Jakie zmiany systemowe należało by dość pilnie wprowadzić by pacjenci w Polsce mogli korzystać z dobrodziejstw medycyny personalizowanej? Inne kraje stosują na szeroką skalę medycynę molekularną i dostęp do leków innowacyjnych, "szytych na miarę". Co zrobić by w Polsce też tak było?
Problem medycyny spersonalizowanej czyli zorientowanej na osobę, bo przecież persona w języku łacińskim oznacza osobę, jest w jakimś sensie sprawą medycyny, czy służby zdrowia od zarania dziejów. Tylko teraz inaczej tę sprawę traktujemy. Przez całe tysiąclecia medycyna, lekarze posługiwali się bardziej intuicją w zakresie swojego stosunku do pacjenta i wyboru sposobów leczenia, nie za bardzo pytając pacjenta co on na ten temat sądzi. Posługiwano się intuicją, która nie wiele miała często z nauką. Można powiedzieć, że od kilkudziesięciu lat dominuje medycyna bardziej naukowa. W języku angielskim mówi się o medycynie opartej na dowodach - evidence-based medicine. I niektórzy poszli tak daleko, że zaczęli rozumieć ją jako medycynę schematów. Podręczniki, w których były zawarte różnego rodzaju standardy, algorytmy postępowania, wytyczne, niektórzy potraktowali jako pewnego rodzaju świętość – instrukcję obsługi pacjenta. Wydaje się, że na jakimś etapie rozwoju wiedzy było to dobre, ale dziś wiemy więcej, że różnimy się nie tylko wyglądem czy usposobieniem, ale przede wszystkim na poziomie molekularnym, genetycznym, na tyle istotnie między sobą, że te schematy mogą być tylko początkiem myślenia o diagnostyce i leczeniu. I właśnie na tym polega idea medycyny personalizowanej, która jak gdyby wraca trochę do korzenia tzn. zauważa pacjenta jako indywidualność różną od innych, a w każdym razie różniącą się od wielu innych. Stąd konieczność stosowania schematów nadal, ale jednak schematów, które są indywidualizowane w tym sensie, że uwzględniają te odmienności każdego człowieka. To jest proces, bo jest to kwestia zarówno nauki i prowadzenia badań. My w tym zakresie jeszcze nie wiemy dużo, chociaż rozwija się ta nauka bardzo intensywnie, w niektórych obszarach np. w onkologii szybciej, a w niektórych wolniej. Ale oczywiście są to wyzwania w stosunku do postępowania, bo choćby z perspektywy płatnika, który nie tylko w Polsce ale w wielu krajach chce płacić za pewien standard. Trzeba to jednak zmodyfikować bo ten standard po prostu odnosi się w różnym stopniu do każdego pacjenta.
Wspomniał Pan Minister o takim spektakularnym postępie w medycynie, mianowicie ludzkiego genomu. To był początek wskazania, że możemy przewidzieć chorobę sporo wcześniej stosując badania molekularne, ale też możemy skroić na miarę terapię. Każdy choruje inaczej i inaczej choroba bywa w genach zapisana. W Polsce pacjenci mają kłopot z dostępem do tego typu diagnostyki. Czy to się może zmienić w najbliższym czasie?
My musimy postępować jednak, zwłaszcza przy wydawaniu środków publicznych, w taki sposób, w jaki nam nakazują dowody, nuaka jeszcze nie tyle eksperymentalna, co już ugruntowana. Myślę, że m.in. to dzisiejsze spotkanie jest poświęcone pewnemu uporządkowaniu zasad, według których należy postępować. Bo medycyna personalizowana nie oznacza powrotu jako narzędzia, którym miałby się posługiwać lekarz, tylko raczej zastosowania medycyny opartej na dowodach, w sposób, który, można powiedzieć, jest przykrawany, w zależności od tego co wiemy o pacjencie, jego sytuacji molekularno-genetycznej, ale także o tym jaki ewentualny wybór mamy. Dzisiaj już na przykład wiemy, że niepowodzenia leczenia u pewnego odsetka chorych nie są spowodowane po prostu statystyką krzywej Gaussa, tylko ich odmiennością. I w tym sensie oczywiście każdy pacjent powinien mieć prawo do tego by leczyć go według tego, co jest dla niego najlepsze. To jest bardzo trudne zagadnienie, bo musimy poruszać się między schematem, który jest oczywistym punktem wyjścia, a indywidualną odmiennością danego pacjenta.
