Co roku ok. 70 tys. Polaków doznaje udaru mózgu, czy Polska wyróżnia się w tych statystykach na tle Europy?
Tak, to prawda i pod tym względem nie różnimy się istotnie od reszty Europy, zapadalność na udar jest podobna.
Blisko 60 proc. chorych umiera w ciągu pierwszego roku po udarze. Dlaczego?
Umieralność w pierwszym roku po udarze wynika, głównie nie z powodu choroby jako takiej, czyli udaru mózgu (jedynie 20-30%), większość zgonów jest spowodowana powikłaniami, takimi jak zapalenia płuc, infekcje dróg moczowych, odleżyny, zatorowość płucna.
Czy ważną rolę w leczeniu pacjentów po udarze powinno ogrywać żywienie?
Niedożywienie jest chorobą. Żywienie jest elementem leczenia, nie można tego zaniedbać pod żadnym pozorem.
Niedostateczne odżywienie w chwili zachorowania jest niezależnym niekorzystnym czynnikiem rokowniczym - zwiększa liczbę powikłań po udarze, takich jak: zakażenia układu oddechowego, odleżyny, krwawienia z przewodu pokarmowego, wydłuża czas hospitalizacji, ma niekorzystny wpływ na efekty rehabilitacji, stwierdzono wyższą umieralność po 30 i 180 dniach od incydentu udarowego wśród chorych niedożywionych (badanie FOOD). Do tego koszty leczenia są cztery razy wyższe w porównaniu z leczeniem chorych odżywionych właściwie. Bez wątpienia problem niedożywienia jest problemem bardzo istotnym i bez wątpienia jest problemem zaniedbanym. Takie dane to nie moja refleksja, ale wyniki prowadzonych badań. Sytuacja jest tym gorsza, że są nawet doniesienia mówiące o narastaniu problemu. Przyczyną jest często brak należytej uwagi i zaniedbywanie najprostszych procedur (kontrola ilości przyjmowanych pokarmów, właściwa podać białka, higiena jamy ustnej), co w zestawieniu z tak dużym postępem w diagnostyce i leczeniu udarów nie powinno mieć miejsca. Zapomina się, że niedożywienie jest chorobą jak każda inna, posiada swój numer ICD -10 (Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób), powinno być diagnozowane i leczone jak każda inna choroba.
Główną przyczyną niedożywienia u chorych po udarze jest dysfagia czyli zaburzenia połykania. 15 milionów ludzi na świecie doznaje udaru, 65% ma kłopoty z połykaniem, z czego 50% chorych objawowe. W połowie przypadków dysfagia ustępuje, ale 11-50% chorych ma dysfagię jeszcze w 6 miesiącu po udarze. Wykazano, że dysfagia zwiększa śmiertelność blisko 5-cio krotnie.
Jak powinno wyglądać odżywanie pacjentów po udarze? Mają oni przecież problemy z połykaniem.
Odżywianie pacjentów po udarze musi być bezpieczne! Przede wszystkim powinno być poprzedzone oceną zdolności połykania i ryzyka zakrztuszenia, nie można karmić pacjenta doustnie bez przeprowadzenia testu połykania, o czym nie zawsze pamiętamy. Bardzo istotna jest kontrola ilości przyjmowanych pokarmów i płynów (częste głodzenie przed procedurami diagnostycznymi, pacjent pozostaje na czczo), higiena jamy ustnej, właściwa pozycja przy karmieniu, terapia mowy i połykania, możliwość skorzystania z porady dietetycznej. Leczenie żywieniowe powinno obejmować modyfikację konsystencji płynów/pokarmów, co zwiększa bezpieczeństwo połykania (dostępne są preparaty umożliwiające taką modyfikację -preparaty zagęszczające), powinniśmy stosować diety ze znaną zawartością białka i kalorii, wprowadzać diety przemysłowe.
O ile występują kłopoty z połykaniem konieczne jest zastosowanie karmienia dojelitowego (karmienie przez sondę, PEG). Decyzja o takim leczeniu nie powinna powinna zapaść zbyt późno.
Interwencja żywieniowa powinna być podjęta zawsze w przypadku:
1. istniejącego czy zagrażającego niedożywienia
2. braku możliwości włączenia diety doustnej przez ponad 7 dni.
3. Leczenie żywieniowe zalecane jest także u chorych, którzy nie mogą utrzymać dziennego spożycia pokarmów na poziomie >60% zalecanej normy przez ponad 10 dni.
Niewystarczające doustne przyjmowanie pokarmów przez ponad 14 dni wiąże się z ryzykiem zgonu. Wykazano pozytywny efekt dodatkowej suplementacji białkowej i energetycznej na powrót funkcji poznawczych, ocenianych skala MMSE, w okresie podostrym udaru niedokrwiennego.
