1/ Żywe atenuowane (odzjadliwione) zawierają zdolne do rozmnażania drobnoustroje o zmniejszonej zjadliwości lub niezjadliwe. Odzjadliwienie patogenu uzyskujemy między innymi przez naświetlanie lub hodowanie na ubogich w jedzenie pożywkach. Przykładem są: doustna szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV), szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR), szczepionka czterowalentna przeciw grypie podawana jako aerozol do nosa, zawiesina FLUENZ TETRA.
Produkt leczniczy Fluenz Tetra jest szczepionką zawierającą atenuowane żywe wirusy i że istnieje możliwość przeniesienia wirusa na osoby z obniżoną odpornością to osoby przyjmujące szczepionkę / zaszczepione / powinny, w miarę możliwości, unikać bliskiego kontaktu z osobami o znacznie obniżonej odporności przez 1–2 tygodnie po szczepieniu.
2/ Zabite - zawierają całe unieczynnione drobnoustroje. Zaliczamy tu szczepionki przeciw durowi brzusznemu, wściekliźnie.
3/ Anatoksyny - zawierają toksyny o zachowanych właściwościach antygenowych, natomiast pozbawione zjadliwości, np. składowa tężcowa (T) i błonicza (D), szczepionki DTP.
4/ Podjednostkowe – zawierają fragmenty patogenów. Łączy się je z nośnikami np. białkowymi. VaxigripTetra, zawiesina do wstrzykiwań w ampułko-strzykawce. Szczepionka przeciw grypie (rozszczepiony wirion), inaktywowana. VaxigripTetra powoduje wytworzenie przeciwciał przeciw hemaglutyninom w okresie od 2 do 3 tygodni. Przeciwciała te neutralizują wirusy grypy. INFLUVAC TETRA Vaccinum influenzae inactivatum ex corticis antigeniis praeparatum /czterowalentna szczepionka przeciw grypie, antygen powierzchniowy, inaktywowana. Szczepionka przeciw SARS-CoV-2 firm : Sanofi-GSK.
5/ Rekombinowane – zawierają: antygeny lub stymulatory do powstania antygenów otrzymane drogami inżynierii genetycznej.
Klasyczne szczepionki rekombinowane powstają poprzez wbudowanie materiału genetycznego drobnoustroju do komórek ssaków lub komórek drożdży. Powstałe w ten sposób rekombinowane białka czyli antygeny podaje się pacjentowi w celu wywołania w ich organizmach produkcji przeciwciał / szczepionka przeciw WZW typu B/.
W obszernej grupie szczepionek rekombinowanych mamy także szczepionki:
a/ wektorowe to takie gdzie mRNA wprowadzamy do walizki zwanej wektorem.
Wektorem jest przeważnie wirus bezpieczny lub wirus nie występujący u człowieka.
Wirusy te są tak zmodyfikowane, by po podaniu jako szczepionka wywołać produkcję białka patogenu, wobec którego ma być zbudowana odporność. Szczepionki przeciw SARS-CoV-2 AstraZeneca i Johnson&Johnson.
b/ szczepionki powstałe na platformie mRNA. Wykorzystuje się kwas rybonukleinowy (RNA) jako matrycę do produkcji białek wirusowych w cytozolu /składnik cytoplazmy komórkowej/, które prowadzą do produkcję przeciwciał w organizmie szczepionego człowieka.
Wszystkie wcześniej opisane szczepionki są podaniem gotowego przeciwciała.
RNA patogenu zawarty w szczepionce nie jest stabilny i szybko ulega rozkładowi do nukleotydów.
Poprzez stosowanie niskich temperatur blokujemy rozkład RNA.
W przypadku szczepionki mRNA materiał genetyczny wirusa nigdy nie wbudowuje się do ludzkiego genomu. Przykłady takich szczepionek to szczepionki firmy Pfizer/BioNTech, Moderna, CureVac.
Biotechnologia rekombinacji DNA wykorzystywana jest od ponad 20 lat do otrzymywania leków biologicznych, gdzie substancją czynną jest substancja biologiczna produkowana lub ekstrahowana ze źródła biologicznego.
Białka rekombinowane otrzymujemy na drodze inżynierii genetycznej.
Ponieważ sami nie potrafimy syntetycznie otrzymać oczekiwanego białka do roboty, zapędzamy komórki roślin lub zwierząt lub np. bakterie Escherichia coli.
Wprowadzamy do ich środka DNA człowieka a one produkują białko potrzebne człowiekowi.
P.S.
GENOM to zbiór wszystkich genów. Człowiek i szympans mają po ok. 25 tys. prawie identycznych genów co może sugerować, że szympansom bliżej do ludzi niż do goryli.
Dr nauk farm. Leszek Borkowski
