Są rodziny, w których z pokolenia na pokolenie dożywa się sędziwego wieku. Według aktualnej wiedzy brakuje jednak dowodów, by wynikało to z genetycznej kontroli długości życia. Podobnie jak nie ma dowodów na to, że starzenie się organizmu jest zaprogramowane genetycznie. Decyduje o nim wiele czynników, takich jak m.in. nagromadzenie przypadkowych uszkodzeń materiału genetycznego, oraz kluczowych dla życia białek i lipidów, ale nie jeden konkretny gen. Istotną rolę w tym procesie odgrywają czynniki niegenetyczne: poziom stresu oksydacyjnego, tempo metabolizmu, procesy zapalne i wydolność organizmu w ich zwalczaniu. Kluczowe znaczenie ma środowisko, rozwój technologiczny i dostęp do opieki medycznej. Tak więc bez względu na to z jakimi predyspozycjami genetycznymi przychodzimy na świat nie możemy określić na podstawie laboratoryjnych badań ile potrwa nasze życie, jednak z pewnością możemy mieć wpływ na jego długość.
Badania nad długością życia potwierdzają, że odpowiednie zachowania spowalniają starzenie a właściwa profilaktyka zmniejsza ryzyko rozwoju chorób takich jak np. choroby układu krążenia czy nowotwory, które zależą od predyspozycji genetycznych. Wiadomo już, że geny wpływają na pewne aspekty zdrowia, jednak długość życia zależy w dużej mierze od indywidualnych decyzji podejmowanych przez każdego z nas. Szacuje się, że w XXI wieku przewidywana długość życia w krajach uprzemysłowionych pozostanie na wysokim poziomie i nadal pozostanie wyższa niż w krajach rozwijających się. Warunkiem jest jednak brak epidemii, wojen czy klęsk urodzaju oraz zatrzymanie ocieplania klimatu. Naukowcy obiecują, że istotnym krokiem podnoszącym średnią długość życia będzie rozwój inżynierii tkankowej, dzięki której uda się spowolnić niekorzystne dla organizmu procesy. Skrajni optymiści przekonują, że możliwe będzie nawet podwojenie aktualnie osiąganego średniego wieku dzięki korygowaniu niekorzystnych predyspozycji genetycznych. Postęp w terapiach i tworzeniu nowoczesnych leków daje również nadzieję na długowieczność.
W Polsce i na świecie przybywa stulatków. Jednak ich wysoka średnia życia zależy od różnych zmiennych i nie jest łatwo jednoznacznie wskazać na uniwersalne parametry, od których zależy. Międzynarodowa grupa badaczy z inicjatywy promotora zdrowia, amerykańskiego dziennikarza Dan’a Buettner’a, pod auspicjami National Geographic rozpoczęła w roku 2000 kilkunastoletnie badania demograficzne w celu wytypowania na świecie rejonów, gdzie żyje najwięcej stulatków i dokładnego zbadania dlaczego jest to możliwe. Początkowo wybrano 5 miejsc. Były to prowincja Nouro na Sardynii we Włoszech, japońska wyspa Okinawa, półwysep Nicoya w Kostaryce, grecka wyspa Ikaria i miejscowość Loma Linda w Kalifornii. Dlaczego akurat tam ludzie żyją naprawdę długo? To zasadne pytanie choćby dlatego, że życie w tych miejscach zwykle było ciężkie i mało dostatnie a także wymagające intensywnego wysiłku fizycznego związanego m.in. z produkcją żywności. Badania i analizy stylu życia pozwoliły na odkrycie lokalnych sekretów, które najprawdopodobniej przyczyniają się do wydłużenia życia. We wnioskach do badania oraz w reportażu zrealizowanym dla Netflix ( Żyć 100 lat: Tajemnice niebieskich stref) lat zauważono, że mimo różnic terytorialnych i klimatycznych pewne zachowania są podobne. Na tej podstawie postarano się wyłonić przepis na długie życie w dobrym zdrowiu.
Na Okinawie najstarsi mieszkańcy prowadzą pełen filozoficznego spokoju styl życia, którego fundamentem jest ikigai, czyli poczucie celu, ale też praca fizyczna w ogrodzie i dieta, która ma tylko w 80 procentach zaspokoić apetyt. Na Sardynii, oprócz regularnie stosowanej diety śródziemnomorskiej, górzysty teren zmusza z kolei osoby w podeszłym wieku do codziennych wymagających wędrówek po nierównych ścieżkach. Z kolei ludzie żyjący na dwóch krańcach świata – greckiej wyspie Ikaria i półwyspie Nicoya w Kostaryce są długowieczni dzięki diecie opartej na lokalnych produktach, bogatej w warzywa i owoce oraz dzięki kultywowaniu tradycyjnych relacji społecznych i rodzinnych. W Kalifornii społeczność adwentystów dnia siódmego, zachowuje do późnego wieku aktywność fizyczną i stosuje dietę roślinną. Wszystkie wymienione społeczności żyją bez zbędnego stresu rywalizacji i pod dobrą, systematyczną opieką medyczną. Można powiedzieć, że na podstawie badań przedstawionych przez Dan’a Buettner’a wyłania się pewien wzór długowieczności. To dieta, ruch, aktywne życie rodzinne i społeczne. O ile dwa pierwsze parametry są od dawna dla większości oczywiste o tyle ten trzeci w wielu społeczeństwach pozostawia wiele do życzenia. Zwłaszcza w tam, gdzie np. przejście na emeryturę skazuje na rozluźnienie więzów społecznych i pogłębiającą się samotność. Z badań wynika, że brak celu własnej egzystencji oraz towarzystwa w codziennych aktywnościach osób starszych skraca życie, odbiera życiową energię i nierzadko przyczynia się do przedwczesnej śmierci.
Te trzy kluczowe elementy wpływające na długość życia w zdrowiu są niemal tak samo ważne. Podstawą sukcesu jest jednak prosta, bogata w rośliny strączkowe, świeże warzywa i owoce, kasze i zioła dieta z minimalną ilością mięsa, bez żywności wysoko przetworzonej i cukru. To ona zapewnia witalność, chęć do pozostania w ruchu i aktywności sportowych, pozwala zachować funkcje poznawcze i odpowiednią koncentrację, opóźnić pojawienie się chorób związanych z wiekiem. Można by powiedzieć, że przepis na długowieczność jest banalnie prosty, jednak jak się okazuje nie tak łatwy do przeniesienia w wysoko rozwinięte rejony świata. Niestety tam gdzie rządzi cywilizacja przetworzonego jedzenia, brak konieczności przemieszczania się o własnych siłach, wygoda codziennego życia okazuje się, że średnia długość życia nie rośnie tak szybko jak się tego oczekuje. Przestawienie się na zdrowszy styl życia okazuje się często zbyt wymagające. A współczesne społeczeństwa, przyzwyczajone do wygód nie są gotowe na wysiłek. Aktualnie ludzie wola wierzyć, że to postęp nauki i medycyny będzie stanowił o długowieczności. Wszystko jednak wskazuje na to, że nie będzie to czynnik wystarczający aby dożyć setki. Najprawdopodobniej zadziała jedynie w połączeniu ze zdrowym stylem życia.
