Ostatnio jednak wzrasta liczba osób z tzw. niespecyficznymi zaburzeniami odżywiania. Są to zespół nocnego jedzenia, zespół przeżuwania, pregoreksja (anoreksja ciążowa), diabulimia (pomijanie dawek insuliny w celu zmniejszenia masy), bigoreksja (przesadna dbałość o umięśnienie ciała), ortoreksja, czy jedzenie emocjonalne. To jeszcze nie choroby, ale poważne zaburzenia.
- Zaburzenia te nie zostały oficjalnie sklasyfikowane w statystycznej klasyfikacji chorób (ICD-11) oraz klasyfikacji zaburzeń psychicznych (DSM-5). Oznacza to, że nie mogą one zostać wskazywane jako odrębna jednostka chorobowa i nie posiadają jednoznacznych kryteriów diagnostycznych – tłumaczy dr n. o zdrowiu Mateusz Grajek – psycholog, psychodietetyk, specjalista zdrowia publicznego z Zakładu Zdrowia Publicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu w Bytomiu SUM.
Ostatnim dwóm z listy - ortoreksji i jedzeniu emocjonalnemu - naukowcy Śląskiego Uniwersytetu Medycznego postanowili się bliżej przyjrzeć, przeprowadzając szeroko zakrojone badania epidemiologiczne. - Objęły one 300 osób w wieku 22 - 25 lat i dotyczyły występowania i psychopatogenezy ortoreksji oraz jedzenia emocjonalnego wśród młodych osób, które cechowały się zróżnicowanym stylem życia (różnymi nawykami żywieniowymi, poziomem odczuwanego stresu i podejściem do aktywności fizycznej) – kontynuuje dr Grajek.
Ortoreksja to stan, w którym osoba z przesadą podchodzi do zasad zdrowego odżywiania, unika pewnych grup produktów oraz spożywania pokarmów niewiadomego pochodzenia (np. na spotkaniach rodzinnych lub w lokalach gastronomicznych), a w skrajnych przypadkach nie je nic. Z kolei jedzenie emocjonalne lub odżywianie pod wpływem emocji to zachowanie związane z podjadaniem pod wpływem negatywnych emocji i sytuacji stresowych. Zjawisko to związane jest najczęściej z błędnym interpretowaniem sygnałów dawanych przez organizm – stan napięcia psychicznego i emocjonalnego mylony jest z odczuwaniem głodu fizjologicznego.
- W naszych badaniach chcieliśmy wykazać, jakie cechy posiadają osoby, które cierpią na dane zaburzenie – objaśnia dr Grajek.
Uzyskane w ramach badań wyniki wskazują, że ortoreksja występuje trzy razy częściej u osób, które posiadają teoretyczną wiedzę i umiejętności praktyczne z zakresu zasad racjonalnego odżywiania i uprawiają aktywność fizyczną. Odwrotnie w przypadku jedzenia emocjonalnego – na te zaburzenie dwa razy częściej narażone są osoby, które prowadzą niehigieniczny tryb życia: nie odżywiają się prawidłowo, mało się ruszają i gorzej radzą sobie ze stresem. Wyniki badań wskazują również, że wśród osób narażonych na występowanie ortoreksji i jedzenia emocjonalnego występują zaburzenia w szacowaniu wielkości porcji i jej wartości energetycznej.
- Osoby, które przeszacowują wielkość posiłku to zwykle osoby z grupy narażonej na ortoreksję, a osoby, które zaniżają wielkość porcji należą zwykle do grupy o zwiększonym ryzyku odżywiania pod wpływem emocji – przytacza dr Grajek.
Co spożywa osoba z ortoreksją?
Zazwyczaj jest to pożywienie uchodzące za zdrowe, ale ważne w tym zaburzeniu jest to jak taka osoba się zachowuje. Unika spożywania "obcej żywności", czyli np. podczas spotkań rodzinnych, czy w restauracjach. Często ortorektyk przynosi własnoręcznie przygotowane posiłki w pudełkach, nawet na spotkania towarzyskie. Dodatkowo ortorektyków cechuje swoiste uzależnienie od zdrowego trybu życia: aktywności związanej z ćwiczeniami, liczeniem kalorii, czy też kontrolą masy ciała. Z punktu widzenia osób trzecich trudno jest rozpoznać, czy dane zachowanie to po prostu healthizm – „sfokusowanie” na zdrowie - czy to już ortoreksja. A konsekwencje późno rozpoznanej ortoreksji są groźne, bowiem może ona przejść w inne zaburzenia: anoreksję, depresję, czy też zaburzenia lękowe.
- W najbliższych latach prowadzone będą dalsze badania, które miejmy nadzieję pozwolą na lepsze poznanie patomechanizmu tych zjawisk zdrowotnych – konkluduje dr Grajek.
Wyniki wspomnianych badań opublikowane zostały na łamach czasopisma Nutrients, które jest periodykiem z tzw. Listy Filadelfijskiej, posiadającym współczynnik IF=6.706. Ze szczegółowymi wynikami badań opublikowanych w ramach cyklu trzech artykułów zapoznać się można pod linkami:
- Prevalence of Orthorexia in Groups of Students with Varied Diets and Physical Activity (Silesia, Poland): https://www.mdpi.com/2072-6643/14/14/2816/html
- Prevalence of Emotional Eating in Groups of Students with Varied Diets and Physical Activity in Poland: https://www.mdpi.com/2072-6643/14/16/3289/htm
- Comparison of the Prevalence of Eating Disorders among Dietetics Students and Students of Other Fields of Study at Selected Universities (Silesia, Poland): https://www.mdpi.com/2072-6643/14/15/3210
Źródło: SUM
