NIK przypomina, że dostęp do informacji publicznej, gwarantujący jawność i przejrzystość działań podmiotów wykonujących zadania publiczne, jest konstytucyjnym prawem obywatela, a realizowany jest przede wszystkim poprzez udostępnienie informacji publicznej na wniosek oraz publikację informacji w BIP.
Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniom m.in. ze względu na informacje niejawne, inne tajemnice ustawowo chronione, prywatność osób czy też tajemnicę przedsiębiorcy.
Po ponad 20 latach obowiązywania ustawy o dostępie do informacji publicznej jej przepisy nadal budzą wiele wątpliwości interpretacyjnych.
NIK opublikowała wnioski z kontroli. Jak wypadło Ministerstwo Zdrowia?
Z danych Izby wynika, że najwięcej wniosków wpłynęło w 2021 r. właśnie do resortu zdrowia.
Gdy na decyzję organu o odmowie udostępnienia informacji publicznej lub na bezczynność organu wnioskodawcy kierowali skargi do Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, w sądach zapadały wyroki – łącznie w badanym okresie było ich 136 – z czego blisko połowa wydana była na niekorzyść organu zobowiązanego do udostępnienia informacji. Wszystkie prawomocne wyroki zostały zrealizowane. W kontrolowanym okresie MZ pozostaje liderem w liczbie wyroków - również tych na niekorzyść resortu.
W pięciu skontrolowanych urzędach kontrolerzy stwierdzili nierzetelnie prowadzone rejestry spraw dotyczących udostępnienia informacji publicznej. Dwa ministerstwa (Sprawiedliwości i Zdrowia) nie aktualizowały zbiorów danych w portalu danych (dane.gov.pl) z przyjętą przez siebie częstotliwością, co było działaniem nierzetelnym.
W aż 12 z 16 skontrolowanych urzędów już w trakcie kontroli NIK podjęto działania zmierzające do usunięcia części stwierdzonych nieprawidłowości.
Ministerstwa i urzędy wojewódzkie nieobjęte kontrolą NIK przekazały uwagi i spostrzeżenia na temat udostępniania informacji publicznej. Wskazywano m.in. na:
- brak w ustawie definicji m.in.: sprawy publicznej, informacji przetworzonej, dokumentu wewnętrznego – co stwarza problemy interpretacyjne i powoduje konieczność każdorazowej czasochłonnej analizy orzecznictwa sądów administracyjnych, które jest niejednolite i zmienne;
- rosnącą liczbę wniosków o informację, która miałaby być wykorzystana do celów edukacyjnych lub zawodowych (np. dane na potrzeby napisania pracy naukowej), a których przygotowanie wymaga zaangażowania wielu komórek organizacyjnych urzędu;
- trudność w realizacji wniosków o informację przetworzoną wymagających znacznych nakładów pracy ze względu na szeroki zakres wniosku lub złożoność sprawy.
Wnioski
Wnioski do organów zobowiązanych do udostępniania informacji publicznej
- Wzmocnienie nadzoru nad realizacją obowiązków związanych z udostępnianiem informacji publicznej, w szczególności nad terminowym rozpatrywaniem wniosków o udostępnienie informacji publicznej.
- Podjęcie działań w celu zapewnienia publikacji informacji publicznych wymaganych przepisami udip, niezależnie od ich zamieszczenia na stronie BIP przez inne zobowiązane organy.
- Oznaczanie informacji publikowanych w portalu GOV.PL jako treści BIP w celu zapewnienia ich wyświetlania w Biuletynie.
Wnioski de lege ferenda
Najwyższa Izba Kontroli wnioskuje do Rady Ministrów o podjęcie działań legislacyjnych mających na celu:
- doprecyzowanie art. 13 ust. 1 udip poprzez wskazanie, że termin określony w tym przepisie na udostępnienie informacji publicznej na wniosek dotyczy również sytuacji innych niż udostępnienie informacji publicznej, w tym m.in. poinformowania wnioskodawcy, że:
- przedmiot wniosku nie obejmuje informacji publicznej w rozumieniu przepisów udip,
- żądana informacja została już udostępniona w BIP lub portalu danych,
- organ nie posiada informacji, o której mowa we wniosku,
- zastosowanie mają przepisy posiadające pierwszeństwo (art. 1 ust. 2 udip);
- doprecyzowanie przepisów art. 16 udip poprzez określenie terminu, w jakim wydaje się decyzję o odmowie udostępnienia informacji publicznej oraz decyzję o umorzeniu postępowania.
Źródło: NIK
