Podcasty stały się atrakcyjnym, publicystycznym medium. Są idealne dla współczesnego, wiecznie rozproszonego, wielozadaniowca. Słuchamy ich w drodze do pracy, na spacerze, w siłowni i podczas mycia okien. Skupiają uwagę bardziej niż Twitter czy Instagram, mimo że pozwalają na jednoczesne wykonywanie innych czynności. Uczą i wyjaśniają słuchaczom świat.
Według portalu Wirtualne Media tematyka zdrowotna i popularnonaukowa cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Widać ogromną popularność influencerów, zajmujących się zdrowiem i nauką, a – co najważniejsze – użytkownicy preferują wartościowe treści, które bazują na dowodach naukowych. To dobry trend w świecie ogarniętym chaosem informacyjnym i zalanym fake newsami.
64 proc. Polaków docenia walor edukacyjny podcastów: edukację społeczeństwa i wzrost świadomości na temat profilaktyki zdrowotnej. 57 proc. respondentów jest zdania, że podcasty zwiększają szansę na wcześniejsze wykrycie symptomów i skłaniają do wykonania badań profilaktycznych. Są też zdania, że dają wiedzę, której nie wyniesie się ze szkoły (62 proc.). Połowa respondentów sądzi, że dzięki podcastom wzrasta zrozumienie i empatia wobec chorujących osób. Jednak kiedy przyjrzymy się, które treści związane z medycyną są najczęściej słuchane, okaże się, że edukacyjny potencjał podcastów wciąż pozostaje niewykorzystany, wciąż mało jest wartościowych treści edukacyjnych.
Podcasty pełnią też ważną rolę w edukowaniu profesjonalistów. Dobrze podana specjalistyczna wiedza, połączona ze studiami przypadków z doświadczenia lekarzy czy ratowników medycznych trafia szczególnie do młodych – czyli dokładnie tych, którzy tej wiedzy najbardziej potrzebują.
Podcasty w epoce tl;dr
Gospodarz podcastu ma zazwyczaj wiedzę w konkretnym obszarze i dzieli się swoimi poglądami lub opiniami z równie kompetentnym gościem. Młodsze pokolenia, korzystające głównie z mediów społecznościowych nie pamiętają, że zdarzały się w telewizji i radiu programy, w których to nie prowadzący był gwiazdą, lecz zaproszone przez niego osoby. Gospodarz wymieniał się na antenie wiedzą z zaproszonym ekspertem. Widz nie zniósłby oczywiście, gdyby rozmawiali na bardzo hermetyczne tematy, więc programy takie dotyczyły np. kina (jak rozmowy Zygmunta Kałużyńskiego z Tomaszem Raczkiem) czy muzyki. Wraz z nastaniem ery homogenizacji, rozbijania wiedzy na małe pigułki i upraszczania treści do lekkostrawnej papki, sensacyjne treści wyparły te bardziej skomplikowane. Jeszcze później – już w Internecie – nawet przystawalność informacji do rzeczywistości przestała być kluczowa. Nadeszła era postprawdy, fake newsów i – w konsekwencji – braku zaufania do mediów.
Wideoblogi i podcasty pozwalają profesjonalistom tworzyć wartościowe treści, łatwiejsze do selekcji i wyszukania niż wpisy w mediach społecznościowych. Dostęp do materiałów audio i wideo angażuje słuchacza inaczej niż portale społecznościowe, gdzie użytkownik omija dłuższe teksty czy filmy, wybierając łatwiejszą rozrywkę, ciekawszą treść, zmienia stronę, przewija dalej. Treść jest za długa, by ją czytać (często pod zbyt długim wpisem na Facebooku pojawia się komentarz tl;dr ang. too long, didn’t read). Podcast trzeba zasubskrybować, a treści nierzadko zapisuje się na później. Korzysta się z niego świadomie i intencjonalnie. Jedną z najwyższych wartości, jeśli chodzi o merytoryczny poziom podcastu, jest zapraszanie ekspertów i doświadczonych praktyków.
