Od początku pilotażu w 2018 roku Narodowy Fundusz Zdrowia zmagał się z problemami w rozliczaniu środków. W Wielkopolsce kontrola NIK wykazała, że w latach 2020–2023 zaniżono kwoty do zwrotu o 4,4 mln zł.
W wojewódzkim oddziale NFZ wykryto, że placówki medyczne nierzetelnie oceniały dostępność personelu. Przyjmowano, że pracownicy medyczni mogą pracować tygodniowo od 99 godzin nawet do 249 godzin - przypomnijmy, że tydzień ma 168 godzin. Brak kontroli NFZ nad zgłaszanym potencjałem placówek skutkował nieprawidłowościami – w obu CZP stwierdzono, że zatrudnienie personelu nie zgadza się z warunkami umów.
W szpitalu w Złotowie część lekarzy udzielała świadczeń w wymiarze blisko dwukrotnie większym niż zadeklarowano w umowie z NFZ, a także przez okres wynoszący, w najbardziej skrajnym przypadku, ponad 100 godzin bez przerw. Taka organizacja pracy budzi wątpliwości co do możliwości zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń opieki zdrowotnej i w konsekwencji bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, a także lekarzy.
W tym samym CZP nie zostały spełnione, określone przez ten szpital, normy zatrudnienia pielęgniarek. Ponadto nie wyodrębniono dla potrzeb centrum, poza „godzinami ordynackimi” (czyli od 7.30 do 15.05), dyżuru lekarskiego na oddziale psychiatrycznym, co było niezgodne z rozporządzeniem w sprawie pilotażu.
Również w tym samym podmiocie harmonogramy czasu pracy lekarzy zatrudnionych na podstawie kontraktów ułożono w ten sposób, że pokrywał się czas potrzebny na wykonanie kilku różnych świadczeń medycznych na rzecz szpitala. Powodowało to, że lekarze wykonywali w całości jedną usługę albo kilka z nich w niepełnym wymaganym wymiarze czasu pracy, przy jednoczesnym pobieraniu pełnego wynagrodzenia za każdą ww. usługę. W konsekwencji lekarzom zapłacono ponad 253 tys. zł za udzielanie świadczeń w zdublowanym czasie pracy. Dodatkowo, w podmiocie tym, będącym podmiotem leczniczym sektora finansów publicznych, dokonano niekorzystnej dla szpitala zmiany umowy zawartej z lekarzem, co naruszało przepisy ustawy o działalności leczniczej co spowodowało to dodatkowy koszt 89 tys. zł. Należy dodać, że w latach 2020-2022 nie prowadzono właściwych harmonogramów czasu pracy lekarzy zatrudnionych na kontraktach, a harmonogramy czasu pracy psychologów, psychologów klinicznych terapeutów środowiskowych/zajęciowych były prowadzone w sposób niezgodny z przepisami rozporządzenia w sprawie pilotażu.
Naruszanie zasad stosowania przymusów bezpośrednich
W skontrolowanym szpitalu w Złotowie decyzje o przedłużeniu stosowania przymusów bezpośrednich podejmowali nieuprawnieni do tego lekarze. Podczas unieruchamiania pacjentów nie przestrzegano ustawowego obowiązku przeprowadzenia przez lekarzy osobistego badania chorego, podczas zatwierdzania kolejnego okresu zastosowania tego środka. Ponadto zatwierdzeń przedłużenia stosowania tego przymusu dokonywano po upływie okresów określonych w przepisach. Tymczasem pozostawienie unieruchomionych pacjentów, po okresie na który przymus został zlecony przez lekarza i bez przedłużenia jego zastosowania na kolejny okres, było nielegalne. Stwierdzony najdłuższy przypadek zastosowanego przymusu bezpośredniego wynosił 42,5 godziny.
