Jak wynika z najnowszego badania (streszczenie w języku polskim) przeprowadzonego na zlecenie Europejskiej Koalicji na rzecz Zdrowia Publicznego (EPHA), przeciętna polska rodzina ponosi koszty poważnych chorób spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza pochodzącym z ogrzewania budynków mieszkalnych oraz gotowania w wysokości 1 067 zł rocznie, czyli prawie dwukrotnie więcej niż wynosi średnia europejska.
Uważa się, że zanieczyszczenie powietrza stanowi największe zagrożenie środowiskowe dla zdrowia. Tylko jedno z badanych zanieczyszczeń, pył zawieszony PM2,5, odpowiadało za przedwczesne zgony ponad 39,3 tys. Polaków w 2019 r.
Z badania wynika, że w 2018 r., czyli w ostatnim roku, dla którego dostępne są dane, Polska poniosła koszty w łącznej wysokości 15,4 mld zł. Prawie dwie trzecie tych kosztów (64%) zostało wygenerowanych przez stosunkowo niewielką liczbę urządzeń grzewczych na węgiel, co oznaczało kwotę 9,8 mld zł. Ogrzewanie węglem wpłynęło na koszty w dwukrotnie większym stopniu niż kolejny nośnik energii współodpowiedzialny za generowanie zdrowotnego obciążenia z powodu zanieczyszczeń, jakim są piece na drewno, które odpowiadały za 23% kosztów zdrowotnych, tj. kwotę 3,5 mld zł. Piece i kotły olejowe również stanowiły źródło znacznego zanieczyszczenia powietrza. Jak wskazano w raporcie, pompy ciepła nie przyczyniają się bezpośrednio do powstawania zanieczyszczeń powietrza, a przy równoległym korzystaniu z systemów grzewczych opartych w całości o odnawialne źródła energii, w których nie wykorzystuje się biomasy, koszty zdrowotne związane z zanieczyszczeniem powietrza zostałyby zredukowane do zera.
Analizując zanieczyszczenie powietrza, które wdychamy, każdy kocioł/piec węglowy przyczynił się do zwiększenia całkowitych kosztów zdrowotnych w Polsce o 4919 zł, w porównaniu z kwotą 580 zł w przypadku niektórych kotłów na drewno, 56 zł w przypadku gruntowych pomp ciepła i brakiem kosztów w przypadku kolektorów słonecznych.
Wykorzystanie silnie zanieczyszczającego powietrze węgla sprawia, że Polska ponosi wyższe koszty w przeliczeniu na gospodarstwo domowe niż niemal wszystkie pozostałe kraje w Europie, mimo że zarobki i koszty utrzymania należą do najniższych.
W badaniu przeprowadzonym przez holenderską firmę konsultingową CE Delft na zlecenie EPHA i polskiego członka koalicji, Polskiego Stowarzyszenia Programów Zdrowotnych (PTPZ), przeanalizowano dane Eurostatu i inne dane dotyczące poziomów siedmiu rodzajów zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, które powstają podczas ogrzewania i gotowania w gospodarstwach domowych. Negatywny wpływ na zdrowie spowodowany tymi zanieczyszczeniami oznacza wymierne straty ekonomiczne. Aby obliczyć całkowite koszty społeczne związane ze zdrowiem, zsumowano obliczone koszty związane ze spadkiem poziomu dobrobytu wynikające z niższej średniej długości życia, chorób przewlekłych, zwiększonych wydatków na opiekę zdrowotną i z niższej produktywności. Dane wykorzystane w analizie pochodzą z 2018 r., czyli ostatniego roku, dla którego dane były dostępne. Zanieczyszczenie powietrza wewnątrz budynków generuje znaczne dodatkowe koszty, ale ze względu na brak danych i ograniczenia metodologiczne, jego wpływ został wyłączony z zakresu analizy.
Najbardziej narażone na skutki zanieczyszczenia powietrza są dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży i osoby cierpiące na choroby przewlekłe, a najwyższe koszty w porównaniu z obszarami wiejskimi odnotowuje się w miastach, ze względu na większe stężenie zanieczyszczeń i ich wpływ na większą liczbę osób.
EPHA argumentuje, że pomimo powyższego oddziaływania oraz faktu, że zanieczyszczenie pochodzące z budynków mieszkalnych generuje większe koszty zdrowotne niż te spowodowane przez transport, jak dotąd ustawodawcy w dużej mierze pomijają ogrzewanie i gotowanie jako źródła zanieczyszczenia powietrza. Jednak w tym roku UE zamierza zaostrzyć przepisy Dyrektywy w sprawie jakości powietrza atmosferycznego, na podstawie której Bruksela wymusza na rządach państw członkowskich zmniejszenie jego zanieczyszczenia. Zaostrzeniu mają ulec też normy Ekoprojektu, które zakazują stosowania nieefektywnych urządzeń grzewczych.
EPHA apeluje do rządu i samorządów, aby zachęcały do przechodzenia z ogrzewania opartego na paliwach kopalnych na czystsze alternatywy. Raport pokazuje, że zastąpienie kotłów węglowych pompami ciepła mogłoby 75-krotnie obniżyć koszty zdrowotne, przypadające na jedno polskie gospodarstwo domowe, czyli w zasadzie zredukować je niemal do zera. Jednocześnie w raporcie zawarto ostrzeżenie, że tzw. ekologiczne kotły wodorowe nie stanowią znacząco czystszej alternatywy w porównaniu do kotłów olejowych.
– Obawiamy się, że rosnące ceny energii mogą ekonomicznie zmusić więcej osób do korzystania na potrzeby domowe z węgla i innych paliw zanieczyszczających środowisko. Ten raport pokazuje, że byłby to bardzo kosztowny błąd. Nie powinniśmy iść w tym kierunku, ponieważ łagodząc jeden kryzys, ale jednocześnie pogłębiając drugi, możemy wpaść z deszczu pod rynnę. Pora zainwestować w czystsze ogrzewanie i gotowanie w gospodarstwach domowych – mówi dr hab. Michał Brzeziński, wiceprzewodniczący Zarządu PTPZ, adiunkt w GUMed.
– Obecnie, wyraźniej niż kiedykolwiek przedtem, widać, że zanieczyszczenie pochodzące z ogrzewania węglowego każdego roku skraca życie zbyt wielu Polakom. Fakt, że relatywnie niewielka liczba gospodarstw domowych nadal korzysta z węgla oznacza, że stosunkowo łatwo można osiągnąć postęp, po prostu przestawiając się na czystsze technologie – podkreśla dr Milka Sokolović, dyrektor generalna EPHA.
Polska znalazła się wśród państw, których rządy zobowiązały się do zmniejszenia zależności energetycznej od Rosji oraz do zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej. Unia Europejska planuje utworzyć Społeczny Fundusz Klimatyczny z budżetem w wysokości 72 mld euro. Od 2025 r. pomoże on mieszkańcom Europy w przejściu na czystsze formy energii wykorzystywanej w gospodarstwach domowych i powinien przyczynić się m.in. do zmniejszenia ubóstwa energetycznego.
inf pras
