Celem pilotażu leczenia ostrej fazy udaru niedokrwiennego za pomocą trombektomii mechanicznej było przetestowanie organizacyjnego modelu leczenia udarów tą metodą w podmiotach leczniczych. Miał on również dostarczyć podstaw do decyzji o włączeniu trombektomii mechanicznej do koszyka świadczeń gwarantowanych. Pomimo osiągnięcia celów programu już w latach 2021-2022, minister zdrowia przedłużał jego realizację aż do połowy 2024 roku. Było to równoznaczne z ograniczeniem dostępności tej procedury, gdyż w wersji testowej programu uczestniczyła ograniczona liczba ośrodków medycznych. Rocznie zabiegowi trombektomii mechanicznej poddawano jedynie 4,5% pacjentów z niedokrwiennym udarem mózgu. Szacuje się, że po włączeniu tej procedury do katalogu świadczeń gwarantowanych, jej dostępność dla pacjentów wzrosłaby do 7-10%.
Trombektomia mechaniczna – najskuteczniejsza metoda leczenia udarów
W Polsce każdego roku hospitalizuje się około 80 tysięcy pacjentów z udarem mózgu, z czego 87% przypadków to udary niedokrwienne. Całkowite koszty leczenia pacjentów hospitalizowanych z powodu udaru w latach 2018-2022 przekroczyły 4 miliardy złotych. Udar mózgu to druga najczęstsza przyczyna zgonu lub niepełnosprawności na świecie. Badania wykazują, że trombektomia mechaniczna naczyń domózgowych lub wewnątrzczaszkowych, polegająca na mechanicznym usunięciu skrzepu z mózgu i przywróceniu krążenia krwi, jest najskuteczniejszą metodą leczenia ostrej fazy udaru niedokrwiennego. Procedura ta jest szczególnie rekomendowana dla pacjentów z najgorszymi rokowaniami co do przeżycia i jakości życia.
Eksperci zalecają wykonywanie trombektomii mechanicznej w specjalistycznych ośrodkach – kompleksowych centrach leczenia udarów. Te placówki muszą zapewniać kompleksową opiekę, w tym nowoczesne zabiegi chirurgii naczyniowej oraz dostęp do wysoce specjalistycznego sprzętu diagnostycznego. Ważnym elementem są również wykwalifikowani specjaliści i całodobowa opieka w oddziałach intensywnej terapii.
Problemy z realizacją programu pilotażowego
Pilotaż miał trwać od 1 grudnia 2018 roku do 30 listopada 2020 roku i obejmować siedem ośrodków medycznych. W trakcie realizacji programu liczba ośrodków została zwiększona do 29, a koszt programu wzrósł z planowanych 85,3 mln zł do 371,7 mln zł, czyli o około 336%.
W ocenie NIK przedłużanie programu i zwiększanie liczby ośrodków miało na celu jedynie opóźnienie decyzji o włączeniu zabiegu trombektomii mechanicznej do świadczeń gwarantowanych, co ograniczyło dostępność tej procedury dla pacjentów.
Nierówne traktowanie ośrodków medycznych
Kontrola wykazała, że minister zdrowia nie traktował równo wszystkich podmiotów leczniczych biorących udział w programie oraz tych, które starały się o wpisanie na listę realizatorów. Niektóre ośrodki, mimo deklarowanego doświadczenia i spełniania wymogów, nie zostały uwzględnione, podczas gdy inne, które nie spełniały wymagań, zostały dopuszczone do programu. Przykładem jest ośrodek z województwa opolskiego, który mimo braku doświadczenia w wykonywaniu zabiegów trombektomii mechanicznej został dopuszczony do programu.
W trakcie trwania programu w trzech ośrodkach odnotowano wysoką śmiertelność pacjentów poddanych zabiegom trombektomii mechanicznej. Minister zdrowia zlecił konsultantom wojewódzkim ocenę postępowania medycznego tylko w dwóch przypadkach, pomijając ocenę trzeciego ośrodka. NIK uznała to za niedopuszczalne, wskazując na konieczność przeprowadzenia szczegółowej analizy w każdym przypadku wysokiej śmiertelności i podjęcia działań naprawczych.
Wnioski i rekomendacje NIK
Najwyższa Izba Kontroli zarekomendowała ministrowi zdrowia przekształcenie programów pilotażowych w testowe, pozwalające na szybkie oceny efektów. NFZ został zobowiązany do monitorowania zgodności realizatorów z umowami o realizację programów pilotażowych.
Minister zdrowia wydał w czerwcu 2024 roku rozporządzenie, które dodało zabieg trombektomii mechanicznej do wykazu świadczeń gwarantowanych. Jednakże to opóźnienie kosztowało wiele pacjentów utratę szansy na szybszy powrót do zdrowia.
Źródło: NIK
