiatrii.
Ze względu na specyficzne cechy substancji dostępność kuracji będzie obwarowana licznymi warunkami, a pacjenci będą musieli spełniać określone kryteria włączenia. To przede wszystkim diagnoza depresji lekoopornej, czyli potwierdzony przez lekarza psychiatrę brak pozytywnych rezultatów terapii farmakologicznej co najmniej dwoma lekami antydepresyjnymi.
Podawanie esketaminy będzie odbywało się w trybie ambulatoryjnym, przez pierwszy miesiąc dwa razy w tygodniu, a przez pozostałych sześć miesięcy raz w tygodniu lub raz na dwa tygodnie w zależności od wskazań klinicznych i decyzji lekarza. Esketamina podawana jest donosowo. Lek ma być dołączany do dotychczas przyjmowanych przez pacjentów środków antydepresyjnych. Psychiatrzy mówią o przełomie, na który oni, jak i ich pacjenci czekali od dawna.
– Esketamina potrafi zadziałać już po drugiej aplikacji, a poprawa u pacjenta może wystąpić nawet po kilku godzinach od jednorazowej aplikacji. W związku z tym, zdecydowanie skraca się czas, w którym pacjent cierpi. Drugi element, który warto podkreślić to jest to, że ten lek działa w zupełnie innym mechanizmie niż dotychczasowe leki przeciwdepresyjne. On wykorzystuje bardziej skuteczne możliwości dotarcia do układu nerwowego i złagodzenia depresji i jest bardziej skuteczny w ogóle jako lekarstwo przeciwdepresyjne. Stosuje się go łącznie z lekiem przeciwdepresyjnym, ale w szczególnej sytuacji – wtedy, kiedy depresja ma charakter lekooporny, czyli kiedy depresja nie reaguje na standardowe leki. Ten lek wnosi nową jakość właśnie dlatego, że przełamuje lekooporność, potrafi dać poprawę mimo tego, że żadne inne leki jej do tej pory nie przynosiły – wyjaśnia prof. Marcin Wojnar, kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
– W przypadku depresji lekoopornej pacjent cierpi na umiarkowanie nasilony lub ciężki epizod depresyjny od kilku miesięcy, więc można sobie wyobrazić, jak dużym obciążeniem jest to dla pełnienia jego ról społecznych, o ile w ogóle jeszcze je pełni. Jeśli zastosujemy ten schemat leczenia i dodamy esketaminę do stosowanych leków przeciwdepresyjnych, to mamy szansę, że 40 proc. pacjentów uda się pomóc – dodaje prof. Piotr Gałecki.
Tymczasem depresja lekooporna występuje aż w jednej trzeciej przypadków osób z depresją, których w Polsce oficjalnie jest 1,5 mln. W 80 proc. przypadków diagnozę słyszą osoby w wieku 30-59 lat.
– Depresja lekooporna to faktycznie problem, bo kreuje dodatkowe trudności życiowe, społeczne, rodzinne i zawodowe (szkoła, praca), zwiększa i tak już wysokie ryzyko samobójstwa. A pacjent w poczuciu beznadziei i braku poprawy, ma częstsze myśli samobójcze. Do tej pory mieliśmy różne sposoby na leczenie depresji lekoopornej, ale refundacja esketaminy daje nam duże możliwości. Przede wszystkim pomocy pewnej grupie pacjentów, która jest bardzo mocno obciążona chorobą – wskazuje prof. Agata Szulc, kierownik Kliniki Psychiatrycznej Wydziału Nauk o Zdrowiu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
Jak mówi wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski, był to jeden z trudniejszych procesów refundacyjnych. Trwał blisko 2 lata. Jego pozytywny finał to w dużej mierze efekt wieloletnich starań środowiska. – Na pewno jest to duża rzecz, bo w dziedzinie psychiatrii dużo nowości nie było. W depresji jest to najnowszy lek. W Polsce refundowane były leki, które już zakończyły wyłączność, co nas plasowało na końcu państw w Europie. Możliwość podjęcia tego programu będzie szeroka – wskazuje Maciej Miłkowski.
