Dostęp do aktualnej i rzetelnej informacji jest jednym z podstawowych praw człowieka, mimo to pandemia COVID-19 oprócz zmian w codziennym życiu uwypukliła problem powstawania fałszywych informacji w przestrzeni publicznej – tak zwane fake newsy stały się bardzo popularne, ale dlaczego powstają?
Istotą fake newsa jest niesiona przez niego informacja, a ta często mija się z prawdą lub jest z nią częściowo niezgodna. - Wszelkie fake newsy powstają najczęściej w wyniku niezrozumienia przekazu, a następnie dalsze przekazanie źle zinterpretowanej informacji. Mechanizm ten przypomina trochę szerzenie się plotek – błędnie zrozumiana, niepoprawnie przeanalizowana lub zasłyszana informacja jest przekazywana bezpośrednio od człowieka do człowieka lub pośrednio poprzez środki przekazu (telewizję, prasę i internet). W szerzeniu fake newsów bardzo pomocny jest współcześnie szeroki dostęp do mediów. W dzisiejszych czasach każdy może publikować posty i komentarze, każdy jest w stanie udostępniać treści za pomocą swoich social mediów, a to tylko wzmacnia pozycję fake newsów wyjaśnia dr n. med. Mateusz Grajek z Wydziału Nauk o Zdrowiu w Bytomiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
Dlaczego wierzymy w fake newsy? Przyczyn jest wiele, ale głównej możemy doszukiwać się w tzw. błędach poznawczych. Ludzki umysł jest tak stworzony, aby wykorzystywać dostępne dla niego informacje bez zbędnych analiz i zajmowania czasu. Przykładowo w pewnej grupie istnieje przekonanie, że samoloty spadają, mimo że statystycznie stanowią one najbezpieczniejszy środek transportu. Myślenie takie potęgowane jest faktem, że katastrofy z udziałem samolotów są bardzo nagłaśniane przez media, co staje się dla człowieka bardziej dostępną informacją i przy okazji potwierdza jego obawy. - Zatem łatwiej jest nam przeczytać lub wysłuchać krótki niesprawdzony komunikat i uznać go za pewnik, niż przewertować kilka źródeł w celu przeanalizowania dostępnej wiedzy na dany temat. Tutaj dużą rolę odgrywać będzie również strategia konfirmacyjna nazywana w psychologii „efektem potwierdzenia”, która polega na tym, że dana osoba świadomie lub nieświadomie będzie wyszukiwała i preferowała informacje, które potwierdzają jej wcześniejsze doświadczenia i przypuszczenia bez względu na to, czy są one słuszne i prawdziwe – mówi dr Mateusz Grajek, Zakład Zdrowia Publicznego, Wydział Nauk o Zdrowiu w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach.
Jak unikać fake newsów? - Każdą informację zaczerpniętą, czy to z internetu, czy to od znajomego należy konfrontować z dostępną wiedzą naukową. Na stronach wielu instytucji i organizacji publikowane są artykuły, które mają na celu przekazanie rzetelnej wiedzy pozbawionej rażących błędów merytorycznych. W przypadku aktualnej sytuacji epidemiologicznej na świecie będą to strony np. Światowej Organizacji Zdrowia, Ministerstwa Zdrowia, Państwowej Inspekcji Sanitarnej, czy artykuły naukowe publikowane na zasadzie otwartego dostępu i udostępniane w sieci – dodaje dr Grajek.
Źródło: Śląski Uniwersytet Medyczny
