Thinkstock / Getty Images[/caption]W trakcie dyskusji podczas seminarium Parlamentarnego Zespołu ds. Onkologii oraz Instytutu Ochrony Zdrowia (IOZ) zaprezentowano raport IOZ „Walka z nowotworami i opieka onkologiczna w Polsce wobec wyzwań demograficznych i epidemiologicznych – propozycje rozwiązań”. W czasie debaty eksperci IOZ, PWC, EY, Sequence HC Partners, Instytutu Organizacji Ochrony Zdrowia Uczelni Łazarskiego oraz firmy Dane i Analizy jednogłośnie wskazali, że walka z nowotworami musi być priorytetem zdrowotnym państwa.
Na tle Unii Europejskiej Polska jest krajem o jednej z najwyższych umieralności z powodu nowotworów. Pod względem liczby lat życia utraconych wskutek przedwczesnej śmierci bądź uszczerbku (wskaźnik DALY) gorzej od Polski wypadają jedynie Węgry. Podobnie jak w innych krajach nowotwory są pierwszą przyczyną przedwczesnej śmierci osób aktywnych zawodowo. Dlatego na problem walki z chorobami nowotworowymi należy patrzeć także jako problem natury gospodarczej i społecznej.
Szansa na wyleczenie w Polsce w stopniu większym niż w innych krajach zależy od miejsca zamieszkania, gdyż dostępność leczenia onkologicznego jest bardzo nierównomierna, a w większości województw kompleksowe leczenie – chirurgiczne, chemioterapia i radioterapia - dostępne jest w 1-2 szpitalach zlokalizowanych na ogół w jednym mieście. Niższa skuteczność leczenia nowotworów w Polsce powoduje, że każdego roku umiera kilkadziesiąt tysięcy osób, które żyjąc w innych krajach europejskich zostałyby wyleczone lub miałyby szansę żyć z chorobą.Nakłady w Polsce na leczenie chorób nowotworowych należą do najniższych w Europie. Przy średniej europejskiej 102 Euro na mieszkańca, w Polsce wydatki są 3-krotnie mniejsze i wynoszą 37 Euro na mieszkańca. Obecnie na nowotwory złośliwe w Polsce zachorowuje rocznie ok. 145 tys. osób, a ponad 90 tys. umiera. Wg prognoz epidemiologicznych i demograficznych już w ciągu nadchodzącej dekady liczba nowych zachorowań może sięgnąć ok. 185 tys. rocznie, a liczba zgonów, jeśli nie poprawimy skuteczności wykrywania i leczenia, sięgnąć może nawet 135 tys. rocznie.
Rosnąca liczba przypadków nowotworów, w tym wśród osób młodych, to duże obciążenie społeczne i gospodarcze dla naszego kraju, wynikające ze wzrostu kosztów chorób – kosztów ich leczenia, ale także tzw. kosztów pośrednich (np. utraconej produktywności). Na przykładzie analizy kosztów leczenia raka piersi, koszty przedwczesnej śmierci to 800 milionów złotych.
Wobec wyzwań demograficznych i trendów epidemiologicznych konieczna jest zdecydowana poprawa skuteczności zwalczania chorób nowotworowych. Doświadczenia zebrane podczas realizacji Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych (NPZChN) przez ostatnie 10 lat powinny zaowocować wprowadzeniem nowej jakości w walce z rakiem w Polsce. Należny onkologii priorytet wymaga odpowiednich narzędzi finansowych, organizacyjnych i zarządczych.
Skuteczna walka z rakiem to wielosektorowa i długofalowa strategia działania niż doraźne inicjatywy i interwencje. Oczekiwany efekt finalny (spadek umieralności i spadek dynamiki zachorowalności) będzie można zaobserwować dopiero po wielu latach konsekwentnych działań.
Skuteczna walka z chorobami nowotworowymi to połączenie profilaktyki, organizacji i jakości leczenia oraz dostępności i optymalnego wykorzystania zasobów. Punktem wyjścia dla kolejnego NPZChN winna być opracowana w 2014 roku Strategia walki z rakiem w Polsce na lata 2015-2024. Realizacja 30 celów Strategii w 5 obszarach: organizacja i zarządzanie, nauka i badania, profilaktyka, diagnostyka i leczenie oraz jakość życia (w trakcie i po leczeniu) daje szansę na poprawę wyników leczenia. Wg zgodnych opinii ekspertów zmiany organizacyjne i zarządcze odpowiadają za efekt leczenia w zakresie kilkunastu procent. Nieco większy wpływ ma jakość procesów w systemie opieki onkologicznej. Natomiast zmiany dotyczące dostępności zasobów (np. ośrodki specjalistyczne, aparatura, leki) odpowiadają za ponad 30 proc. uzyskanego efektu. Dlatego skuteczna walka z nowotworami w Polsce wymaga pilnej i systemowej zmiany lecznictwa onkologicznego, zwiększenia nakładów finansowych na inwestycje i leczenie oraz bardziej efektywnego niż dotychczas ich wykorzystania.