W tym samym szpitalu stwierdzono także rażący przypadek naruszenia prawa do poszanowania intymności i godności w trakcie chwilowego uwolnienia pacjenta, wobec którego zastosowano przymus bezpośredni w formie unieruchomienia. Pacjenta bowiem wyprowadzono nagiego z sali na korytarz i następnie również nagiego przyprowadzono z powrotem. Pani Kierownik CZP nie były znane powody takiego postępowania, jednak zeznała, że „nigdy żaden z pacjentów nie zgłaszał skarg, co do faktu wyprowadzania z sali nago”.
Nieodpowiednie warunki lokalowe
W jednym CZP (szpital w Złotowie) warunki lokalowe naruszały wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2019 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Brakowało pomieszczeń spełniających funkcję gabinetów diagnostyczno-zabiegowych. W efekcie niezbędne badania przeprowadzane były m.in. w dyżurce lekarskiej lub pokoju lekarskim zlokalizowanych poza oddziałami albo na salach dla pacjentów po opuszczeniu ich przez pozostałych chorych. Terapie były prowadzone nie tylko w salach terapeutycznych, ale także w salach dla pacjentów, na stołówce i w sali rozpraw sądowych. Dodatkowo, liczba miejsc na oddziale dziennym psychiatrycznym była niewystarczająca i nie odpowiadała wymogom określonym w rozporządzeniu w sprawie pilotażu.
Panujące warunki w pomieszczeniach sanitarnych w tym CZP nie pozwalały na przestrzeganie w pełni praw pacjentów do poszanowania intymności i godności. W łazienkach nie oddzielono natrysków za pomocą trwałych przegród, a w łazience męskiej miejsca pod prysznice nie były w ogóle wydzielone. W toaletach (na odcinkach obserwacyjno-diagnostycznych) miski ustępowe oddzielone były ściankami, ale nie zamontowano tam drzwi lub zasłonek. Dodatkowo na sufitach i ścianach toalet występowały liczne zacieki, a w toalecie damskiej na ścianach i suficie nawet pleśń. Należy dodać, że pomieszczenia sanitarne w oddziale psychiatrycznym nie były dostosowane dla potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Niegospodarność CZP
W wyniku kontroli stwierdzono także nieprawidłowości polegające na niegospodarnym wydatkowaniu środków publicznych przez podmioty lecznicze. W jednym z nich (Instytut Psychoedukacji Sp. z o.o.) stwierdzono, że środki z umowy na pilotaż wykorzystano na inne cele oraz dwukrotnie rozliczono te same wydatki, przez co zawyżono koszty o 65,7 tys. zł i było niezgodne z przepisami.
Z kolei w szpitalu w Złotowie ustalono, że Dyrektor otrzymywał wynagrodzenie wyższe niż dozwolone przez przepisy, przez co od września 2021 r. do grudnia 2023 r. wypłacono mu 128,6 tys. zł więcej. Część tej kwoty pochodziła z funduszy przeznaczonych na działalność CZP.
Rozwój opieki środowiskowej
Liczba pacjentów, których objęto opieką środowiskową była bardzo zróżnicowana. CZP nawiązywały współpracę z różnymi ośrodkami pomocy społecznej, co w przypadku jednego Centrum pozwoliło zapewnić większej liczbie opiekę potrzebującym. Brak odpowiednich rozwiązań systemowych utrudniał jednak współpracę ze szpitalami psychiatrycznymi, co było istotne dla kontynuacji leczenia pacjentów po zakończeniu hospitalizacji. W CZP w Złotowie nie organizowano grup samopomocy dla pacjentów i ich rodzin. Krótko po utworzeniu w 2020 r. grup: psychoedukacyjnej dla rodzin osób z zaburzeniami i chorobami psychicznymi; psychoedukacyjnej dla osób cierpiących na zaburzenia psychotyczne oraz dla osób z zaburzeniami lękowo depresyjnymi, zlikwidowano je podczas pandemii COVID-19 i nie wznowiono ich działalności ze względu na brak odpowiednich warunków lokalowych.
Nieprawidłowości wykryte przez NIK doprowadziły do złożenia dwóch zawiadomień do prokuratury. Dotyczyły one m.in. nieuprawnionego stosowania przymusów bezpośrednich oraz fałszowania rozliczeń czasu pracy personelu.
Źródło: NIK
