Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny - Państwowego Instytutu Badawczego (NIZP-PZH-PIB) w 2023 r. w Polsce odnotowano 36 przypadków odry, głównie w grupie wiekowej do dziesiątego roku życia. Biorąc jednak pod uwagę wysoką zakaźność odry, gdy wirus pojawi się w danej społeczności, może się tam bardzo szybko rozprzestrzeniać.
Odra może być potencjalnie niebezpieczna, ale można jej całkowicie zapobiec poprzez szczepienia. Aby móc zapobiegać rozprzestrzenianiu się odry po kontakcie z wirusem, odporność populacji musi wynosić co najmniej 95%. W każdym kraju istnieją grupy osób i to nie tylko wśród małych dzieci, ale także wśród młodzieży i dorosłych, które nie zostały zaszczepione lub nie przyjęły wystarczającej liczby dawek szczepionki. I właśnie grupy osób niezaszczepionych są przyczyną występowania ognisk epidemicznych po pojawieniu się wirusa w danej społeczności.
W 2022 r. wskaźnik wyszczepialności w Polsce pierwszą dawką skojarzonej szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR1) wśród dzieci przed ukończeniem 3 roku życia wyniósł 90,9%. Oznacza to spadek o 1,7 punktu procentowego w porównaniu do 2019 r. W 16 województwach w kraju wskaźnik wyszczepialności wynosił od 85,7% do 96,9%. Wskaźnik wyszczepialności drugą dawką (MMR2), istotną dla uzyskania odporności populacyjnej u dzieci przed ukończeniem 7 roku życia, wyniósł 77,4% i wahał się od 64,5% do 95% w poszczególnych województwach. Dane wskazują, że są województwa o suboptymalnym poziomie wyszczepialności i z lukami odporności, w których ogniska epidemiczne są realnym zagrożeniem.
Zwlekanie ze szczepieniem zwiększa ryzyko zakażenia się wirusem wywołującym potencjalnie śmiertelną chorobę. Niezbędne jest podjęcie natychmiastowych działań w celu uzupełnienia pominiętych dawek i osiągnięcia optymalnej wyszczepialności, aby zatrzymać transmisję wirusa i zapobiec ogniskom epidemicznym. Identyfikacja podatnych grup i społeczności oraz zrozumienie konkretnych barier, na które napotykają niezaszczepione i niedostatecznie zaszczepione populacje, będą miały kluczowe znaczenie dla zapewnienia dostosowanych do potrzeb lokalnych polityk i strategii programów szczepień. Szczepienie przeciwko odrze stanowi najpilniejszy priorytet, jednak konieczne jest również rozwiązanie problemu pominiętych dawek innych szczepionek objętych krajowym programem szczepień ochronnych.
Biuro Krajowe WHO w Polsce, Biuro Regionalne WHO dla Europy oraz Amerykańskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (CDC) ściśle współpracują z Głównym Inspektoratem Sanitarnym (GIS) oraz NIZP-PZH-PIB, aby wspierać Polskę w osiągnięciu eliminacji odry, a także różyczki. Obecnie nacisk kładziony jest na opracowanie krajowego planu działania na rzecz wyeliminowania odry i różyczki oraz krajowego planu reagowania na wypadek wystąpienia ogniska zachorowań na odrę. Plany te mają służyć zarówno celom polityki krajowej w zakresie osiągnięcia i utrzymania celu, jakim jest wyeliminowanie odry, jak i zapewnić wytyczne operacyjne dotyczące reagowania na wystąpienie ogniska zachorowań na odrę.
Źródła:
NIZP-PZH-PIB, Informacje o zachorowaniach na choroby zakaźne i zatruciach w Polsce w 2023 roku, https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2023/index_mp.html
NIZP-PZH-PIB, Szczepienia ochronne w Polsce, https://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2022/Sz_2022.pdf
WHO, Rekomendowane działania w celu wdrożenia krajowego planu działania na rzecz wyeliminowania odry i różyczki oraz krajowego planu reagowania na wypadek wystąpienia ogniska zachorowań na odrę.
Autorka: Dr Nino Berdzuli, Przedstawiciel WHO i Dyrektor Biura Światowej Organizacji Zdrowia w Polsce, Specjalny wysłannik WHO ds. działań na rzecz uchodźców z Ukrainy w państwach przyjmujących
