Będą zmiany w uznawaniu osiągnięć naukowych i przyznawaniu stypendiów

W uzasadnieniu projektu czytamy:

Projektowane rozporządzenie wprowadza zmiany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie stypendiów ministra właściwego do spraw zdrowia dla studentów (Dz. U. poz. 1600), zwanym dalej „rozporządzeniem”, wydawanym na podstawie art. 458 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2021 r. poz. 478 i 619), zwanej dalej „ustawą”.

Doświadczenie dwuletnie w zakresie procedowania wniosków o stypendia ministra dla studentów na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie stypendiów ministra właściwego do spraw zdrowia dla studentów (Dz. U. poz. 1600), zwanego dalej „rozporządzeniem” wykazało zaistnienie pewnych problemów natury merytorycznej i organizacyjno-formalnej, których rozwiązanie wymaga nowelizacji rozporządzenia.

Stypendia ministra są dedykowane studentom uczelni nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia, którzy z racji kierunku odbywanych studiów reprezentują dziedzinę nauk medycznych i nauk o zdrowiu, a w jej ramach dyscypliny nauk farmaceutycznych, nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Specyfika tych dyscyplin, mających charakter ściśle empiryczny i innowacyjny narzuca określony reżim pracy naukowo-badawczej ze szczególnym akcentem na pracę zespołową, częstokroć interdyscyplinarną, pod nadzorem samodzielnych pracowników naukowych uczelni. Efektem prowadzonych prac naukowo-badawczych przez studentów tych kierunków studiów (w szczególności kierunku: lekarskiego, lekarsko-dentystycznego, farmacji, pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu) są wydawane w znaczącej liczbie autorskie lub współautorskie prace monograficzne, publikacje naukowe oraz projekty i wdrożenia realizowane w ramach zespołów i kół naukowych oraz uzyskiwane indywidualne lub zespołowe nagrody i wyróżnienia, które mogą być podstawą do uznania w świetle przepisów rozporządzenia za znaczące osiągnięcie naukowe.

Kwestia właściwego dokonywania oceny wskazanych osiągnięć we wniosku o stypendia Ministra Zdrowia znajduje jednocześnie odrębne uregulowanie w przepisach art. 267 ust. 2 ustawy z dnia ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2021 r. poz. 478 i 619), zwanej dalej „ustawą”. Na podstawie przywołanego przepisu, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego określa w drodze rozporządzenia m.in. rodzaje osiągnięć naukowych uwzględnianych w ewaluacji jakości działalności naukowej, definicje monografii naukowej i artykułu naukowego. W wyniku ewaluacji sporządzane są wykazy wydawnictw oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji naukowych, którym przypisywana jest określona liczba punktów w zależności od specyfiki i renomy wydawnictwa lub czasopisma. Proces ewaluacji jest przeprowadzany okresowo i w jego wyniku mogą następować zmiany skutkujące m.in. usunięciem określonej pozycji wydawczej lub czasopisma z wykazu wydawnictw lub czasopism z powodu obniżenia ich poziomu naukowego, a w ich miejsce dodaniem nowych pozycji.

Opisana sytuacja może w sposób bezpośredni oddziaływać na uprawnienie studenta do przyznania stypendium Ministra Zdrowia, jeśli legitymuje się on autorstwem lub współautorstwem pracy monograficznej lub publikacji ujętej w dniu publikacji w wykazie wydawnictw lub czasopism mających status wydawnictw lub czasopism punktowanych, ale po przeprowadzeniu okresowej ewaluacji mogącej być poza takim wykazem. W przypadku studentów uczelni medycznych, w których studia relatywnie dłużej trwają (kierunek: lekarski – 6 lat, farmacja – 5,5 roku) opisana sytuacja może mieć miejsce i aby jej uniknąć należy wprowadzić stosowną zmianę przepisu, chroniąc w sposób zasadny interes studentów.

Proponuje się mianowicie wprowadzenie modyfikacji w katalogu znaczących osiągnięć naukowych studenta, wymienionych w rozporządzeniu, a odnoszących się do autorstwa lub współautorstwa monografii naukowej lub rozdziału w monografii naukowej oraz autorstwa lub współautorstwa artykułu naukowego opublikowanego w czasopiśmie naukowym lub recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowej, polegającej na uwzględnieniu tych prac przy przyznawaniu stypendium ministra, jeśli w dniu ich publikacji były one ujęte w wykazach prac punktowanych, o których mowa w art. 267 ust. 2 ustawy.

