Cz. II
1. RAK PIERSI – ISTOTA PROBLEMU
Zmiany w aparacie genetycznym są skutkiem mutacji, spowodowanych przez przypadkowy błąd podczas podziału komórki lub wywołanych przez czynniki zewnętrzne. W ten sposób powstaje niekontrolowany „ nowy twór”, którego nowopowstałe części nie różnicują się w typowe komórki danej tkanki i pozostają poza kontrolą organizmu.
Nowotwory powstają z grup nieprawidłowych komórek, które mogą formować guzy lub przyjmować inne postacie. Mogą wpływać na organizm w różny sposób, w zależności od tego, czy są łagodne, czy złośliwe.
Nowotwory łagodne zwykle są zbudowane z komórek, które są bardzo podobne do prawidłowych komórek występujących w danym narządzie. Nazwy łagodnych nowotworów wywodzą się zazwyczaj od nazwy tkanek, z których powstały. Do najczęściej występujących nowotworów łagodnych należą tłuszczaki, chrzęstniaki, gruczolaki, włókniaki, naczyniaki, mięśniaki.
Komórki nowotworów złośliwych mają powiększone jądra komórkowe, które różnią się od jąder komórek prawidłowych, ponadto komórki nowotworowe rosną i funkcjonują inaczej niż normalne. Nowotwory złośliwe różnią się znacznie rozmiarami i kształtem. Rosną w sposób niekontrolowany i nieprawidłowy. Nowotwory złośliwe zwykle noszą nazwę opisującą część organizmu, z której się wywodzą. Jednakże niektóre narządy zawierają wiele różnych tkanek, dlatego dla większej precyzji określa się dokładny typ komórek, z których powstał nowotwór. Wyróżnia się następujące główne typy nowotworów złośliwych:
-
Rak – komórki nowotworowe wywodzą się z komórek nabłonka. Prawie wszystkie nowotwory złośliwe, które powstają w piersi, gruczole krokowym, płucach, trzustce i jelicie grubym to raki.
-
Mięsaki
-
Chłoniak
Komórki nowotworowe w odróżnieniu od prawidłowych, nie mają zaprogramowanego procesu samoniszczenia, nie reagują lub niewłaściwie reagują na sygnały z organizmu.
Inną ważną cechą nowotworów złośliwych jest zdolność tworzenia przerzutów odległych i naciekania otaczających tkanek.
Najczęściej rozpoznawane typy histologiczne (cechy budowy komórek widoczne w badaniach mikroskopowych) raka piersi to:
• Rak przewodowy naciekający – ok. 75%
• Rak zrazikowy naciekający - ok. 10-15%
• Rak cewkowy - ok. 5%
• Rak rdzeniasty – ok. 5%
• Rak śluzowy - ok. 5%8
Istotnym z punktu widzenia klinicznego jest podział na grupę raków przedinwazyjnych tzw. in situ (tzn. zmian nowotworowych bez cech naciekania) oraz inwazyjnych:
W przypadku raków przedinwazyjnych rozróżnia się:
- rak przewodowy (DCISang. Ductal carcinoma in situ), który ogranicza się do przewodu mlekowego. Jeżeli występuje w czystej postaci nie powoduje powstawania przerzutów. W przypadku tego typu raka rokowania są bardzo dobre.
- rak zrazikowy (LCISang. Lobular carcinoma in situ) który jest rozrostem obejmującym końcowe odcinki układu zrazikowo-pęcherzykowego. Zmiana ta w ścisłym tego słowa znaczeniu nie jest uznawana za nowotwór złośliwy. Jednakże jej występowanie związane jest z podwyższonym ryzykiem zachorowania na inwazyjnego raka piersi.
Rak przedinwazyjny
Rak inwazyjny
Termin rak piersi odnosi się do złośliwych nowotworów, które powstały z komórek piersi. Zwykle rak piersi powstaje w komórkach zrazików (rak zrazikowy), zawierających gruczoły produkujące mleko lub w komórkach przewodów (rak przewodowy), które odprowadzają mleko ze zrazików do brodawki sutkowej.
Rzadziej nowotwór złośliwy piersi rozwija się z komórek podścieliska, do których należą komórki tkanki tłuszczowej i tkanki łącznej piersi.
Z czasem, komórki raka naciekają otaczające zdrowe tkanki piersi i torują sobie drogę do pachowych węzłów chłonnych, czyli niewielkich narządów, które odfiltrowują obce substancje z organizmu. Jeśli komórki raka dotrą do węzłów chłonnych, wówczas mają wolną drogę do przedostawania się do innych części ciała.