Inny wymiar edukacji
Podcasty pełnią bardzo ważną rolę w edukacji nie tylko pacjentów, ale także – a może przede wszystkim – medyków. To przestrzeń wymiany doświadczeń i wiedzy, a zdolny twórca jest w stanie w interesujący, angażujący i zrozumiały sposób przekazać wiedzę, czasami lepiej niż dydaktycy na sali wykładowej.
Do medyków przed wyborem specjalizacji, a także do początkujących w medycynie rodzinnej adresowany jest podcast Jacka Bujki, dyrektora medycznego jednej ze szczecińskich przychodni „Jak pracować w POZ”. Autor chce zarazić adeptów medycyny swoją pasją, zachęcić do tej mało popularnej specjalizacji, podzielić się doświadczeniem, przeprowadzić młodego medyka przez zawiłości procedur medycznych i odpowiedzieć na najczęstsze pytania. Odcinki trwają około pół godziny, a ich tematy to m.in.: jak wybrać specjalizację, jak sobie radzić z trudnymi konsultacjami itp. Odcinki pojawiają się od lipca 2020 roku, niestety ostatnio coraz rzadziej.
Edukacyjny cel przyświeca również dr. Thomasowi Watchmanowi, autorowi podcastu Zero to Finals. Autor jest lekarzem rodzinnym w Wielkiej Brytanii i zaprojektował swój podcast jako „efektywne czasowo narzędzie do powtórek, które pomoże uczyć się do egzaminów medycznych”. Każdy sezon dotyczy innej dziedziny medycyny. Podcast to część większego biznesu. Autor bardzo dba o promocję i zapewnia swoim słuchaczom coś w rodzaju mentoringu. Wokół podcastu stworzyła się społeczność w mediach społecznościowych, gdzie autor odpowiada na pytania i wyjaśnia wątpliwości. Podczas słuchania podcastu można śledzić pisemne informacje i ilustracje na stronie internetowej lub w książkach. Istnieje także strona internetowa, książki Zero to Finals oraz kanał na YouTube, który oprócz filmów zawiera także multimedialne fiszki do powtarzania materiału.
Do studentów ratownictwa adresowany jest australijski „The Student Paramedic Podcast”. Autorzy rozmawiają z gośćmi o ich praktyce – np. o doświadczeniu ratownika Lotniczego Pogotowia Ratunkowego i podejściu do urazów mózgu lub o opiece nad ludźmi, którzy doświadczają kryzysu zdrowia psychicznego. Autorzy wychodzą z założenia, że wraz z ukończeniem uczelni, absolwent zaczyna sobie zdawać sprawę z luk w swojej wiedzy i dopiero wtedy naprawdę zaczyna się uczyć, działając. Podcast ma w tym pomagać.
Na żywo z SOR – taką formułę ma „Emergency Medical Minute”. To dynamiczny podcast, inspirowany prawdziwą opieką nad pacjentem. Jest rejestrowany w oddziale ratunkowym przez dyżurnego lekarza lub farmaceutę klinicznego. Odcinki są jednocześnie miniwykładami i zawierają specjalistyczne porady, dotyczące ratowania życia i procedur zalecanych w konkretnych przypadkach wraz z naukowymi źródłami.
Do studentów, świeżych absolwentów i stażystów skierowana jest także polska „Medyczna Rutyna”, której autorzy, podpisujący się jako Paweł i Ania, „dwoje lekarzy w poszukiwaniu natchnienia”, podzielili podcasty tematycznie na dydaktyczne oraz luźniejsze, dotyczące życia stażysty. W części dydaktycznej w przystępny sposób omawiają schorzenia, podając źródła – najczęściej podręczniki i obowiązujące wytyczne. W części lifestylowej mówią o życiu młodego medyka, o tym, jak sobie radzić z porażkami i doświadczeniach ze stażu.
Wątki związane z aspektem ludzkim zawodu porusza też „Krew Mózg”, podcast tworzony przez Macieja Latosa, pielęgniarza, autora bloga intensywnaterapia.com, który zaprasza do swoich audycji gości, rozmawiając o teraźniejszości i przyszłości pielęgniarstwa.
Popularyzacja wiedzy
Kiedy zajrzymy do zakładek typu „Zdrowie i fitness” w popularnych serwisach z podcastami jak Spotify czy Apple, zobaczymy, jak wiele jest jeszcze do zrealizowania na polskim rynku w zakresie promocji zdrowia i edukacji pacjentów. Nie potwierdzają się wyniki badań przeprowadzonych przez Wirtualne Media, chyba że temat „Zdrowie” potraktujemy bardzo szeroko i włączymy tu medycynę naturalną, psychologię i dietetykę. Najpopularniejsze są podcasty dotyczące sylwetki – diet i fitnessu. Często wyszukiwanym tematem jest też medycyna alternatywna oraz zdrowie psychiczne. Kiedy poszukamy głębiej, wśród rzadziej odtwarzanych w Polsce, odnajdziemy wartościowe podcasty edukacyjne i popularnonaukowe. Większość jest jednak anglojęzyczna. Ciekawą formułę ma „Curious Clinicians” – stworzony przez trzech amerykańskich lekarzy podcast, w którym autorzy wyjaśniają pozornie oczywiste kwestie lub takie rzeczy, nad którymi się zazwyczaj nie zastanawiamy. Dlaczego choroby przebiegają w określony sposób? Jakie są mechanizmy leczenia, które stosujemy? Dlaczego organizm człowieka funkcjonuje tak, jak funkcjonuje? Np. dlaczego stosujemy testy z moczu dla wykrycia patogenów układu oddechowego?
„Cardionerds” z kolei to zabawny podcast o schorzeniach kardiologicznych z misją dotarcia do słuchaczy na wszystkich poziomach – od laika po profesjonalistę. Gospodarze zapraszają ekspertów, którzy w przystępny sposób objaśniają poszczególne zagadnienia.
Przykładem udanej hybrydy, jeśli chodzi o popularyzację wiedzy medycznej jest amerykański podcast „2 Doctors talk” adresowany zarówno do profesjonalistów, jak i do osób niezwiązanych zawodowo z medycyną. Dwie lekarki dość głęboko wchodzą w tematy medyczne.
Ich intencją jest edukacja pacjentów, by „byli lepiej przygotowani do aktywnego współdziałania ze swoimi lekarzami w celu podejmowania najlepszych decyzji dla własnego zdrowia”.
Omawiają dowody medyczne, jednocześnie wskazując luki i niespójności. Podcasty nie są zbyt długie (po kilkanaście minut) i zawierają zwięzłe i zrozumiałe podsumowania dla osób niemedycznych.
W Polsce podcasty popularnonaukowe realizuje m.in. Uniwersytet Medyczny w Lublinie (na YouTube dostępny jest cykl „Z UMLubem po zdrowie”) oraz organizacje pacjenckie – jak Polskie Towarzystwo Wspierania Osób z Nieswoistymi Zapaleniami Jelita „J-elita”, które stworzyło interesujący cykl, w którym rozmawiają zarówno specjaliści, jak i chorzy, którzy dzielą się swoimi doświadczeniami.
Podcasty promujące zdrowie i profilaktykę udostępniają też media branżowe i stacje radiowe – są to m.in. poradniki w rodzaju „U TOKtora” czyli po prostu zarejestrowane interaktywne audycje radia TOK FM udostępnione do odsłuchania później. Nagrywają je w celach marketingowych także prywatni dostawcy usług medycznych, jak Medicover z cyklem „O zdrowie pytam”, gdzie do każdego odcinka zapraszani są inni specjaliści.