Kolejną kwestią wymagającą zmiany jest kategoria osiągnięcia naukowego polegającego na wygłoszeniu referatu naukowego na konferencji naukowej. Rozporządzenie w obecnym brzmieniu narzuca wymóg prezentacji referatu będącego w całości pracą autorską prelegenta, bez możliwości uznania pracy współautorskiej. Utrzymanie takiego przepisu uniemożliwia przy wniosku o stypendium ministra docenienie innowacyjnych osiągnięć studenckich zespołów badawczych, prezentowanych na konferencjach naukowych. Potrzeba zmiany istniejącego przepisu kierowana była przez środowisko studenckie oraz zgłaszana jako istotny postulat przez zespół ekspercki działający przy Ministrze Zdrowia w sprawach z zakresu stypendiów ministra. Z powyższych powodów należało wprowadzić zmianę polegającą na uznaniu za osiągnięcie naukowe również wygłoszenie przez studenta referatu naukowego, którego jest autorem lub współautorem, honorując tym samym zespołową pracę naukowo-badawczą kół naukowych i innych zespołów badawczych uczelni z udziałem studentów.

Na gruncie problemów natury organizacyjno-formalnej należy wskazać, że przepisy rozporządzenia w sposób niepełny i nie dość precyzyjny egzekwowały dokumentowanie uzyskanych osiągnięć przez studenta. Doświadczenie w zakresie procedowania spraw wniosków o stypendia ministra wykazało, że pewien odsetek wniosków na wstępie wymagał uzupełnienia, a jeszcze inny odsetek wymagał szczegółowej analizy porównawczej poszczególnych wniosków z tej samej uczelni, w celu weryfikacji danych o zespołowych osiągnięciach naukowych studentów. Wielokrotnie powtarzające się uchybienia i sprzeczności w odniesieniu do tych samych prac współautorskich w zakresie wykazywanego wkładu współautorskiego, ujawniły konieczność wprowadzenia obowiązku podawania we wniosku o stypendium oprócz współautorów prac, również wkładu współautorskiego tych osób, co pozwoli na uzyskanie pełnej przejrzystości danych o wkładzie autorskim prac zbiorowych.

Ponadto, na podstawie kryteriów przyznawania stypendium Ministra Zdrowia, wynikających z obecnych przepisów rozporządzenia nie zawsze można było wypracować kryteria szczegółowe, pozwalające na optymalną selekcję wniosków. Dlatego też koniecznym było doprecyzowanie na poziomie rozporządzenia niektórych kryteriów szczegółowych oraz sposobu dokumentowania uzyskanych osiągnięć.

Jednocześnie do rozporządzenia wprowadzono, w celu usystematyzowania procesu naboru wniosków o stypendia Ministra Zdrowia, przedział czasowy do składania tych wniosków do ministra, a mianowicie od dnia 1 października do dnia 31 października. W odniesieniu do wniosków roku akademickiego 2021/2022 wprowadzono w tym zakresie przepis przejściowy, wskazując że termin składania wniosków jest od dnia 1 października 2021 r. do dnia 15 listopada 2021 r. oraz termin ich rozpatrzenia do dnia 15 maja 2022 r. W ramach kategorii problemów natury organizacyjnej zdefiniowano również problem przejrzystości danych studenta pod kątem jego uprawnienia do otrzymania stypendium ze względu na okres odbytych studiów. Stąd we wzorze wniosku o stypendium dodano rubrykę dotyczącą informacji o okresie odbytych studiów łącznie według danych zawartych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on.

Należy raz jeszcze podkreślić, że wprowadzenie zmian w rozporządzeniu było podyktowane koniecznością usprawnienia procesu rzetelnej oceny wniosku, w wyniku którego zostaną wyłonieni najlepsi studenci prezentujący w sposób wyselekcjonowany znaczące osiągnięcia naukowe oraz uwzględnienia ekonomiki samego procesu decyzyjnego w związku z wydawaniem decyzji administracyjnych w sprawie przyznania stypendium ministra.

Rekomendowanym rozwiązaniem jest nowelizacja rozporządzenia.

Projekt przedkładanego rozporządzenia zakłada wprowadzenie zmian w zakresie rodzaju osiągnięć studentów przedstawianych we wnioskach o przyznanie stypendium oraz sposobu dokumentowania osiągnięć i kryteriów oceny osiągnięć. Projekt przewiduje również zmiany o charakterze porządkującym i doprecyzowującym proces ubiegania się o stypendium i jego przyznawania

W projektowanym rozporządzeniu proponuje się m.in.:

