Thinkstockphotos/FPMZdrowie publiczne jest niedocenioną gałęzią medycyny, o której często zapominamy i traktujemy jako czysto teoretyczne rozważanie, nie zaś jako działania, które mogą realnie i znacząco wpłynąć na poprawę stanu zdrowia Polaków. Decydenci zapominają o prostej zasadzie, że łatwiej i taniej zapobiegać niż leczyć. Środki wydane na programy zdrowotne i badania profilaktyczne to fundusze zainwestowane, przynoszące znaczne oszczędności przy myśleniu długofalowym. W wielu jednostkach chorobowych wczesne wykrycie pozwala na całkowite wyleczenie pacjenta, co eliminuje koszta bezpośrednie wynikające z przewlekłych terapii oraz koszta pośrednie wynikające z niepełnosprawności i skrócenia okresu pracy.
Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa powinna stać się priorytetem skoordynowanych działań wieloresortowych - to nie tylko Ministerstwo Zdrowia, ale również resort pracy i polityki społecznej, ministerstwo sportu, ministerstwo finansów i resort edukacji. Zdrowie publiczne powinno zostać oparte na trzech filarach: edukacji, profilaktyce i promocji zdrowia.
Edukacja zdrowotna to inwestycja w społeczeństwo i kapitał ludzki.
Do zdrowia publicznego należy wzmacnianie postaw prozdrowotnych obywateli, zwłaszcza wśród tych, którzy rozpoczynają swoją ścieżkę edukacyjną, aby już od najmłodszych lat wpoić im dobre nawyki dotyczące zdrowego stylu życia. W obliczu zapowiadanej reformy systemu oświaty należy zastanowić się nad wprowadzeniem zajęć, na których uczniowie zdobywaliby wiedzeo tym, jak styl życia wpływa na zdrowie człowieka.
Budując świadomość zdrowotną społeczeństwa warto poruszyć tematy: diety, aktywności fizycznej, higieny snu i wpływu używek na organizm ludzki. Warto zastanowić się nad wykorzystaniem mediów publicznych do edukacji i działań prozdrowotnych. Coraz większą popularnością cieszą się programy telewizyjne dotyczące gotowania i zdrowego żywienia. Należy stworzyć materiały, które w prosty i przyjazny dla widza sposób, informowałyby o zdrowym stylu życia i tłumaczyłyby podstawowe pojęcia medyczne. Dzięki temu znacząco podniesiemy świadomość zdrowotną społeczeństwa, docierając do szerokiego grona odbiorców.
Lepiej zapobiegać niż leczyć
Kolejny istotny element sprawnie działającego systemu zdrowia publicznego stanowi profilaktyka zdrowotna. W wielu jednostkach chorobowych wczesne wykrycie pozwala na całkowite wyleczenie pacjenta. Profilaktykę zdrowotną i badania przesiewowe wśród dzieci w wieku szkolnym zapewnić mogą dynamicznie rozwijające się technologie telemedyczne. Dzięki zastosowaniu telemedycyny możliwe są badania przesiewowe wśród dzieci z obszarów wiejskich, gdzie dostęp do lekarzy specjalistów bywa utrudniony i wiąże się z pokonywaniem znacznych odległości. Taki program badań przesiewowych słuchu u dzieci ze szkół podstawowych w gminach wiejskich prowadzony jest przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Kajetanach.
Wśród populacji dorosłej badania profilaktyczne często ograniczają się do okresowych badań lekarskich, do których obliguje kodeks pracy. Należy podjąć działania, które zachęcałyby obywateli, do corocznej kontroli morfologii krwi, badania ogólnego moczu i pomiaru ciśnienia krwi. Istotną rolę w propagowaniu badań profilaktycznych powinni odegrać lekarze POZ, zwłaszcza poprzez identyfikacje pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka i szybkie skierowania na badania diagnostyczne. Kształcenie lekarzy skupia się na diagnostyce i leczeniu chorób, brakuje elementów profilaktyki i promocji zdrowia, które przygotowałyby lekarzy do prowadzenia działań z zakresu zdrowia publicznego.
Profity i efekty wynikające z rozwoju zdrowia publicznego i zdrowotnej świadomości społecznej nie należą do natychmiastowych. W dłuższej perspektywie racjonalna i długofalowa polityka zdrowotna przyniesie wymierne korzyści i pozwoli uporać się z kryzysem demograficznym. Dlatego tak ważne jest, aby działania zawarte w przyjętej we wrześniu Ustawie o Zdrowiu Publicznym zostały zrealizowane.
Poprawa stanu zdrowia Polaków to nie tylko wydłużenie długości życia, ale również poprawia jakości i komfortu życia. Zdrowy człowiek jest aktywniejszy, rośnie jego wkład w życie społeczne i gospodarcze kraju. Budując świadomość zdrowotną społeczeństwa sprawimy, że młodzi będą zdrowsi, a starsi pozostaną dłużej aktywni. Dzięki temu zmniejszymy koszty opieki zdrowotnej i opieki nad ludźmi starszymi, które w obliczu starzejącego się społeczeństwa mogą być katastrofalne dla systemu ochrony zdrowia.
Mateusz Jankowski, stypendysta Fundacja im. Lesława A. Pagi
