Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody lub jej odmowy na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych. Warunkiem udzielenia przez pacjenta skutecznej i ważnej zgody jest uprzednie przekazanie mu pełnej informacji o:
- swoim stanie zdrowia,
- rozpoznaniu,
- proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych,
dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania,
wynikach leczenia oraz rokowaniu.
Zgodę określić można jako swobodnie podjęty i wyrażony akt woli pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego. Powinna być wyrażona na podstawie przystępnie udzielonej, rzetelnej informacji, co do wszystkich stadiów postępowania medycznego.
Zgoda pacjenta co do zasady obejmuje tę procedurę medyczną, która została wcześniej przedstawiona pacjentowi oraz przeprowadzona jedynie w takim zakresie i w taki sposób, w jaki wcześniej została mu przedstawiona. Dla skuteczności zgody pacjenta na dokonanie zabiegu medycznego istotne znaczenie ma moment jej udzielenia - zgoda powinna poprzedzać świadczenie zdrowotne.
W przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta ‒ zgodę, wyraża się w formie pisemnej.
Zgoda pacjenta ma charakter odwołalny. Pacjent może ją skutecznie cofnąć zarówno przed przystąpieniem do udzielenia świadczenia zdrowotnego, jak i w trakcie jego udzielania.
Osobą uprawnioną do wyrażenia zgody jest co do zasady sam pełnoletni pacjent zdolny do świadomego wyrażania woli oraz który nie jest całkowicie ubezwłasnowolniony. Sam utrudniony kontakt z pacjentem nie oznacza, że nie może on świadomie wyrazić zgody na leczenie. W takiej sytuacji każdorazowo osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek indywidualnie ocenić zdolność każdego pacjenta do świadomego wyrażenia zgody na leczenie.
W pozostałych przypadkach, niezbędna jest zgoda zastępcza, czyli wyrażenie zgody na określoną metodę leczenia ‒ podejmuje ją inna osoba lub konieczne jest zezwolenie sądu opiekuńczego.
Jeżeli pełnoletni, mający pełną zdolność prawną i działający z rozeznaniem pacjent sprzeciwia się interwencji medycznej, sprzeciw ten powinien być uwzględniony.
Zgoda pacjenta może być wyrażona:
osobiście
zawsze przez pacjenta, który ukończył 16 lat;
przez przedstawiciela ustawowego;
przez sąd opiekuńczy w przypadku zabiegu operacyjnego albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta.
Formy zgody:
ustna;
każde zachowanie, które w sposób nie budzący wątpliwości wskazuje na wolę pacjenta poddania się określonym czynnościom medycznym;
w formie pisemnej w odniesieniu do zabiegu operacyjnego i metod leczenia lub diagnostyki, stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta oraz eksperymentu medycznego.
Zgoda wyrażona w formie pisemnej powinna zawierać:
rodzaj zabiegu, jakiemu ma się poddać pacjent wraz ze wskazaniem wybranej metody;
oświadczenie pacjenta o zapoznaniu go z typowymi i przewidywalnymi możliwymi powikłaniami w tym nietypowymi, o ryzyku zabiegu i jego następstwach;
własnoręczny podpis pacjenta.
Zabieg medyczny wykonany bez zgody pacjenta jest czynnością bezprawną, nawet gdy wykonany jest zgodnie z zasadami wiedzy medycznej.
Źródło: Rzecznik Praw Pacjenta
