Na wsi nie ma dostępu do ginekologa. Na jedną wiejską poradnię przypada nawet 28 tys. pacjentek. Efektem tego jest kilka razy wyższa śmiertelność okołoporodowa - to ustalenia Najwyższej Izby Kontroli. O komentarz w tej sprawie poprosiliśmy przewodniczącego Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Pacjentów Krzysztofa Ostrowskiego.
- Do niedawno opublikowanego raportu NIK, dotyczącego opieki nad kobietą ciężarną na terenach wiejskich podchodzę z troską i pokorą. Wiele niedogodności i problemów, które zostały w nim poruszone jest codziennością dla pacjentek poradni ginekologiczno-położniczych.
Idealnie byłoby, aby każda gmina wiejska miała poradnię ginekologiczno-położniczą działającą na jej terenie w oparciu o kontrakt z NFZ. Tylko jak to zrobić, gdy mamy jeden z najniższych w Europie wskaźnik liczby lekarzy i pielęgniarek na 10000 mieszkańców, gdy pod względem ilości wydawanego PKB na zdrowie plasujemy się na samym końcu Europy? Są wieloletnie zaniedbania, które dotyczą wielu obszarów. Nie ma jednej prostej recepty na " Dobrą Zmianę " w obszarze zdrowia. Decyzja MZ o zwiększeniu naboru na wydziały lekarskie, ustawa o wzroście wydatków na zdrowie do 6 proc. PKB, do roku 2024 to kroki w dobrym kierunku. Chciałbym się odnieść do kwestii dostępności pacjentów ( w tym wypadku pacjentek), do badań diagnostycznych. Temat jest mi bardzo bliski. Dwukrotnie dyskutowano na ten temat na forum Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Pacjentów, wielokrotnie na spotkaniach eksperckich. Był on również tematem odrębnego raportu NIK. Jeśli nie zmienimy sposobu finansowania badań diagnostycznych, nie ma mowy o żadnej poprawie w tym obszarze. Przy obecnym modelu finansowania, badania diagnostyczne ( w tym laboratoryjne) zamiast być źródłem cennych informacji o pacjencie są często traktowane jako niepotrzebny koszt i w związku z tym nie są zlecane. Do tej zmiany nie są potrzebne dodatkowe środki finansowe. Potrzebna jest odwaga i determinacja by w trosce o dobro pacjenta zmierzyć się z problemem korporacjonizmu w polskiej służbie zdrowia - powiedział Ostrowski.
Przypomnijmy:
Mimo wyznaczonych standardów opieki okołoporodowej część poradni ginekologicznych ma problemy z ich przestrzeganiem. Nie wszystkim kobietom w ciąży wykonano pełny zakres badań zalecanych standardami opieki okołoporodowej. Wciąż też zdarzają się poradnie, które nie gwarantują pacjentkom prawa do intymności - wynika z raportu NIK.
Kontrolą NIK objęto:
● osiem Oddziałów Wojewódzkich Narodowego Funduszu Zdrowia,
● 27 poradni wiejskich.
z województw: lubelskiego, łódzkiego, opolskiego, podkarpackiego, podlaskiego, warmińsko-mazurskiego, wielkopolskiego i zachodniopomorskiego.
Dostęp do świadczeń
Mieszkankom wsi nie zapewniono równego dostępu do ambulatoryjnych świadczeń ginekologiczno-położniczych finansowanych ze środków publicznych. Poradnie zlokalizowane w gminach wiejskich stanowiły nieznaczny odsetek ogółu takich poradni, chociaż mieszka tam ok. 40% kobiet i noworodków.
W podlaskich i lubelskim na jedną poradnię ginekologiczną na wsi przypadało nawet 27 tys. kobiet, które w skrajnych przypadkach do poradni miały 50 km.
W województwach o małej liczbie poradni wiejskich w 2016 roku odnotowano największy wskaźnik zgonów okołoporodowych - 33,64/100 tys. urodzeń w woj. opolskim i 23,28/100 tys. urodzeń w woj. podlaskim. Zdecydowanie lepiej w tym zakresie przedstawiała się sytuacja w województwach o większej liczbie poradni. W woj. podkarpackim relacja ta wynosiła bowiem 5,41 na 100 tys. urodzeń, a w woj. wielkopolskim 3,36 na 100 tys. urodzeń.