Biznes medyczny
Podcasty dotyczące biznesu rzadziej są prowadzone przez medyków, częściej przez ekspertów od biznesu, dla których podcasty są elementem promocji usług (czyli także biznesu). Najwięcej tego rodzaju podcastów powstaje ze zrozumiałych względów w USA. Można z nich korzystać także w Polsce, np. w kontekście wymiernej wartości budowania dobrych relacji z pacjentem. Saul Marquez, autor „Outcomes Rocket”, podcastu, który ma nauczyć słuchaczy (prowadzących prywatną praktykę), jak poprawić wyniki pacjentów i odnieść sukces biznesowy w opiece zdrowotnej, tak przedstawiają zależność pomiędzy pacjentem a dochodami: „omawiamy najtrudniejsze problemy opieki zdrowotnej, dając ci wgląd w lepsze zrozumienie tych problemów, prowadząc cię do uzyskania lepszych wyników dla pacjentów, co z kolei doprowadzi cię do lepszego biznesu”. Autor rozmawia więc z czołowymi liderami w branży na takie tematy, jak standardy leczenia, wyrównywanie szans pacjentów, innowacyjne modele opieki medycznej, leki, edukowanie pacjentów czy nowe technologie.
Podobny cel do „Outcomes Rocket” ma polski podcast „Zrozumieć Pacjenta”, prowadzony przez Jacka Piaseczyńskiego, jednak ma dużo węższy zakres tematyczny i rzadko pojawiają się w nim goście praktycy. Autor – adwokat – obiecuje, że pogłębi wiedzę zarządzających placówkami medycznymi na temat zarządzania przychodnią lub gabinetem, pomoże znaleźć rozwiązania problemów i – co najważniejsze – zrozumieć pacjenta.
Dość popularne są też podcasty z poradami prawnymi. Można je znaleźć m.in. na stronie ZOZ w zakładce multimedia. Ciekawą formułę ma profesjonalnie zrealizowany cykl podcastów „Błąd lekarza” radczyni prawnej Jolanty Budzowskiej. Autorka specjalizujące się w sprawach o odszkodowania za błędy medycznej i wykorzystuje doświadczenie z sali sądowej, doradzając medykom.
Czy przyciągną widza TikToka?
Potencjał edukacyjny podcastów polega na tym, że oferują pogłębione treści, a ich odbiorca ma uwagę skoncentrowaną znacznie bardziej niż w przypadku mediów społecznościowych, choć jednocześnie – inaczej niż przy filmach – może wykonywać inną czynność. Nawet ludzie o niskim poziomie uwagi słuchają podcastów przez długi czas, szczególnie kiedy gospodarz potrafi rozmawiać z gościem, a temat jest omawiany w zajmujący lub humorystyczny sposób, który utrzymuje zainteresowanie i uwagę słuchacza.
Podcast, oprócz edukowania, jest doskonałym narzędziem do budowania relacji. Daje czas potrzebny na wytłumaczenie, zrozumienie. Nie dopuszcza do chaosu informacyjnego. Pozwala profesjonalistom – lekarzom, pielęgniarkom, ratownikom – budować pozycję eksperta, a jednocześnie daje możliwość wymiany wiedzy i doświadczeń z zaproszonymi gośćmi.
Może być adresowany do każdej grupy wiekowej, w tym do seniorów, którzy wciąż mają nawyk słuchania i znaczniej mniej rozproszoną uwagę niż młodzi.
Dodatkowo promowanie podcastów w mediach społecznościowych – na Facebooku, YouTube czy Instagramie pozwala budować wokół nich społeczność, przyczynia się do wzrostu popularności, ale też legitymizuje w pewien sposób autora, który funkcjonuje w społeczności w sposób transparentny. To idealne warunki do promowania treści opartych na EBM i docierania z nimi bardzo szeroko.
Źródło: „Służba Zdrowia” 7-8/2022
