Medexpress: Jakie mamy narzędzia prawne, które pozwoliłyby nam wyegzekwować obowiązek szczepień dzieci?
Katarzyna Czyżewska: Przede wszystkim mamy obowiązek szczepień ochronnych – tych, które są w kalendarzu szczepień obowiązkowych. Natomiast egzekucja tego obowiązku jest na dość niskim poziomie w Polsce. To wynika z faktu, że sankcje, które są możliwe do nałożenia, są dość słabo egzekwowane. Te sankcje to przede wszystkim grzywna w celu przymuszenia. Polega to na tym, że jeżeli się osoba nie poddaje obowiązkowi wynikającemu z przepisów, które tylko ona może wykonać, czyli na przykład nie poddaje się szczepieniu lub nie poddaje swojego dziecka szczepieniu, wówczas inspektor sanitarny może nałożyć na nią grzywnę. Te grzywny mogą być powtarzane do czasu aż obowiązek będzie wykonany. Grzywny teoretycznie mogą być bardzo wysokie – pojedyncza grzywna może wynosić nawet do 10 tysięcy złotych a kilka grzywien może się złożyć na kwotę nawet 50 tysięcy złotych. Tak jest w teorii. W praktyce jest zupełnie inaczej. Grzywny są nakładane dość rzadko i one są niskie, rzędu kilkuset złotych. Wydaje się, że z perspektywy na przykład rodzica, który nie szczepi swojego dziecka, jest to dolegliwość, którą można znieść po to, żeby móc trwać w swoim przekonaniu albo w swoich wątpliwościach.
Medexpress: Czyli właściwie państwo polskie ma narzędzia, żeby to egzekwować, ale nie korzysta z nich skutecznie.
Katarzyna Czyżewska: Nie korzysta skutecznie lub też nie korzysta dostatecznie skutecznie. Natomiast istnieją też inne rozwiązania, które w Polsce nie obowiązują, a które są z powodzeniem stosowane w innych krajach. W szeregu państw europejskich, na przykład, są przepisy które zakazują przyjmowania do państwowych przedszkoli i żłobków dzieci niezaszczepionych. I to jest, wydaje się, bardzo skuteczne narzędzie, bo rodzic, który nie chce szczepić swojego dziecka, zderza się z tym, że musi mu zapewnić opiekę i edukację indywidualną. Co ciekawe, tego typu rozwiązania są zgodne z prawem, o czym orzekł ostatnio Europejski Trybunał Praw Człowieka, stwierdzając, że takie sankcje mogą być stosowane w porządkach prawnych państw europejskich i nie naruszają praw człowieka.
Medexpress: A co z fake newsami, których pojawia się w przestrzeni medialnej i publicznej całkiem sporo? Jak z nimi walczyć skutecznie?
Katarzyna Czyżewska: To jest niezwykle trudne pytanie, tak samo jak niezwykle trudne jest zwalczanie fake newsów. Problem polega na tym, że internet, w tym również media społecznościowe, pełni funkcję de facto słupa głośniowego, czyli miejsca, w którym różne osoby mogą wyrażać swoje poglądy, za które tak naprawdę odpowiadają tylko i wyłącznie te osoby, które te poglądy publikują. Ciężko jest więc użyć na przykład narzędzi z prawa prasowego i żądać skutecznie sprostowania od wydawcy, który nie jest wydawcą, tylko jest tym właśnie słupem ogłoszeniowym. Co więcej, wiele z mediów społecznościowych to są podmioty prowadzone przez przedsiębiorców z krajów spoza Polski, na przykład ze Stanów Zjednoczonych, gdzie obowiązują inne regulacje. De facto narzędzia, którymi dysponujemy wynikają z regulaminów tych wszystkich podmiotów mediów społecznościowych, na przykład z regulaminu Facebooka, gdzie można zgłaszać naruszenia do właściciela Facebooka i po iluś tam zgłoszeniach lub po zgłoszeniach, które są wystarczająco poważne, jest szansa że dany post lub jego autor będzie zablokowany. Ale to są rozwiązania doraźne, które pozwalają drobnymi krokami prostować pewne rzeczy, ale na pewno nie stanowią tamy przeciwko całej masie fałszywych informacji, które są w internecie.
Medexpress: Czyli musimy chronić się sami i być czujni na wszelką dezinformację.
Katarzyna Czyżewska: Musimy być czujni i uważać na to, co otwieramy i co klikamy, przy jakich treściach wyrażamy polubienie danego postu, bo potem działa algorytm, który podsyła nam kolejne nieprawdziwe informacje. A przede wszystkim trzeba szukać informacji w sprawdzonych źródłach, u lekarzy, u lekarzy pierwszego kontaktu, ale też u lekarzy którzy są aktywni w sieci.