– Bardzo się cieszę, że mamy pierwszy w Polsce w historii polskiej psychiatrii program lekowy. Jako fundacja byliśmy zaangażowani w proces rekomendacji w Ministerstwie Zdrowia i Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, uznając niezwykłą ważności i zasadność tego, by pacjenci chorujący na depresję lekooporną mieli, jak przystało na XXI wiek, dostęp do skutecznego leczenia, które jest standardem w cywilizowanym świecie. Zdecydowaliśmy też kampanię Twarze depresji „Nie oceniam, akceptuję” poświęcić tematowi depresji lekoopornej – mówi Anna Morawska-Borowiec, prezes Fundacji „Twarze depresji”.
Monika Przełożna, która 10 lat temu zachorowała na depresję lekooporną, opowiedziała nam o tym, jak zastosowanie esketaminy wpłynęło na codzienne funkcjonowanie jej oraz jej bliskich rodziny.
– Efekt był widoczny już zaraz po pierwszej dawce. Przyjechałam do domu i zauważyłam, że zaczęło chcieć mi się chcieć, nie byłam już taka otępiała oraz obojętna na wszystko. Jak zadzwonił telefon to po raz pierwszy od kilku miesięcy się tego nie przeraziłam. Przestało być dla mnie przerażające, że ktoś dzwoni i że będzie coś ode mnie chcieć, że będzie chciał ze mną porozmawiać, a ja nie będę mieć siły. Zaczęłam mieć siłę. Rodzina zauważyła, że jestem zupełnie inna, wreszcie się ubrałam, wyszłam do ludzi, nie przerażały mnie zakupy, które musiałam zrobić. Co więcej, zaczęłam szukać kontaktu z ludźmi a wcześniej było to absolutnie niemożliwe, nie chciałam, żeby ktokolwiek się do mnie odzywał. Mąż zauważył rewelacyjną poprawę, zaczęłam być mamą, żoną. Zaczęłam być bardziej uśmiechnięta, pozwalałam włączać komedie w TV. Rodzina, którą w wyniku depresji w jakimś sensie odrzuciłam, znów zaczęła być obecna, odwiedzałam bliskich. Pamiętam, jak córka do mnie powiedziała” „mamusiu, ty wreszcie ładnie wyglądasz, ubrałaś się, umalowałaś”. To mówiło samo za siebie.
Terapia esketaminą dostępna jest w programie lekowym B.147 (załącznik do pobrania – TUTAJ).
Do leczenia esketaminą w ramach programu kwalifikują się świadczeniobiorcy spełniający łącznie następujące kryteria:
- wiek od ukończenia 18 roku życia do75 roku życia;
- potwierdzone rozpoznanie depresji zakwalifikowanej wg obowiązującej klasyfikacji ICD-10 do kodów: F33.1 i F33.2;
- aktualny epizod depresji o nasileniu umiarkowanym lub ciężkim wg skali MADRS;
- przeciwwskazania lub oporność lub brak zgody pacjenta na terapię elektrowstrząsami;
- potwierdzenie depresji lekoopornej zdefiniowanej jako zaburzenia depresyjne u osób dorosłych, u których nie wystąpiła odpowiedź na co najmniej dwa różne leki przeciwdepresyjne (stosowane w odpowiedniej dawce przez odpowiedni czas, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i Konsultanta Krajowego ds. Psychiatrii Dorosłych) w obecnym epizodzie depresji o stopniu nasilenia od umiarkowanego do ciężkiego;
- nie więcej niż 5 różnych leków przeciwdepresyjnych w bieżącym epizodzie depresji;
- co najmniej drugi epizod depresji;
- obecny epizod trwający co najmniej 6 miesięcy wg daty pierwszej wizyty lekarskiej związanej z leczeniem tego epizodu;
- wykluczenie rozpoznanie zaburzeń osobowości typu borderline lub choroby afektywnej dwubiegunowej;
- brak historii uzależnień w wywiadzie (uzależnienie od alkoholu, leków nasennych, uspokajających, przeciwbólowych lub narkotyków);
- wykluczenie ciąży i okresu karmienia piersią;
- niewystępowanie stanów klinicznych, które w opinii lekarza prowadzącego uniemożliwiają włączenie terapii;
- adekwatna wydolność narządowa określona na podstawie wyników badań laboratoryjnych krwi zgodnie z zapisami aktualnej ChPL.
