Spondyloartropatie (SpA) to choroby, które charakteryzują się częściowo wspólnymi objawami klinicznymi. Dla celów klasyfikacyjnych spondyloatropatie można podzielić na dwie podstawowe grupy: spondyloartropatię osiową (postać nieradiograficzna spondyloatropatii, nr-axSpA, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, ZZSK) i spondyloartropatię obwodową (łuszczycowe zapalenie stawów, ŁZS). W praktyce klinicznej choroba najczęściej przebiega wieloobjawowo. Spośród kluczowych objawów należy wymienić zapalny ból pleców związany z zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych (postacie osiowe) oraz stawów kręgosłupa, zapalenie stawów obwodowych, przyczepów ścięgnistych oraz zapalenie palców (postacie obwodowe). Należy także pamiętać o objawach z poza układu mięśniowo-szkieletowego: łuszczycy, zapaleniu błony naczyniowej oka oraz nieswoistych chorobach zapalnych jelit.
Istnieją duże różnice w szacunkach epidemiologicznych pomiędzy badaniami dotyczącymi częstości występowania SpA. Chorobowość w populacji ogólnej może wynosić od ok. 0,1-0,5% do nawet 1%, co czyniłoby tą grupę chorób równie częstą jak reumatoidalne zapalenie stawów.
Mnogość objawów oraz zróżnicowana skuteczność leków wobec wymienionych manifestacji klinicznych sprawiają, że w praktyce terapia pacjentów nastręcza wiele problemów. Dobre rokowanie odległe u pacjentów ze SpA jest dodatkowo niepewne z powodu istotnych opóźnień diagnostycznych. Nadal rozpoznanie choroby na wczesnym etapie, dającym szansę na szybkie włączenie skutecznego leczenia, które może pozwolić na zahamowanie postępu strukturalnego uszkodzenia stawów i zapobieżenie niepełnosprawności, jest trudne w praktyce. Dla ŁZS tzw. okno terapeutyczne wynosi do 6 m-cy, a w przypadku osiowych SpA do 2 lat. Przeprowadzone w Polsce badanie, zaprezentowane na tegorocznym kongresie EULAR pokazało, że opóźnienie rozpoznania u pacjentów z osiową SpA wynosi ponad 7 lat, a u pacjentów z ŁZS ponad 5 lat.
Oprócz problemów diagnostycznych, także dostęp do leczenia w Polsce wymaga poprawy. Dotyczy to przede wszystkim terapii innowacyjnych: leków biologicznych oraz syntetycznych celowanych. W warunkach naszego systemu ochrony zdrowia o słabej, aczkolwiek poprawiającej się rokrocznie dostępności decydują obecnie głównie bariery systemowe, czyli możliwość refundacji leczenia w ramach programów lekowych. Pomimo tego liczba pacjentów z osiowymi postaciami SpA i ŁZS w ostatnich latach wyraźnie wzrosła, podobnie jak liczba leków o różnych mechanizmach działania, które lekarze i pacjenci mają do dyspozycji. Obecnie w wymienionych wskazaniach pacjenci mają dostęp do leków hamujących TNF alfa, inhibitorów IL-17 i IL-23 oraz inhibitorów kinaz janusowych, choć nie wszystkich w każdej jednostce chorobowej.
Grupą leków o szczególnym znaczenie w praktyce w ostatnich latach są inhibitory IL-17, które są drugą najczęstszą po TNFi grupą leków wybieranych przez lekarzy. Decyduje o tym ich duża skuteczność wobec wszystkich domen w układzie szkieletowym oraz domeny skórnej, dominujących u większości pacjentów. Aktualnie leki z tej grupy dostępne w Polsce to inhibitory IL-17A, czyli jednej z dwóch istotnych w tej rodzinie cytokin. W ostatnim czasie zarejestrowany został kolejny lek z tej grupy – bimekizumab, hamujący jednocześnie dwie cytokiny – IL-17A i IL-17F. Wskazania rejestracyjne obejmują wszystkie trzy jednostki chorobowe, czyli nr-axSpA, ZZSK i ŁZS. Dopiero zahamowanie obu cytokin w pełni oddziałuje na oba typy odpowiedzi immunologicznej, wrodzoną i nabytą, a tym samym może efektywniej hamować zapalenie oraz uszkodzenie strukturalne stawów w przebiegu SpA. Biorąc pod uwagę, że obecne technologie lekowe pozwalają na osiągnięcie niskiej aktywności choroby u ok. 40-50% pacjentów, a także odmienny przebieg kliniczny tych chorób i skuteczność poszczególnych terapii u kobiet, udostępnienie kolejnych leków, które z uwagi na nowy mechanizm działania mogą poprawić rokowanie pacjentów ze spondyloatropatiami, jest bardzo potrzebne.
Zagadnienia dotyczące symptomatologii klinicznej, epidemiologii i przyczyn opóźnień diagnostycznych u pacjentów ze spondyloatropatiami, a także dostępności do refundowanego leczenia w Polsce oraz nowych opcji terapeutycznych w tej grupie chorych, zarówno z perspektywy lekarzy, jak i pacjentów, były przedmiotem debaty MedExpressu, do której zaproszeni zostali:
Prof. Brygida Kwiatkowska
konsultant krajowa w dziedzinie reumatologii
kierownik Kliniki Wczesnego Zapalenia Stawów, NIGRiR w Warszawie
Dr hab. Bogdan Batko, prof. KA AFM
konsultant małopolski w dziedzinie reumatologii
kierownik Kliniki Reumatologii i Immunologii, Szpital Specjalistyczny im. J. Dietla w Krakowie
Dr Marcin Stajszczyk
przewodniczący Komisji ds. Polityki Lekowej Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego
kierownik Oddziału Reumatologii i Chorób Autoimmunologicznych, Śląskie Centrum Reumatologii, Ortopedii i Rehabilitacji w Ustroniu
Izabela Obarska
ekspert systemu ochrony zdrowia,
Dagmara Samselska
przewodnicząca Unii Stowarzyszeń Chorych na Łuszczycę i ŁZS
Partner debaty:
