Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek wystąpił do minister zdrowia Izabeli Leszczyny w sprawie poprawy przestrzegania praw kobiet ciężarnych i rodzących oraz skutecznego wdrażania standardów opieki okołoporodowej. W wystąpieniu wskazano na liczne nieprawidłowości zgłaszane przez organizacje pozarządowe, w tym Fundację Rodzić po Ludzku, oraz przedstawiono rekomendacje na rzecz poprawy sytuacji.
Zgodnie z art. 68 Konstytucji RP władze publiczne mają obowiązek zapewnić kobietom ciężarnym szczególną opiekę zdrowotną. Standard opieki okołoporodowej gwarantuje m.in. prawo do świadomego udziału w decyzjach dotyczących ciąży i porodu, swobodnego wyboru pozycji porodowych czy nieprzerwanego kontaktu „skóra do skóry” z dzieckiem po porodzie. Praktyka wskazuje jednak na liczne naruszenia tych praw.
Kluczowe problemy
- Brak zgody pacjentek
Kobiety ciężarne nie zawsze są pytane o zgodę na procedury medyczne, takie jak wywołanie porodu czy podanie oksytocyny. Narusza to przepisy ustawy o prawach pacjenta i lekarza. - Swoboda ruchu w porodzie
Zgodnie ze standardem kobieta rodząca ma prawo do wyboru swobodnej pozycji przy porodzie, a w II okresie porodu należy jej umożliwić przyjmowanie pozycji, które uznaje ona za najwygodniejsze. Dane wskazują, że w wielu przypadkach decyzje te podejmowali personel medyczny zamiast pacjentek. - Przerywany kontakt „skóra do skóry”
Kontakt matki z dzieckiem po porodzie bywa przerywany z powodów innych niż zagrożenie zdrowia lub życia, np. w celu ważenia dziecka. - Przemoc położnicza i ginekologiczna
Niezwykle niepokojące są sygnały, jakie wpływają do Fundacji, wskazujące że rodzące doświadczały bardzo trudnych i traumatycznych sytuacji, tj. wyśmiewania (1611), szantażu zdrowiem dziecka lub rodzącej (791), rozkładania na siłę nóg przy parciu (414), gróźb (167), przywiązywania nóg do łóżka (81), szturchnięć (59), policzkowania (10) oraz innych przykrych sytuacji (1922). - Niedostateczne wsparcie laktacyjne
Opieka laktacyjna nie jest powszechnie dostępna, co utrudnia kobietom karmienie piersią. - Niska dostępność znieczulenia okołoporodowego
W 2022 roku w ponad połowie porodówek nie wykonano ani jednego znieczulenia zewnątrzoponowego, co znacząco obniża komfort porodów. Wątpliwości budzą obecne zasady pracy anestezjologów. Np. w Wielkiej Brytanii anestezjolog wykonuje znieczulenie, a jeśli przebiega ono bezproblemowo, jest dalej prowadzone przez odpowiednio przeszkoloną położną czy pielęgniarkę.
Rzecznik przedstawił rekomendacje, w tym:
- podwyższenie wycen procedur okołoporodowych,
- zapewnienie dostępu do znieczulenia zewnątrzoponowego,
- wprowadzenie obowiązkowych szkoleń dla personelu medycznego,
- wzmocnienie roli położnych,
- monitorowanie standardów opieki okołoporodowej oraz nakładanie sankcji za ich nieprzestrzeganie.
RPO oczekuje od Ministerstwa szczegółowego odniesienia się do przedstawionych problemów oraz podjęcia działań zmierzających do poprawy sytuacji. W szczególności kluczowe jest zapewnienie skuteczności standardów opieki okołoporodowej oraz poprawa dostępności znieczulenia zewnątrzoponowego.
Źródło: RPO
