- Ekspansja kleszcza łąkowego na tereny miejskie
- NIZP-PZH i WIHiE sprawdzili skuteczność repelentów przeciw kleszczom łąkowym
- DEET najskuteczniejszy w odstraszaniu kleszczy
Celem badania, które wyniki opublikowano w Przeglądzie epidemiologicznym „Wrażliwość kleszczy Dermacentor reticulatus na repelenty zawierające różne substancje aktywne”, Gliniewicz, A Borecka, M Przygodzka, E Mikulak (PRZEGL EPIDEMIOL 2019;73(1): 117-125) było określenie działania odstraszającego kleszczy łąkowych przez cztery produkty zawierające: DEET, ikarydynę, IR3535 i mieszaninę 3 substancji: DEET, IR3535 oraz geraniolu.
Przeprowadzka do miasta
Najbardziej znanymi gatunkami kleszczy występującymi w Polsce są kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Ten ostatni posiada duże możliwości reprodukcyjne, zdolność do przeżywania i rozprzestrzeniania się w różnorodnych środowiskach. Ponadto może być gospodarzem i przenosicielem wielu patogenów, np. Anaplasma phagocytophilum, Borrelia burgdorferi, Coxiella burnetii, Francisella tularensis (ssp. holarctica), Bartonella henselae, Salmonella typhimurium. Badania tego gatunku kleszczy podjęto w związku z nasilającą się ich ekspansją na tereny miejskie i podmiejskie, gdzie może on stanowić zagrożenie dla ludzi.
Odłów kleszcza
Kleszcze do badań odławiano z użyciem flaneli zamocowanej na drewnianych drążkach. Następnie pajęczaki były transportowane do laboratorium NIZP-PZH. Ochotnicy biorący udział w badaniu aplikowali każdy z badanych preparatów na skórę palca i części dłoni. Po 15 minutach na środku przygotowanej wcześniej płytki Petriego umieszczono „traktowany” preparatem palec i kleszcza. Kolejne testy wykonywano co godzinę, na nowych kleszczach. Do oceny skuteczności działania repelentów zastosowano kryteria zgodne z wytycznymi Unii Europejskiej, gdzie przyjęto, że preparaty skuteczne wykazują od 90% włącznie do 100% odstraszania po 1,5 godz. lub dłuższym czasie.
Siedem godzin ochrony
Po 90 minutach od aplikacji 100% ochronę wykazały trzy repelenty: pierwszy zawierający 30% DEET, drugi o składzie: DEET 30%, IR3535 20%, geraniol 0.1% oraz trzeci z IR3535. Aktywność czwartego repelentu o składzie Ikarydyna 20% wynosiła 95%.
Po 4 godzinach skuteczność pierwszego i drugiego produktu wciąż była wysoka sięgająca 90%. Skuteczność pozostałych preparatów znacząco spadała.
Natomiast po 7 godzinach od aplikacji najskuteczniejszy okazał się pierwszy preparat (30%DEET). Nadal odstraszał 90% kleszczy.
Autorzy badania podkreślili, że choć DEET jest uważany przez wielu autorów za „złoty standard” odstraszający stawonogi, w piśmiennictwie nie znaleziono danych dotyczących jego działania na kleszcze Dermacentor reticulatus. Ich praca jest więc prawdopodobnie pierwszym doniesieniem dotyczącym wrażliwości tego stawonoga na DEET.
Ostrożnie z DEET
Badania V. Corbel z Institut de Recherche pour le Développement w Montpellier i B. Lapieda z Université d'Angres, które ukazały się w BMC Biology w 2012 r. sugerowały, że DEET wykazuje działanie neurotoksyczne. Unia Europejska zaleciła więc, aby przy wydawaniu zezwoleń na produkty zawierające DEET wprowadzić wymóg stosowania szczególnych środków ograniczających to ryzyko. Preparaty muszą zwierać instrukcje wskazujące ilość, w jakiej można stosować produkt i częstotliwość jego używania. Nie powinny być stosowane u najmłodszych poniżej drugiego roku życia. W przypadku dzieci w wieku od dwóch do dwunastu lat zaleca się ograniczone zastosowanie, z wyjątkiem sytuacji, w których ich użycie jest uzasadnione, np. w przypadku wystąpienia chorób przenoszonych przez owady. Amerykańskie zalecenia rekomendują natomiast, aby nie używać repelentów u dzieci poniżej drugiego miesiąca życia.
