Krztusiec realne zagrożenie dla dzieci oraz kobiet w ciąży – leczenie oraz dostępność do szczepień ochronnych

Krztusiec to choroba zakaźna, która jest wywoływana przez bakterię Bordatella pertussis, często o ostrym przebiegu. Objawy oraz ich nasilenie mogą zależeć od wielu czynników takich jak wiek, ogólny stan zdrowia. Wbrew powszechnej opinii na chorobę tą można zachorować w każdym wieku, ale najgroźniejsza jest dla niemowląt w wieku poniżej 6 miesiąca życia.

Najskuteczniejszą formą zapobiegania krztuścowi jest szczepienie, którego celem jest zapewnienie ochrony bezpośredniej i pośredniej najmłodszym dzieciom, osób z ich otoczenia, młodzieży oraz dorosłym. Niemowlęta w wieku poniżej 6 miesiąca życia są najbardziej narażone na rozwój ciężkich powikłań po przechorowaniu krztuśca. Większość kobiet w ciąży ma niskie stężenia przeciwciał przeciw krztuścowi, w związku z tym noworodki nie są wystarczająco chronione przez przeciwciała matki.

Szczepienia w trakcie ciąży lub podczas przygotowania do niej wprowadzane są w coraz większej liczbie krajów. Podanie ich we właściwym okresie ciąży pobudza układ immunologiczny kobiety ciężarnej do wytwarzania przeciwciał przeciw tej chorobie, a to pozwala natomiast na przekazanie ich przez łożysko nienarodzonemu jeszcze dziecku.

W ostatnim czasie w wyniku prac kilku towarzystw naukowych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej oraz Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, powstały rekomendacje dotyczących szczepień kobiet ciężarnych, ze szczególnym uwzględnieniem szczepienia przeciw krztuścowi. Głównym celem dokumentu jest zwrócenie uwagi lekarzy ginekologów na szczepienia kobiet w czasie ciąży. Mimo standardów europejskich w Polsce do tej pory nie było szczegółowych wytycznych oraz nie zalecano szczepień w czasie ciąży.

Zaproszenie do udziału w debacie przyjęli: prof. Teresa Jackowska, konsultant krajowa w dziedzinie pediatrii, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, prof. Aneta Nitch-Osuch, konsultant wojewódzki ds. epidemiologii, kierownik Zakładu Medycyny Społecznej i Zdrowia Publicznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny, dr hab. n. med. Paweł Miotła, II Katedra i Klinika Ginekologii, Uniwersytet Medyczny w Lublinie oraz Katarzyna Parafianowicz, prezes zarządu, Fundacja Serca Dziecka.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z debaty:

Rekomendacje światowe dot. krztuścca jasno wskazują, aby rozpocząć szczepienie przeciw krztuśccowi u kobiet w ciąży w okresie między 27. a 36. tyg. życia. U matki wytwarzane są przeciwciała, które przez łożysko przekazywane są do dziecka, dzięki czemu jest ono chronione.
Kobiety w ciąży mają zapewnione bezpłatne szczepienia przeciw grypie, częściowa refundacja szczepionki przeciw krztuścowi przyczyniłaby się do wzrostu zainteresowania wśród tej grupy pacjentów.
W przypadku, gdy kobieta nie została zaszczepiona w czasie ciąży, rekomendacje światowe sugerują również szczepienie kobiety tuż po urodzeniu, aby ochronić niemowlę, które jeszcze nie posiada własnej odporności. Jest to strategia kokonowa.
Jeśli z jakiś przyczyn szczepienie nastąpi przed 27. tygodniem lub po 36. tygodniu życia płodowego, a do porodu dojdzie w ciągu kolejnych 2-3 dni, szczepienie jest nadal bezpieczne, zarówno dla matki, jak i dla dziecka. Szczepienie może nie być jednak tak skuteczne, jakie byłyby oczekiwania z uwagi na nieefektywny transfer przeciwciał przez łożysko, ale będzie elementem strategii kokonowej.
Szczepienie ciężarnych zapewnia największą efektywność jeśli chodzi o zapobieganie zachorowaniom na krztusiec wśród najmłodszych dzieci, u których choroba ta przebiega bardzo ciężko. W pierwszym półroczu życia, dzieci nie są jeszcze uodpornione przeciw krztuścowi. Odnotowywane są również zgony. Szczególną ochroną należy otoczyć małych pacjentów z wrodzonymi wadami serca.
Nadal odnotowywane są zachorowania wśród młodzieży i osób dorosłych, które stanowią zagrożenie dla najmłodszych dzieci.
Krztusiec jest to choroba, której pomimo szczepień nie udało się całkowicie wyeliminować.
Strategia kokonu jest to szczepienie wszystkich osób z najbliższego otoczenia pacjenta, który jest wrażliwy na zachorowanie ale, który nie może być jeszcze zaszczepiony oraz jest racjonalnym uzupełnieniem strategii szczepień kobiet w ciąży.
Strategia kokonowa jest obarczona ryzykiem powodzenia w realizacji, gdyż aby była ona skuteczna należy zaszczepić ok 60 % osób z otoczenia małego dziecka, co jest bardzo trudne do osiągnięcia w naszym społeczeństwie.
Kluczowa jest edukacja wśród lekarzy ginekologów, pediatrów oraz neonatologów, nt. szczepienia przeciw krztuścowi, które jest całkowicie bezpieczne. Organizacje pacjenckie pełnią ważną rolę w budowaniu świadomości w obszarze szczepień ochronnych.
Szczepionki skojarzone, gdzie podczas jednej wizyty można zaszczepić dziecko przeciw kilku chorobom, są bezpieczne. Ważne, aby ww. szczepionki były częściowo refundowane. Ok. 60-70% rodziców realizuje szczepienie przeciw krztuścowi poprzez wykupienie szczepionki skojarzonej.