Europie potrzebna jest zintegrowana i spójna polityka zdrowotna – przekonuje dr Zsuzsanna Jakab. O stojących przed nami wyzwaniach z dyrektor WHO Europa rozmawiają Joanna Smolińska i redaktor naczelna Medexpress.pl, Iwona Schymalla.
Jakie są obecnie wiodące czynniki ryzyka zdrowotnego obecnie w Europie?
Niewątpliwie jednym z głównych zagrożeń dla zdrowia są choroby niezakaźne, które były przyczyną 80% zgonów w Europejskim Regionie WHO, a przede wszystkim choroby układu krążenia, które stanowią niemal 50% wszystkich zgonów oraz choroby nowotworowe odpowiedzialne za 20% zgonów. Jeżeli chodzi o choroby zakaźne nie występują one w Europie tak powszechnie jak w innych częściach świata, największe zagrożenie stanowi gruźlica, HIV/AIDS, pozostałe choroby przenoszone drogą płciową i wirusowe zapalenie wątroby. Wiodącymi czynnikami ryzyka zdrowotnego są: palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu oraz brak aktywności fizycznej. Problemem obecnie stają się również długotrwały i nadmierny stres oraz depresja. Należy jednak podkreślić, że generalnie długość życia mieszkańców Europy wydłuża się, choć charakteryzuje ją duże zróżnicowanie i tak zwane „społeczne nierówności w zdrowiu”.
Jakie są według Pani największe wyzwania stojące przed zdrowiem w Europie w najbliższym dziesięcioleciu?
Wyzwania wynikają przede wszystkim ze zmian demograficznych, które spowodowane są mniejszą liczbą urodzin dzieci, coraz dłuższym życiem, a co za tym idzie starzeniem się społeczeństwa. Oprócz tego mamy również do czynienia z wieloma zmianami politycznymi, społecznymi i ekonomicznymi spowodowanymi przez globalizację, wprowadzanie nowych technologii z zakresu ochrony zdrowia, a także oczekiwaniami społeczeństwa w zakresie informacji i zaangażowania w podejmowanie decyzji związanych z ochroną zdrowia.
Jakie strategie i rozwiązania ma WHO Europa na poprawienie jakości życia mieszkańców tego regionu oraz na zmniejszenie społecznych nierówności w zdrowiu?
Zwalczanie tzw. „społecznych nierówności w zdrowiu” jest wyzwaniem dla zdrowia publicznego zarówno w Polsce, jak i w innych krajach. Występują one w całym Regionie Europejskim WHO, a w wielu przypadkach jeszcze się pogłębiają. Aby skutecznie reagować należy dobrze przemyśleć aktualne mechanizmy, procesy i relacje instytucjonalne we wszystkich sektorach społeczeństwa jako całości. Krajowi i lokalni decydenci w zakresie ochrony zdrowia często nie mają władzy i instrumentów do spójnego, zintegrowanego podejścia do kluczowych wyzwań. Badania pokazują, że aby skutecznie te problemy rozwiązywać należy prowadzić taką politykę ochrony środowiska, która przezwycięża granice sektorowe i umożliwia zintegrowanie programów. Rozwój miast, a co za tym idzie działania władz lokalnych mają kluczowe znaczenie w rozwoju promocji zdrowia. Natomiast uczestnictwo, odpowiedzialność i zrównoważone mechanizmy finansowania wzmacniają efekty takich programów lokalnych.
Jak postrzega Pani zdrowie Polaków na tle zdrowia mieszkańców Europy?
Jeśli chodzi o zdrowie Polaków to nie wypadają oni na tle innych krajów Europy tak źle. Polacy pod względem długości życia, śmiertelnych chorób serca, spożycia alkoholu czy palenia papierosów są blisko europejskiej średniej.
Głównymi przyczynami śmierci w Polsce są choroby przewlekłe takie jak choroby układu krążenia i nowotwory. W przeciwieństwie do innych krajów europejskich, wśród przyczyn przedwczesnych zgonów dominują nowotwory przede wszystkim. Zgonów takich jest więcej niż tych spowodowanych chorobami układu krążenia, których liczba ostatnio zmalała. Powoli wzrasta także liczba chorób wątroby, które powodowane są spożywaniem alkoholu. Wzrasta także liczba samobójstw, szczególnie u mężczyzn, co związane jest ze wzrostem bezrobocia. Niższy jest również poziom wydatków na zdrowie w stosunku do innych krajów europejskich, chociaż notowany jest ich powolny wzrost.
Jakie są Pani rekomendacje dla Polski w celach poprawy jakości życia i zdrowia? Co moglibyśmy zrobić już teraz?
Aby poprawić stan zdrowia, a co za tym idzie również jakość życia społeczeństwa należy przede wszystkim zacząć od eliminowania przyczyn problemów, takich jak na przykład uwarunkowania społeczne. Należy inwestować w zdrowie publiczne, w podstawową opiekę medyczną, ochronę zdrowia oraz profilaktykę, a także zapewnić zrównoważone systemy opieki zdrowotnej. Należy również wzmocnić ośrodki zdrowia, tworzyć prężne społeczności i zaimplementować spójne, zintegrowane programy rządowe, które obejmować będą całe społeczeństwo.
