W Polsce melatonina sprzedawana jest jako suplement uznany za bezpieczny i niemożliwy do przedawkowania. Część ekspertów podkreśla jednak, że mamy do czynienia z hormonem, a zatem sprzedawanie go bez ograniczeń nie jest do końca właściwe. Nieodpowiednia suplementacja melatoniną może wbrew zamierzeniom nasilić zaburzenia snu, a nawet rozregulować układ hormonalny, negatywnie wpływać na rytm serca i powodować wiele innych komplikacji. Neurobiolog, profesor Richard Wurtman z Massachusetts Institute of Technology, w którym prowadzi się od lat badania naukowe nad działaniem melatoniny przekonuje wręcz, że nie powinno się jej sprzedawać bez recepty i samodzielnie przyjmować ze względu na ryzyko rozregulowania pracy wielu narządów i układów organizmu.
Melatonina jest produkowana przez szyszynkę, ale jej niewielkie ilości są też wytwarzane w soczewce i siatkówce oka, komórkach krwi i nabłonku przewodu pokarmowego. Odpowiada za rytm dobowy, czyli za funkcje snu i czuwania. Poza tym dzięki temu, że rozpuszcza się w tłuszczach i w wodzie oraz dzięki swojej drobnocząsteczkowej budowie wpływa na wiele tkanek w organizmie i odgrywa ważną rolę w produkcji niektórych hormonów. Uczestniczy w regulacji postaw behawioralnych oraz wielu procesów fizjologicznych u ludzi i zwierząt. Ponadto wykazano, że jest ona biologicznym modulatorem nastroju, snu, zachowań seksualnych i reprodukcyjnych, funkcji immunologicznych oraz uczestniczy w procesach starzenia. Badania wykonane w ciągu ostatniej dekady, zapoczątkowane w pracowni profesora Rusella J. Reitera w San Antonio w Teksasie wykazały, że jest jednym z najbardziej efektywnych zmiataczy wolnych rodników. Inne badania naukowe jasno dowodzą, że zaburzenia jej wydzielania, przyczyniając się do rozchwiania cyklu dobowego, prowadzą w konsekwencji do otyłości, cukrzycy, depresji i nowotworów. W publikacjach naukowych coraz częściej pojawiają się doniesienia o cytostatycznym działaniu melatoniny w niektórych postaciach nowotworów płuc i piersi.
Melatoninę w szyszynce odkrył podczas badań naukowych (1958 r.) nad procesem barwienia skóry zwierząt amerykański dermatolog Arthur C. Iverson z Massachusetts Institute of Technology. Z czasem hormon stał się przedmiotem kolejnych intensywnych analiz w wielu ośrodkach naukowych na świecie, co przyczyniło się do szybkiego odkrywania jego kolejnych złożonych funkcji w organizmie człowieka oraz w organizmach zwierząt. W tym tej najbardziej rozpoznawalnej, związanej z regulacją rytmu snu i czuwania jako regulatora rytmu dobowego w zespołach opóźnionej fazy snu, a także przy zmianach stref czasowych czy bezsenności spowodowanej pracą zmianową. Wiele danych wskazuje, że melatonina odgrywa pewną rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej. Zostało to udowodnione przez wiele grup badaczy, że zarówno zmiany okołodobowe, jak i sezonowe w układzie immunologicznym korelują ze zmianami w wydzielaniu melatoniny i mogą być przez nią kontrolowane. Pomaga w leczeniu niektórych chorób oczu. Ustalono, że wydzielanie melatoniny jest hamowane przez jaskrawe światło.
Przy swoich niekwestionowanych zaletach stosowana długotrwale, bez konsultacji z lekarzem może paradoksalnie pogorszyć jakość snu i negatywnie wpływać na rytm dobowy. Ustalenie odpowiedniej dawki melatoniny, zwłaszcza u osób po 50 roku życia, kiedy znacząco spada wydzielanie jej przez szyszynkę, ma kluczowe znaczenie dla poprawy komfortu rytmu dobowego. Innym ważnym czynnikiem jest przyjmowanie tego hormonu w określonych godzinach, i nie są to standardowe przedziały czasów, takie same dla wszystkich. Eksperci uczulają również na fakt, że problemy z zasypianiem jaki i spaniem bez przerwy przez co najmniej 5 godzin mogą wynikać z poważniejszych zaburzeń zdrowia psychicznego, na przykład depresji czy stanów lękowych. W tym wypadku melatonina nie jest rozwiązaniem problemu, bowiem przyczyny są dużo głębsze niż niski poziom tego hormonu w organizmie. Melatonina w tym przypadku nie będzie lekiem wystarczająco skutecznym. Długotrwałe i niewłaściwe dawkowanie melatoniny może wręcz nasilić problemy z rytmem czuwania i snu a jej zbyt duże dawki mogą prowadzić do nadmiernej senności i dezorientacji w ciągu dnia a w nocy do koszmarów sennych utrudniających prawidłowy odpoczynek.
To niejedyne skutki uboczne niewłaściwego stosowania melatoniny. Wprawdzie ustalono, że nie można się od niej uzależnić a także przedawkować w sposób zagrażający życiu, niemniej melatonina może wchodzić w interakcje z innymi lekami. U niektórych osób może wpływać na zdolność koncentracji i refleks, co wpływa na bezpieczeństwo prowadzenia pojazdów i obsługę różnego rodzaju maszyn. Osoby cierpiące na choroby kardiologiczne przed zastosowaniem suplementu bezwzględnie powinny skonsultować się z lekarzem, dlatego że u niektórych pacjentów melatonina może powodować zaburzenia rytmu serca. Może także wchodzić w interakcje z lekami przeciwkrzepliwymi. Do listy przeciwwskazań dla niekontrolowanego stosowania melatoniny dodać należy przyjmowanie immunosupresantów i leków przeciwdrgawkowych, choroby metaboliczne wątroby i nerek. Naukowcy ostrzegają, że długotrwałe przyjmowanie melatoniny ma wpływ na produkcję innych hormonów w organizmie. Bezpieczeństwo stosowania melatoniny w okresie ciąży i karmienia wciąż nie zostało zbadane, tak wiec tylko lekarz może decydować o jej ewentualnej suplementacji.
Od roku 2000 melatonina jest dostępna w aptekach bez recepty jako lek OTC lub suplement. Pacjenci najczęściej sięgają po nią bezwiednie, zachęcani przez reklamy. W świetle badań wiadomo już, że melatonina nie jest złotym środkiem na problemy ze snem, mimo że większość pacjentów jest zadowolona z rezultatów. W związku z jej szerokim działaniem na organizm człowieka oraz ewentualnymi interakcjami z innymi lekami, co zostało udowodnione naukowo, zasadna jest dalsza edukacja pacjentów zarówno przez farmaceutów polecających w aptece jej stosowanie jak i lekarzy. Wskazania i przeciwwskazania należy równoważyć a to leży w gestii profesjonalistów. Stosowana w niewłaściwy sposób może odnieść skutek odwrotny do zamierzonego.
