– Radioterapia adaptacyjna, która wykorzystuje sztuczną inteligencję to rewolucja, najważniejszy jednak pozostaje człowiek i sprawny zespół specjalistów – mówi dr. hab. n. med Dorota Kiprian, prof. Instytutu, kierująca w Narodowym Instytucie Onkologii Zakładem Radioterapii.
AI w radioterapii
– Dzisiejszą onkologię definiują trzy słowa na P – Pacjent – który jest w centrum naszej uwagi, Precyzja – z jaką możemy leczyć i Personalizacja narzędzi terapeutycznych z jakich możemy w leczeniu korzystać – mówi Dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii dr. hab. n. med Beata Jagielska. – Onkologia rozwija się w galopującym tempie i to jest świetna wiadomość zarówno dla nas lekarzy jaki i dla chorych. Niezmiernie cieszy mnie także synergia tego rozwoju czyli fakt, że najnowsze rozwiązania możemy zaoferować pacjentowi i leczeniu systemowym, i w chirurgii i radioterapii. W wypadku tej ostatniej między innymi dzięki sztucznej inteligencji – podkreśla dyrektor Jagielska.
Sztuczna Inteligencja (AI) to już nie wymysł z filmów science fiction. Niemal każdego dnia my uczymy się jej, a ona nas, także w obszarze diagnostyki i praktyki klinicznej. Rozpoczynające się w Warszawie spotkanie, które gromadzi ponad dwustu ekspertów z całego kraju i zagranicy, w tym radioterapeutów, fizyków medycznych i techników elektroradiologii, dowodzi, że bez wykorzystania AI, mimo wielu przełomowych narzędzi diagnostycznych, terapeutycznych czy chirurgii robotycznej, rozwój onkologii nie byłby pełny.
Radioterapia adaptacyjna – czyli co?
Radioterapia adaptacyjna to zaawansowana forma leczenia nowotworów, która polega na dynamicznym dostosowywaniu planu radioterapii do aktualnej sytuacji anatomicznej pacjenta. – W przeciwieństwie do tradycyjnej radioterapii, gdzie plan leczenia przygotowywany jest jednorazowo przed rozpoczęciem terapii i pozostaje niezmienny przez cały cykl, radioterapia adaptacyjna umożliwia jego modyfikację w trakcie leczenia. Jest to szczególnie istotne, ponieważ w organizmie pacjenta mogą zachodzić różne zmiany – guz może się zmniejszać, narządy wewnętrzne mogą zmieniać swoje położenie lub kształt w wyniku leczenia, spadku masy ciała czy codziennych różnic anatomicznych – wyjaśnia dr. hab. n. med Dorota Kiprian, prof. Instytutu, Naczelna Specjalistka Radioterapii w Narodowym Instytucie Onkologii.
Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii obrazowania, takich jak tomografia komputerowa (CT), rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia stożkowa (CBCT), możliwe jest monitorowanie tych zmian i precyzyjne dopasowanie dawki promieniowania. Celem radioterapii adaptacyjnej jest zwiększenie skuteczności leczenia poprzez dokładniejsze napromienienie guza i jednoczesne ograniczenie dawki promieniowania, jaka trafia do zdrowych tkanek i narządów.
– Dotychczas mówiliśmy o radioterapii adaptacyjnej off-line, która ma przede wszystkim zastosowanie w leczeniu nowotworów głowy i szyi. W chwili obecnej wchodzimy w nową erę radioterapii dostosowawczej (adaptacyjnej) – on-line. Technika ta znajduje coraz szersze zastosowanie w leczeniu różnych rodzajów nowotworów, zwłaszcza tam, gdzie zmienność anatomiczna może mieć istotny wpływ na skuteczność i bezpieczeństwo terapii. Dotyczy to między innymi raka prostaty, nowotworów ginekologicznych czy raka pęcherza – podsumowuje prof. Andrzej Kawecki, zastępca dyrektora NIO ds. klinicznych i Konsultant Wojewódzki dla woj. mazowieckiego w dziedzinie Radioterapii Onkologicznej.
Radioterapia adaptacyjna w NIO-PIB
Obecnie w Narodowym Instytucie Onkologii pacjenci leczeni są z wykorzystaniem dwóch urządzeń do radioterapii adaptacyjnej w czasie rzeczywistym (on-line). – Jako jedyny zakład radioterapii w Polsce korzystamy równolegle z dwóch przyspieszaczy – czyli urządzeń umożliwiających napromienianie adaptacyjne z wykorzystaniem AI. Dziennie napromienianych jest blisko 40 pacjentów, co ważne z radioterapii adaptacyjnej korzystają wszyscy chorzy z takim wskazaniem – mówi prof. Kiprian.
Jednocześnie, od 2019 Narodowy Instytutu Onkologii w Warszawie jako jedyny w Polsce wykorzystuje w leczeniu nowotworów rejonu głowy i szyi protokół radioterapii adaptacyjnej w trybie off-line jako standard leczenia.
Przede wszystkim – człowiek
Pomimo coraz szerszego wykorzystania zaawansowanych technologii, takich jak sztuczna inteligencja czy nowoczesne systemy obrazowania, w radioterapii adaptacyjnej kluczową rolę nadal odgrywają ludzie. W tym wypadku to zespół wysoko wykwalifikowanych specjalistów – lekarzy, fizyków medycznych i techników – którzy dzięki wieloletniemu doświadczeniu oraz głębokiemu zrozumieniu procesów leczenia są w stanie skutecznie planować i nadzorować cały przebieg terapii. – Sztuczna inteligencja może wspomagać analizę danych i usprawniać procesy decyzyjne, jednak ostateczne decyzje należą do ludzi, którzy potrafią właściwie zinterpretować zmieniającą się sytuację kliniczną i dostosować terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta. Radioterapia adaptacyjna to zatem nie tylko przejaw postępu technologicznego, ale również rezultat wiedzy, praktyki i odpowiedzialności zespołu medycznego – podsumowuje prof. Dorota Kipran.
oprac. na podst.: NIO-PIB