Jak ujawnili kontrolerzy NIK, w 17 skontrolowanych podmiotach leczniczych (63%), zgodnie z umowami z NFZ, świadczeń ginekologiczno-położniczych udzielano tylko przez 10 do 13 godzin tygodniowo. W trzech podmiotach (spośród 27 objętych kontrolą) zlecano wykonanie części świadczeń (USG i KTG) u podwykonawców zlokalizowanych w znacznej odległości od poradni. W przypadku kobiet w ciąży pokonywanie znacznych odległości w celu wykonywania podstawowych badań jest szczególnie uciążliwe.
Co ze standardami opieki okołoporodowej?
Ustalenia kontroli wskazują także, że standardy opieki okołoporodowej nie były w pełni przestrzegane przez personel medyczny skontrolowanych podmiotów leczniczych. Jedynie 22 pacjentkom (z 1.132), których dokumentacja medyczna została przez NIK przeanalizowana, wykonano i udokumentowano wykonanie wszystkich 42 świadczeń zdrowotnych zalecanych standardami opieki okołoporodowej.
W 19 poradniach (70,4 proc. skontrolowanych) żadnej pacjentce nie wykonano kompletu z tych świadczeń, a w trzech kolejnych brak było dowodów potwierdzających ich wykonanie.
Aż w 18 skontrolowanych podmiotach leczniczych prawie połowy pacjentek nie edukowano w zakresie praktycznego i teoretycznego przygotowania do porodu, połogu, karmienia piersią i rodzicielstwa, chociaż powinno to się odbywać podczas każdej wizyty, począwszy od 21. tygodnia ciąży aż do jej rozwiązania.
NIK zwraca też uwagę, z powodu niewielkiej liczby poradni w małych miejscowościach, ograniczony był również dostęp mieszkanek terenów wiejskich do profilaktycznego programu zdrowotnego raka szyjki macicy.
Jak ujawnili kontrolerzy NIK, co czwarta poradnia ginekologiczna nie zapewniała pacjentkom warunków do intymności podczas udzielania świadczeń medycznych. Miejsca udzielania świadczeń nie były bowiem należycie zasłonięte przed osobami postronnymi, w przypadku otwarcia drzwi do gabinetu.
Wnioski NIK
Ze względu na charakter i skalę ujawnionych nieprawidłowości, szczególnie dotyczących ograniczenia kobietom zamieszkałym na wsi prawa do równego dostępu do ambulatoryjnych świadczeń ginekologiczno-położniczych finansowanych ze środków publicznych, NIK wnioskuje do Ministra Zdrowia o:
- wprowadzenie w rozporządzeniu z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą, uregulowań gwarantujących zapewnienie pacjentkom prawa do intymności i godności w gabinetach badań,
- wykorzystywanie różnych, adekwatnych do grup wiekowych kanałów informacyjnych, w tym mediów społecznościowych, do prowadzenia kampanii propagujących profilaktyczne badania ginekologiczne, jako najskuteczniejszej metody wczesnego wykrywania raka szyjki macicy i raka piersi,
- przeprowadzenie kampanii informującej kobiety o należnych im w trakcie ciąży świadczeniach wynikających ze standardów opieki okołoporodowej,
- Doprowadzenie przy udziale Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, do ustalenia taryfy za świadczenia położniczo--ginekologiczne adekwatnej do ich zakresu przewidzianego w standardach opieki okołoporodowej.
Do dyrektorów Oddziałów Wojewódzkich NFZ NIK, wnosi o:
- kontraktowanie ambulatoryjnych świadczeń ginekologiczno-położniczych na terenach wiejskich dla obszaru mniejszego niż powiat,
- przeprowadzanie kontroli podmiotów leczniczych w zakresie prawidłowości i realizacji świadczeń zdrowotnych zalecanych standardami opieki okołoporodowej (wniosek adresowany także do konsultantów wojewódzkich w dziedzinie położnictwa i ginekologii)
Do kierowników podmiotów leczniczych NIK, wnosi o:
- egzekwowanie od personelu medycznego wykonywania świadczeń zalecanych standardami opieki okołoporodowej oraz właściwego prowadzenia dokumentacji medycznej,
- zapewnienie warunków do godnego i intymnego udzielania świadczeń zdrowotnych.
Źródło: NIK