1. doprecyzowanie uznania za znaczące osiągnięcie autorstwa lub współautorstwa prac monograficznych oraz autorstwa lub współautorstwa artykułu naukowego opublikowanego w czasopiśmie naukowym lub recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowej, o ile w roku opublikowania były one ujęte w wykazach punktowanych, tj. sporządzonych na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 ustawy.
2. uznanie za znaczące osiągnięcie naukowe studenta samodzielnego wygłoszenia referatu naukowego dotyczącego badań naukowych o wysokim poziomie innowacyjności, którego student jest nie tylko autorem, ale także współautorem. W dotychczasowej praktyce w odniesieniu zwłaszcza do studentów kierunku lekarskiego występowały przypadki, że zgłoszone przez studentów referaty były pracami współautorskimi, co wynikało z danych źródłowych o osiągnięciu. Z przyczyn formalnych aktywność taka nie mogła być uwzględniona w ocenie o przyznanie stypendium.
3. zmianę sposobu dokumentowania znaczących osiągnięć studentów, przedstawianych we wnioskach o przyznanie stypendiów ministra. W tym zakresie przewidziane w projektowanym rozporządzeniu zmiany mają na celu ułatwienie i usprawnienie dokonywania pełnych ustaleń faktycznych w zakresie osiągnięć zawartych we wnioskach o stypendium, co jest niezbędne dla realizacji wymogów formalnych przewidzianych w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, z późn. zm.), przy jednoczesnym zminimalizowaniu biurokracji i nieobciążania wnioskodawców nadmiernymi obowiązkami. Dokumentowanie znaczących osiągnięć w dalszym ciągu będzie opierało się przede wszystkim na oświadczeniach studentów, z tym że rozszerzony zostanie zakres informacji nimi objętych. Proponuje się również, aby do wniosku o przyznanie stypendium, były dołączane dokumenty, które dotychczas składano jedynie dobrowolnie – np. regulaminy i wyniki konkursów, fragmenty publikacji, programy konferencji. W dotychczasowej praktyce dokumenty te wydatnie przyczyniały się do efektywnej oceny określonych osiągnięć w związku z czym uznano, że zasadne jest sformułowanie wymogu dotyczącego ich obligatoryjnego przedkładania wraz z wnioskiem.
4. dostosowanie kryteriów uwzględnianych przy ocenie merytorycznej wniosków o przyznanie stypendiów ministra dla studentów do zmian wprowadzanych w § 2, w tym dostosowanie terminologii kryteriów, tak aby precyzyjniej odzwierciedlały prestiżowy charakter poszczególnych osiągnięć. W przypadku nagród uzyskanych w konkursach o zasięgu międzynarodowym proponuje się uwzględnianie w ramach oceny tego osiągnięcia sposobu wyłaniania laureatów konkursu. Istotne jest bowiem rozróżnienie czy nagroda została uzyskana za zajęcie czołowego miejsca w klasyfikacji generalnej konkursu, czy za zajęcie miejsca na poszczególnych etapach tego konkursu. Przewiduje się, że w procesie oceny danego osiągnięcia będzie brane pod uwagę również to czy regulamin konkursu przewiduje tworzenie rankingu uczestników, czy też nagrody są przyznawane laureatom, bez określania miejsc w klasyfikacji.
5. doprecyzowano dla celów organizacyjnych termin składania wniosków, wprowadzając datę początkową do wszczęcia naboru wniosków, a mianowicie: od 1 października, z kolei data końcowa nie uległa zmianie, a mianowicie: do 31 października. Przy czym wprowadzono przepis przejściowy dla naboru wniosków w roku akademickim 2021/2022, wydłużając termin naboru do dnia 15 listopada 2021 r. oraz termin rozpatrywania tych wniosków do dnia 15 maja 2022 r.
6. aktualizację wzoru wniosku o przyznanie stypendium dla studenta, związaną z omówionymi wyżej zmianami nowelizowanego rozporządzenia, w szczególności:
   • dodano numer telefonu i adresu poczty elektronicznej, które ułatwią ewentualny kontakt z osobą ubiegającą się o stypendium, z zastrzeżeniem, że podanie danych kontaktowych telefonicznych nie będzie obligatoryjne,
   • dodano informację o łącznym okresie odbytych studiów (liczba semestrów),
   • wprowadzono w części C. 1 – wykaz osiągnięć naukowych – wymóg podania w odniesieniu do osiągnięć zespołowych wkładu współautorskiego (w procentach) współautorów.

Precyzyjne wskazanie potrzebnych we wniosku informacji i jasne określenie wymaganych załączników dokumentujących osiągnięcia ułatwi i usprawni proces składania wniosków o przyznanie stypendiów Ministra Zdrowia. Oczekiwanym efektem zaproponowanych zmian jest zmniejszenie liczby wniosków zawierających braki formalne i liczby zapytań dotyczących dokumentowania osiągnięć przedstawianych przez wnioskodawców oraz przyśpeszenie procesu decyzyjnego przyznawania stypendiów.

Źródło: RCL