Stadium zaawansowania raka piersi określa, jak daleko komórki rakowe rozprzestrzeniły się poza pierwotny guz.
Pierś jest ewidentnym atrybutem kobiecości, atrakcyjności seksualnej oraz macierzyństwa.
Jest to narząd parzysty znajdujący się w ścianie klatki piersiowej, na powięzi mięśnia piersiowego większego. Kobiecy gruczoł piersiowy rozwija się w okresie pokwitania i różni się wielkością, kształtem i spoistością. Te różnice zależne są od wieku kobiety, typu budowy ciała, przebytych ciąż, karmienia oraz cyklu miesiączkowego. U młodych kobiet przeważa tkanka gruczołowa, u starszych tłuszczowa.
Ma to duże znaczenie przy wykonywaniu badań obrazowych.
schemat budowy gruczołu piersiowego
Bardzo ważną rolę ochronną spełnia układ limfatyczny. Jest on elementem układu odpornościowego ( immunologicznego), zbudowanego z sieci naczyń limfatycznych i węzłów chłonnych, które biegną przez całe ciało.
Podobnie do układu krwionośnego, który rozprowadza różne składniki w organizmie, układ chłonny transportuje komórki zwalczające infekcje.
Pierś ma wiele naczyń krwionośnych i naczyń chłonnych. Naczynia chłonne są cienkimi przewodami, podobnymi do naczyń krwionośnych. Grupy węzłów chłonnych znajdują się w różnych obszarach organizmu i pełnią rolę filtrów, oddzielających nieprawidłowe komórki od zdrowej tkanki.
układ węzłów chłonnych w okolicy piersiowej
Do węzłów chłonnych piersi należą:
1. węzły nadobojczykowe
2. węzły podobojczykowe
3. węzły pachowe
4. węzły wewnątrzpiersiowe
W obrębie pachy znajduje się około 30-50 węzłów chłonnych.
Węzły chłonne pachowe dzielą się na 3 piętra, w zależności od tego, jak blisko mięśnia piersiowego większego są one położone:
-
poziom I (dolne piętro) – zlokalizowane w dolnej części pachy, wzdłuż zewnętrznego brzegu mięśnia piersiowego większego
-
poziom II (środkowe piętro) – zlokalizowane w środkowej części pachy, poniżej mięśnia piersiowego większego
-
poziom III (górne piętro) – zlokalizowane w pobliżu środka obojczyka, nad piersią i wzdłuż wewnętrznego brzegu mięśnia piersiowego większego.
Rak piersi szerzy się drogą chłonną i krwionośną. Przerzuty drogą chłonną w pierwszym etapie zajmują regionalne węzły chłonne – pachowe (poziom I) i przymostkowe (poziom II). Przerzuty w węzłach chłonnych nadobojczykowych są późnym etapem rozwoju choroby (poziom III).
Poziomy układu chłonnego piersi
Rak piersi wykazuje dużą skłonność do rozsiewu drogą naczyń krwionośnych, a ogniska przerzutowe mogą lokalizować się niemal we wszystkich narządach.
Agnieszka Rucińska
Z pracy dyplomowej nadesłanej do Stowarzyszenia Pielęgniarki Cyfrowe wybrała
Joanna Lewoniewska
Zapraszamy do przeczytania kolejnych części pracy, które będą ukazywać się cyklicznie.
Piśmiennictwo:
Nowotwory złośliwe w Polsce w 2015 roku. Krajowy rejestr nowotworów. Centrum onkologii – instytut im. M. Curie – Skłodowskiej. J. Didkowska, U. Wojciechowska
Okoń W., Nowy słownik pedagogiczny, Żak, Warszawa 2004
Olszewski W.P., Techniki Specjalne w diagnostyce zmian piersi. Pol J Pathol 2009
Opracowanie zbiorowe: Onkologia w praktyce, wydawnictwo lekarskie PZWL , Warszawa 2007r,
Opracowanie zbiorowe: Diagnostyka i leczenie raka piersi. Centrum Onkologii Kraków – EgisOncology
Ślusarska D., Zarzycka K., Zahradniczek K., Podstawy pielęgniarstwa . Tom I i II, wyd. Czelej Lublin 2016
Walewska E. Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego. PZWL 2016
Zahradniczek K. (red.): Pielęgniarstwo, PZWL, Warszawa 2006
