Jaskra to druga po zaćmie przyczyna utraty wzroku. Czy lekarze pierwszego kontaktu potrafią diagnozować tak poważne choroby? O tym z prof. Iwoną Grabską-Liberek mazowieckim konsultantem w dziedzinie okulistyki rozmawia Iwona Schymalla.
Jak zmieniła się sytuacja osób zagrożonych jaskrą i chorych na tę chorobę od pierwszego stycznia 2015 roku?
Uważamy, że wprowadzenie skierowań do okulisty to nie był najlepszy pomysł. Wydłuży to dostęp pacjenta do lekarza specjalisty. Pacjent odstoi swoje w kolejkach do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, potem do lekarza okulisty. W niektórych sytuacjach możemy poczekać, ale wielu pacjentów nie może czekać, jaskra wcześnie wykryta daje duże szanse na dobre widzenie do końca życia. Tak więc trudno powiedzieć jak będzie.
Ta nowa sytuacja wymaga większej wiedzy od lekarzy pierwszego kontaktu, wiedzy na temat jaskry. Jaki jest stan tej wiedzy w tej chwili?
Lekarze podstawowej opieki są szkoleni z zakresu wszystkich dziedzin, bo muszą podstawy znać. My okuliści, Polskie Towarzystwo Okulistyczne, uważamy że absolutnie lekarze pierwszego kontaktu nie powinni leczyć jaskry, a już na pewno nie są w stanie rozpoznać jej, ponieważ nie mają do tego specjalistycznego sprzętu. Okulistyka opiera się na diagnozie przy pomocy wielu urządzeń. Tak naprawdę to lekarz podstawowej opieki ma tylko wziernik i nic poza tym. Lekarz pierwszego kontaktu nawet gdyby się starał rozpoznać chorobę, to pozostaje mu tylko wypisać skierowanie do okulisty. Tak to teraz wygląda, bo dochodzą nas o tym słuchy z terenu.
Światowa Organizacja Zdrowia mówi o jaskrze, że jest to epidemia, choroba, która coraz częściej występuje w cywilizowanych krajach. Czy tak też jest w Polsce?
Tak. To jest druga po zaćmie przyczyna utraty wzroku. Rzeczywiście mówi się o epidemii, ale nie można mówić że więcej osób zachorowuje. Wykrywalność jest większa i społeczeństwo się starzeje. Zwykle jaskra rozpoczyna się od trzydziestego, czterdziestego roku życia. Stąd taka liczba osób z tą przypadłością. Nasze społeczeństwo, tak jak w całej Europie, starzeje się. W związku z tym jaskry będzie coraz więcej. Ważne w tym jest to, że część ludzi ślepnie. Bo wcześnie rozpoznana pozwala na długo utrzymać wzrok, natomiast w pewnym jej momencie już nie możemy pomóc. W takim przypadku tacy pacjenci bezpowrotnie ślepną. To wcale nie mały procent. Z drugiej strony ok. pięćdziesięciu procent ludzi nie wie, że choruje na jaskrę. Trafiają do nas nie wiedząc, że choroba jest już w bardzo zaawansowanej postaci i tacy pacjenci niestety ślepną.
Ile lat trwa proces rozwoju choroby, kiedy zniszczył ona nerw wzrokowy tak, że nie będzie można tego cofnąć?
Wszystko zależy od naszego ciśnienia. Zwiększone ciśnienie w gałce ocznej uszkadza nerw wzrokowy. Więc to powinniśmy badać. Zależy więc to od ciśnienia, jakie ciśnienie jest w stanie nasze oko wytrzymać. Po dziesięciu, dwudziestu latach dla osoby trzydziestoletniej nie będzie to długi okres, ale dla pięćdziesięciolatków już tak. W ich przypadku nie będziemy mogli wiele zrobić.
Musimy więc wiedzieć jak najwięcej o jaskrze. Należy robić szkolenia dla lekarzy i budować świadomość społeczeństwa?
Tak, dla pacjentów i lekarzy, szkolimy także młodych adeptów medycyny i zwracamy na to uwagę. Muszą też być świadomi pacjenci. Podkreślamy to, że coraz więcej mówi się o świadomości pacjentów, że powinni przynajmniej raz w roku po trzydziestym roku życia pokazać się u okulisty. Po czterdziestym roku życia jestem za tym by odwiedzić okulistę dwa razy w roku. Wytyczne mówią o wizycie raz na dwa trzy lata. Ja jako okulista uważam, że to trochę za długo. Bezpieczniej byłoby pokazać się co pół roku u okulisty, bo duże ciśnienie w oku przez pół roku może poczynić spustoszenia.
