Szpitale kliniczne - łączące działalność leczniczą z dydaktyczną i naukową - pełnią istotną rolę w systemie ochrony zdrowia. Są kluczowym elementem zdrowotnego zabezpieczenia obywateli: wykonują ponad 25 proc. usług medycznych w Polsce, w tym aż 75 proc. usług wysokospecjalistycznych.
Uczelnie pełniąc rolę nadrzędną prowadzą w szpitalach badania, korzystają z ich sprzętu, zatrudniają tam dodatkowo własną kadrę i organizują studenckie staże – teoretycznie za wszystko płacąc. W praktyce jednak najczęściej przekazywane szpitalom środki są zbyt małe, żeby pokryć wszystkie koszty. Szpitale zostają więc ze sprzętem do naprawienia, rachunkami do uregulowania i długami do spłacenia.
Sytuacja ekonomiczna skontrolowanych szpitali klinicznych była bardzo zróżnicowana: od braku problemów do sytuacji grożącej upadkiem.
W opinii NIK tak duże zróżnicowanie kondycji ekonomicznej szpitali wskazuje na znaczenie prawidłowego zarządzania tymi placówkami.
Szpitale kliniczne generują blisko 1/3 zobowiązań wymagalnych wszystkich zakładów opieki zdrowotnej. Zadłużenie na koniec 2014 r. odnotowano w ponad połowie szpitali (28 z 41). W dobrej kondycji finansowej były zaledwie cztery szpitale spośród 12 skontrolowanych. NIK zauważa także, że
W latach 2013 - 2014 Ministerstwo Zdrowia odstąpiło od prac nad projektem ustawy o badaniach klinicznych produktów leczniczych i produktów leczniczych weterynaryjnych, z uwagi na trwające wówczas końcowe prace nad przepisami europejskimi. NIK wskazuje jednak, że prace w organach europejskich mogą się przedłużać, a to nie powinno być wystarczającym uzasadnieniem braku regulacji krajowych. Luka taka utrudnia bowiem postęp w medycynie, nie sprzyja poprawie jakości ochrony zdrowia, ani rozwojowi nauk medycznych.
NIK z satysfakcją przyjmuje przyjęcie przez większość placówek nowych wytycznych, regulujących zasady prowadzenia badań klinicznych na terenie szpitali, zgodnie ze wskazaniami pokontrolnymi Izby z lat 2010-2011. Jedna z najważniejszych regulacji dotyczy utrzymania równowagi na linii przeprowadzający badanie - szpital. W obecnej kontroli w większości szpitali kontrolerzy nie stwierdzili już nieprawidłowości w sposobie realizacji badań klinicznych, w tym przede wszystkim dotyczących zasad podziału budżetu pomiędzy zespołem badawczym a szpitalem oraz zasad wyceny opłacalności badania klinicznego dla szpitala.
NIK wskazuje jednak, że wciąż jeszcze nie we wszystkich przypadkach zawierane są umowy trójstronne, dlatego Izba konsekwentnie przypomina o konieczności przykładania najwyższej uwagi do przejrzystego formułowania umów i zasad podziału dochodów z badań klinicznych, szczególnie w przypadkach badań finansowanych przez firmy prywatne, a prowadzonych na publicznym majątku. Nieprawidłowości w realizacji badań klinicznych, które stwierdzono w czterech szpitalach, dotyczyły także m.in. wykonywania badań komercyjnych podczas etatowych godzin pracy oraz niekorzystnych dla szpitali kalkulacji kosztów badania.
Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest to, że szpitale kliniczne, nawet te nieliczne, które bilansują swoją działalność i nie mają kłopotów finansowych, napotykają istotne systemowe przeszkody w efektywnym funkcjonowaniu.
Minister Zdrowia słabo wspiera szpitale kliniczne: nie zakończył np. prac nad opracowaniem mechanizmów funkcjonowania szpitali klinicznych, uwzględniających ich szczególną rolę w systemie ochrony zdrowia, wynikającą z prowadzenia, poza leczeniem pacjentów, również działalności dydaktycznej i naukowej. Brakuje przepisów określających rolę, jaką mają spełniać szpitale kliniczne w systemie ochrony zdrowia oraz adekwatnych zasad i źródeł ich finansowania. Dominującą rolę pełni więc uczelnia medyczna, co pociąga za sobą określone, najczęściej niekorzystne dla szpitali konsekwencje, jak chociażby kłopoty z uregulowaniem statusu aktywów trwałych (budynki i grunty). Wbrew przepisom większość kontrolowanych szpitali klinicznych (10 na 12) nie została prawidłowo wyposażona przez uczelnie medyczne w grunty i budynki w formie nieodpłatnego użytkowania. Tymczasem uregulowanie kwestii majątku trwałego jest niezbędne do wykonywania zadań statutowych przez szpitale kliniczne; bez tego nie mogą np. starać się o granty europejskie na badania naukowe.
Mając na uwadze potrzebę lepszego wykorzystania potencjału szpitali klinicznych, a także efektywność gospodarowania środkami finansowymi oraz majątkiem tej kluczowej dla systemu ochrony zdrowia grupy podmiotów, NIK wnioskuje o uwzględnianie w ramach zmian systemowych, specyfiki szpitali klinicznych, m.in. poprzez stworzenie odpowiednich instrumentów finansowania ich działalności medycznej, dydaktycznej i naukowej oraz inwestycyjnej.
W ocenie NIK wskazane jest także:
- przeprowadzenie kompleksowej analizy funkcjonowania szpitali klinicznych oraz analizy faktycznych relacji szpitali klinicznych z uczelniami medycznymi, mając na uwadze m.in. koszty dydaktyki klinicznej, wyposażenie w majątek i prowadzenie badań naukowych, w celu zidentyfikowania barier dla efektywnego funkcjonowania tych jednostek;
- uregulowanie kwestii, wspólnie z właściwymi uczelniami medycznymi, wyposażenia szpitali klinicznych w majątek trwały.
Raport NIK: TU
Źródło: nik.gov.pl
