Tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii zdobyli Szwed Tomas Lindahl, Amerykanin Paul Modrich i Turek Aziz Sancar za badanie procesu odtwarzania przez komórki uszkodzonych łańcuchów DNA.
Jak uzasadnił swoją decyzję Komitet Noblowski, naukowcy „wyjaśnili na poziomie molekularnym, w jaki sposób komórki naprawiają uszkodzone DNA i chronią informację genetyczną”. Przyczynili się też do zrozumienia mechanizmów rozwoju nowotworów, które są efektem zaburzeń procesów naprawy.
Poznanie mechanizmów naprawy kodu DNA umożliwiło wyjaśnienie patogenezy rzadkich chorób genetycznych, może też wydajnie pomóc w doskonaleniu terapii stosowanych w onkologii. Tradycyjnie stosowane narzędzia walki z rakiem – radioterapia i chemioterapia – „paraliżują” mechanizmy naprawy DNA w podlegających szybkim podziałom komórkach guza. Nowsze, bardziej wyrafinowane terapie, których opracowanie nie byłoby możliwe bez odkryć tegorocznych Noblistów, działają bardziej wybiórczo i subtelnie – są w stanie wyłączyć funkcjonujące mechanizmy w nieprawidłowych komórkach.
W latach 70. wśród naukowców panowało przekonanie, że DNA jest strukturą bardzo stabilną. Prof. Tomas Lindahl dowiódł jednak, że jest wręcz przeciwnie – wady w kodzie genetycznym powstają w niezwykle szybkim tempie. Jak więc możliwe jest, że większość z nas cieszy się dość dobrym zdrowiem przez wiele dekad? Próbując to wyjaśnić, Lindahl odkrył mechanizm naprawy DNA przez wycinanie zasady (base excision repair, BER), który pozwala na wyeliminowanie błędów pojedynczych zasad na etapie replikacji DNA.
Z kolei prof. Aziz Sancar opisał inny mechanizm naprawczy – wycięcie nukleotydu (nucleotide excision repair, NER). Ten niezwykle ważny mechanizm odpowiada za usuwanie uszkodzeń wywołanych czynnikami chemicznymi i fizycznymi (np. promieniowanie UV).
Prof. Paul Modrich wykazał, jak naprawiane są błędy powstałe przy podziale komórek, czyli przy replikacji DNA. Odpowiada za to mechanizm naprawy niesparowanych zasad (mismatch repair, MJR). Dzięki MJR błędy podczas replikacji zdarzają się 1000 razy rzadziej.
Trzej uczeni podzielą kwotą 8 mln koron szwedzkich po równo.
Źródła: Nobelprize.org / X-News / MP
