- W latach 2018-2022 w sześciu skontrolowanych gminach uzdrowiskowych nie podjęto wystarczających działań naprawczych w celu redukcji niskiej emisji.
- Żadne z 12 uzdrowisk nie spełniało wymagań dotyczących stanu sanitarnego powietrza, mimo to Minister Zdrowia potwierdził ich status.
- W kilku przypadkach stężenia niebezpiecznych zanieczyszczeń przekraczały normy nawet o kilkaset procent, co zagrażało zdrowiu kuracjuszy.
NIK krytycznie oceniła działania Ministerstwa Zdrowia oraz instytucji odpowiedzialnych za potwierdzanie właściwości leczniczych klimatu, wskazując na liczne zaniedbania i brak rzetelnej oceny jakości powietrza w procesie przyznawania statusu uzdrowisk.
Bagatelizowanie problemu zanieczyszczenia powietrza
W Polsce działa obecnie 47 uzdrowisk, z których większość znajduje się w południowej części kraju, gdzie jakość powietrza jest na ogół gorsza niż w innych regionach. Mimo tego, podczas procedur potwierdzających status uzdrowiska, problem zanieczyszczenia powietrza był często ignorowany. NIK zwróciła uwagę, że w dokumentacji służącej ocenie właściwości leczniczych klimatu brakowało rzetelnych informacji o stanie powietrza oraz dowodów na wykluczenie negatywnego wpływu zanieczyszczeń na organizm ludzki. Pomimo to, minister zdrowia potwierdzał status uzdrowisk, zapewniając, że spełniają one wszystkie wymogi określone w przepisach.
Nieskuteczne działania naprawcze
W latach 2018–2022 w sześciu skontrolowanych gminach uzdrowiskowych podjęto pewne działania mające na celu poprawę jakości powietrza, takie jak wymiana kotłów na paliwa stałe na bardziej ekologiczne oraz kontrola systemów grzewczych. Jednak NIK oceniła te działania jako niewystarczające i nierzetelne. Co więcej, w niektórych przypadkach gminy nie spełniły wymogów programów ochrony powietrza, co wpłynęło na ich skuteczność. Chociaż w latach 2018–2022 odnotowano pewną poprawę jakości powietrza, nie była ona na tyle znacząca, aby wyeliminować przekroczenia norm dla niektórych zanieczyszczeń.
Problem zanieczyszczeń i zdrowie pacjentów
W dokumentacji dotyczącej oceny klimatu uzdrowisk, w okresie od 2015 do 2017 roku, stwierdzono przekroczenia norm zanieczyszczeń powietrza w 11 z 12 badanych uzdrowisk. W niektórych miejscach stężenie pyłów zawieszonych PM10 sięgało nawet 334% dopuszczalnego poziomu, a stężenia rakotwórczego benzopirenu B(a)P były przekroczone o 1450%. Mimo tak alarmujących wyników, uzdrowiska te prowadziły działalność leczniczą, także w sezonie chłodnym, kiedy to jakość powietrza jest najgorsza. W rezultacie, kuracjusze – w tym osoby z grupy wysokiego ryzyka, jak seniorzy, dzieci czy pacjenci po przebytych chorobach układu oddechowego – byli narażeni na szkodliwe działanie zanieczyszczonego powietrza.
Wnioski i rekomendacje
Wyniki kontroli NIK wskazują na konieczność wprowadzenia istotnych zmian w procesie oceny i potwierdzania statusu uzdrowisk w Polsce. Kluczowe jest, aby przy wydawaniu świadectw klimatycznych oraz decyzji o statusie uzdrowiska, rzetelnie uwzględniano jakość powietrza i jego wpływ na zdrowie pacjentów. Ponadto, gminy uzdrowiskowe powinny podjąć bardziej zdecydowane działania w celu redukcji zanieczyszczeń powietrza, szczególnie w sezonie chłodnym, kiedy to problem jest najbardziej dotkliwy.
Jeśli problemy związane z jakością powietrza w uzdrowiskach nie zostaną rozwiązane, leczenie w tych miejscach może przynieść więcej szkody niż pożytku, szczególnie dla osób z chorobami układu oddechowego i krążenia. Dlatego też niezbędne są pilne działania zarówno na szczeblu lokalnym, jak i rządowym, aby uzdrowiska w Polsce mogły faktycznie spełniać swoją leczniczą rolę.
Źródło: NIK
