Co roku ok 160 tys. Polaków otrzymuje diagnozę – nowotwór. Ok 100 tys. z nich przechodzi operacje. W kolejnym etapie rozpoczynają leczenie systemowe. To właśnie chirurdzy onkolodzy wytyczają ścieżkę pacjenta onkologicznego i nieformalnie koordynują jego opiekę. Dlatego rola chirurgów onkologów w opiece nad powiększającą się grupą pacjentów onkologicznych stale rośnie.
Chirurg onkolog jest jednym z kluczowych specjalistów, którzy zajmują się pacjentem chorym onkologicznie. To lekarz, który posiada zarówno umiejętności chirurgiczne jak i szeroką wiedzę obejmującą wszystkie aspekty leczenia onkologicznego – profilaktykę, diagnostykę, leczenia oraz rehabilitację.
Jak podaje międzynarodowe Towarzystwo Chirurgów Onkologów, chirurgia onkologiczna jest specjalizacją techniczną (w zakresie chirurgii) oraz specjalizacją poznawczą w zakresie wiedzy o przewlekłej chorobie onkologicznej, która w ramach progresji może obejmować różne układy i narządy. Chirurg onkolog poświęca znakomitą większość swojego czasu leczeniu pacjentów z nowotworami i ma rozległą wiedzę o procesie chorobowym, dostępnych terapiach a w związku z tym ma możliwość koordynowania leczenia pacjenta wraz z sekwencjonowaniem tego procesu w zakresie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, ma doświadczenie i wiedzę, aby skoordynować opiekę nad pacjentem w sposób wielodyscyplinarny.
Z punktu widzenia umiejętności chirurgicznych każde leczenie onkologiczne zaczyna się od interwencji chirurgicznej. Najpierw pobrany jest fragment tkanki nowotworowej niezbędny do prawidłowej diagnostyki; w dalszej kolejności, jeśli stopień zaawansowania choroby uzasadnia interwencję chirurgiczną, chirurg onkolog usuwa guz nowotworowy wraz z węzłami chłonnymi. Ok. 60 proc. wykonywanych operacji na oddziałach chirurgii onkologicznej ze względu na zakres operacji jest wykonywana w znieczuleniu ogólnym. Leczenie chirurgiczne stosuje się u 80 proc. wszystkich pacjentów onkologicznych. Nadal jest to najbardziej skuteczne leczenie chorych na nowotwór, chociaż coraz więcej chorych leczonych jest w sposób skojarzony, przy użyciu wielu znanych w onkologii metod, w tym radio- i chemioterapii.
Ku centralizacji i referencyjności
Bezpieczeństwo pacjenta oraz sukces terapeutyczny w wielu przypadkach zależy od wiedzy sprawności i umiejętności chirurgów operujących. Im większe doświadczenie, tym lepsze efekty leczenia oraz mniej powikłań, czy powtórnych operacji. Doceniając wagę chirurgii w onkologii, Ministerstwo Zdrowia uznało, iż chirurgia onkologiczna jest leczeniem wysokospecjalistycznym, wymagającym wysokich kwalifikacji i podjęło kroki na rzecz scentralizowania chirurgii onkologicznej do ośrodków o najwyższej referencyjności. Wielospecjalistyczne publiczne ośrodki onkologiczne odpowiadają za realizację około 70 proc. świadczeń w ramach Pakietu Onkologicznego, a chirurgia onkologiczna stanowi podstawę funkcjonowania planowanej Krajowej Sieci Onkologicznej.
Prof. Arkadiusz Jeziorski, konsultant krajowy w dziedzinie Chirurgii Onkologicznej: Nie ma najmniejszych wątpliwości, iż dobrze przeprowadzone procedury chirurgiczne rzutują na cały proces leczenia pacjenta. W większości wysoko rozwiniętych krajów, jak np. Holandia czy Francja, świadczenia z zakresu chirurgii onkologicznej są koncentrowane wyłącznie w dużych ośrodkach i bardzo ściśle monitorowane pod względem jakości leczenia i zgodności postępowania z rekomendacjami. Z oczywistych powodów taki sposób organizacji opieki onkologicznej przynosi oszczędności finansowe i lepsze wyniki leczenia.
Koordynowana opieka nad pacjentem
Rosnącą rolę chirurgów onkologów w opiece nad pacjentami łączy się z ich rozległą wiedzą dotyczącą nowotworów oraz umiejętnościami tworzenia strategii walki z nowotworami wszelkimi dostępnymi terapiami.
Dziś w Polsce pacjentami onkologicznymi zajmuje się ponad około 800 chirurgów onkologów. Obecnie zdobywają oni swoje umiejętności najpierw w ramach 2-letniej modułowej specjalizacji z chirurgii ogólnej, a następnie w ramach 4-letniej modułowej specjalizacji z chirurgii onkologicznej. Chirurdzy odbywają swoją specjalizację na oddziałach chirurgii onkologicznej głównie w szpitalach uniwersyteckich, centrach onkologii i instytutach naukowo-badawczych. W ramach programu specjalizacji poznają specyfikę leczenia onkologicznego, nie tylko w zakresie chirurgii, ale także radioterapii oraz onkologii klinicznej, czyli leczenia systemowego (tzw. chemioterapii). W ramach programu chirurdzy onkolodzy zapoznają się z dynamiką i charakterystyką rozwoju nowotworów. Aktualnie obowiązuje program specjalizacji opracowany w 2013 roku przez zespół ekspertów reprezentujących różne dziedziny onkologii.
Prof. Wojciech Wysocki, prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej: Nie wyobrażam sobie chirurga zajmującego się leczeniem choroby nowotworowej bez głębokiej znajomości zasad leczenia skojarzonego, podstaw radioterapii czy leczenia ukierunkowanego molekularnie oraz bez znajomości postępowania chirurgicznego z regionalnymi węzłami chłonnymi, a tego właśnie nauczamy w czasie wieloletniego szkolenia w chirurgii onkologicznej. Niezbędna – kluczowa dla chirurga onkologicznego – jest także umiejętność codziennej, rutynowej i bardzo ścisłej współpracy z przedstawicielami innych medycznych specjalności onkologicznych.
Prof. Piotr Rutkowski, sekretarz Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej: Zgodnie z programem specjalizacji powinnością chirurga onkologa jest specjalistyczna opieka nad chorym operowanym z powodu nowotworu. Chirurg onkolog nie jest tylko „rzemieślnikiem”, ale wyedukowanym specjalistą w zakresie tak leczenia skojarzonego nowotworów w tym przedoperacyjnego, który ma umiejętność zindywidualizowania terapii wraz z innymi specjalistami w zakresie leczenia nowotworów – z onkologami klinicznymi i radioterapeutami. Tylko w obrębie szkolenia specjalizacyjnego z chirurgii onkologicznej takie wielospecjalistyczne szkolenie ma miejsce. Dzięki temu polscy chirurdzy onkolodzy spełniają kryteria zaleceń europejskich i amerykańskich towarzystw naukowych ESSO i SSO . Stąd specjalizacja z chirurgii onkologicznej ma głęboki sens.
Chirurdzy onkolodzy przechodzą wiele dodatkowych szkoleń w zakresie leczenia onkologicznego. Potrafią zarządzać leczeniem onkologicznym pacjenta, u którego nowotwór obejmuje zróżnicowaną liczbę lokalizacji anatomicznych i narządów. Posiadają też niezwykle istotną wiedzę, która pozwala ocenić bezpieczeństwo zastosowania wybranej i optymalnej dla pacjenta opcji leczenia operacyjnego od konserwatywnego – oszczędzającego do radykalnego wielonarządowego, opierając się na wiedzy o biologii choroby.
Standardy opieki nad pacjentem oraz postępowania terapeutycznego
Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej powstało 25 lat temu jako odpowiedź środowiska na dynamicznie rosnącą liczbę chorych na nowotwory oraz wzrost liczby interwencji chirurgicznych w zakresie onkologii. Skupiło w swoich strukturach doświadczonych chirurgów onkologów, aby wyznaczyć kierunki rozwoju chirurgii onkologicznej. Obecnie działania Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej oraz konsultanta krajowego w dziedzinie chirurgii onkologicznej koncentrują się na określeniu standardów postępowania w zakresie chirurgii onkologicznej. Kompleksowe zalecenia, po akceptacji Ministra Zdrowia oraz analizie Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji są w fazie uzgodnień ekspertów.
Prof. Arkadiusz Jeziorski, konsultant krajowy w dziedzinie chirurgii onkologicznej: Pożądane jest także stworzenie systemu monitorowania jakości i szczebli referencyjności ośrodków leczniczych w oparciu o ustalone kryteria, obowiązujące wszystkie jednostki, które realizują świadczenia onkologiczne ze środków publicznych. Konieczne jest wdrożenie w życie jednolitych zasad postępowania diagnostyczno-leczniczego oraz postępowania terapeutycznego, które powinny stać się podstawą opracowania wskaźników monitorowania jakości.
Chirurgia onkologiczna w liczbach
• W Polsce co roku notuje się około 160 tysięcy zachorowań na nowotwory, a choroby te odpowiadają za około 92 tysiące zgonów rocznie. U około 80 proc. wszystkich pacjentów chorych na raka będzie konieczne leczenie operacyjne.
• W oddziałach chirurgii onkologicznej w Polsce wykonywanych jest rocznie około 95-100 tysięcy operacji z powodu nowotworu, w tym około 60 proc. w znieczuleniu ogólnym, a około 40 proc. w znieczuleniu miejscowym lub przewodowym. W około 75proc. przypadków operacje te wykonywane są z powodu nowotworów złośliwych. Większość procedur zabiegowych w leczeniu nowotworów jest realizowana przez ośrodki chirurgii onkologicznej.
• Aktualnie w Polsce jest około 90 oddziałów chirurgii onkologicznej, mających swoje siedziby w szpitalach uniwersyteckich i instytutach naukowo-badawczych oraz w szpitalach wojewódzkich i powiatowych.
• Według Centralnego Rejestru Lekarzy w Polsce jest ok. 800 chirurgów ze specjalizacją onkologiczną.
• Każdego roku egzamin specjalizacyjny z chirurgii onkologicznej przed państwową komisją egzaminacyjną zdaje 40-50 chirurgów.
Historia polskiej chirurgii onkologiczna w pigułce:
• 1953 rok: prof. Tadeusz Koszarowski w Instytucje Onkologii w Warszawie (dziś Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie) tworzy pierwszy w Polsce oddział chirurgii onkologicznej
• 1961 rok: chirurgia onkologiczna staje się w Polsce specjalizacją II stopnia
• 1994 rok: powstaje Polskie Towarzystwo Chirurgii Onkologicznej z inicjatywy prof. Andrzeja Kułakowskiego
Źródło: Materiały prasowe