Proponowane działania muszą spełniać następujące kryteria: określony krótki termin realizacji, praktyczna możliwość wdrożenia i mierzalne etapy postępu oraz efekt końcowy.
• Wdrożenie strategii walki z nowotworami winno zostać przydzielone zespołowi lub instytucji, której zadaniem będzie koordynowanie, monitorowanie i raportowanie postępu realizacji.
• Wdrożenie strategii powinien poprzedzać plan wykonawczy/operacyjny przygotowany przez ten zespół lub instytucję.
• Cele długookresowe strategii powinny być realizowane równolegle z średnio i krótkookresowymi w sposób skoordynowany i za pomocą profesjonalnych narzędzi planowania i monitorowania, w sposób uwzględniający wzajemne zależności i ryzyka.
• Należy systematycznie monitorować skuteczność podejmowanych działań, osiągania celów i etapów pośrednich za pomocą odpowiednio dobranych wskaźników, oczekiwanych wartości i czasu na ich osiągnięcie.
Priorytetowe obszary działań:
Mapy potrzeb onkologicznych i adekwatne do nich planowanie i rozwój dostępności do opieki onkologicznej (sieć ośrodków onkologicznych i centrów szybkiej diagnostyki, niwelowanie różnic pomiędzy regionami w zakresie dostępności opieki onkologicznej, adekwatność nakładów do potrzeb, promowanie opieki w trybie ambulatoryjnym kosztem nadmiernej i zbędnej hospitalizacji);
Poprawa skuteczności systemu opieki onkologicznej dzięki wczesnemu wykrywaniu i skuteczniejszemu niż dotychczas leczeniu nowotworów.
Standaryzacja opieki onkologicznej i monitorowanie wyników leczenia – leczenie oparte o standardy jest skuteczniejsze i w większości przypadków tańsze, niż oparte na intuicji.
Najgorszy jest obraz dostępu do poszczególnych terapii. Aby poprawić skuteczność należy zwiększyć dostęp do terapii. Warto inwestować w nowe techniki diagnostyczne i terapie, umożliwiające powrót do zdrowia. W Polsce wydajemy na medycynę naprawczą (a szczególnie w onkologii) najmniej w porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej. Szansa na postęp bez zwiększonych inwestycji jest niemożliwy.
Leczenie nowotworów wymaga koordynacji opieki, jej integracji, sprawnego zarządzania. Działania te mają za cel: poprawę wyników i optymalizację wykorzystania zasobów. Koordynacja ma wymiar medyczny i organizacyjny. W obszarze medycznym składają się na nią: planowanie diagnostyki i terapii, zapewnianie terapii dostosowanej do potrzeb pacjenta, nadzorowanie przebiegu i wyników leczenia, a także odpowiedzialność za efekt końcowy. W obszarze organizacyjnym to umawianie i organizowanie kolejnych wizyt i badań, zapewnianie przepływu informacji, pilnowanie terminów, powiadamianie o odstępstwach od pierwotnego planu leczenia.
Ponad połowa sukcesu w zakresie skuteczności leczenia onkologicznego zależy od jakości leczenia i dostępnych zasobów – ludzkich, sprzętowych i finansowych. W zakresie zasobów tj. wyposażenia sprzętowego oraz jego utylizacji, dostępności do farmakoterapii i kadr, Polska nie odbiega od średniej UE jedynie w odniesieniu do liczby lekarzy w specjalnościach onkologicznych.
Skuteczna walka z nowotworami to nie tylko walka z chorobą, ale także z jej przyczynami. Dlatego dla osiągnięcia spadku zachorowalności na nowotwory niezbędne są nakłady na efektywną profilaktykę pierwotną i promocję zdrowego stylu życia. Monitorowanie walki z nowotworami wymaga dobrej jakości informacji, które powinny być dostępne nie tylko dla decydentów, ale wielu interesariuszy systemu opieki medycznej, przede wszystkim ekspertów. Niezbędne jest stworzenie instytucjonalnej platformy do dyskusji dla wszystkich interesariuszy systemu oraz ekspertów.
