Psychika odgrywa ważną rolę w leczeniu onkologicznym, dlatego coraz częściej podkreśla się, że psychoonkologia powinna być jego integralną częścią, a psychoonkolog – członkiem zespołu terapeutycznego opiekującym się chorym na nowotwór. – Psychoonkolog powinien towarzyszyć pacjentowi onkologicznemu już od diagnozy, a później także na każdym etapie leczenia, szczególnie w trudnych momentach. Przede wszystkim jednak konieczna jest ocena, w przypadku których pacjentów i ich rodzin niezbędne jest udzielenie profesjonalnego wsparcia – mówi prof. Marzena Samardakiewicz, prezes Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego.
Psychoonkologia jest młodą dziedziną – w 1984 roku zostało założone IPOS (The International Psycho-Oncology Society) – pierwsze na świecie towarzystwo naukowe zrzeszające specjalistów tej dziedziny. Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne (PTPO), założone w 1993 r. przez prof. Krystynę de Walden-Gałuszko, było jednym z pierwszych towarzystw psychoonkologicznych w Europie. 30 lat działania PTPO i Jubileuszowa 15. Ogólnopolska Konferencja Psychoonkologiczna to czas podsumowań, ale też spojrzenia na wyzwania teraźniejszości i przyszłości.
Psychoonkologia wczoraj, dziś i jutro
Konferencję otworzy wykład prof. Krystyny de Walden-Gałuszko: „Człowiek w świecie współczesnym – rozważania psychiatry”. W sesji „Psychoonkologia wczoraj, dziś, jutro” Gil Goldzweig z Academic College w Tel Aviv-Jaffa, członek zarządu IPOS, opowie o specyfice psychoonkologii geriatrycznej. Usłyszymy także wystąpienia osób pracujący psychoonkologicznie w Szwecji, Austrii, Wielkiej Brytanii i USA. Zaplanowane są również sesje z udziałem wybitnych ekspertów m.in. na temat roli psychoonkologii w onkologii, hematoonkologii, opiece paliatywnej, sesja poświęcona opiece nad dziećmi i młodzieżą oraz ozdrowieńcami, którzy przeszli z opieki pediatrycznej do opieki nad dorosłymi. Będą też wykłady dotyczące nowoczesnych metod leczenia bólu, pielęgniarskiej opieki duchowej, panowania nad emocjami, a także seksualności chorych na nowotwory.
Ważną częścią konferencji są warsztaty m.in. dotyczące przekazywania pacjentowi trudnych informacji i poznawania jego perspektywy w procesie leczenia: będą odbywać się w Centrum Symulacji Medycznej UM w Lublinie, z wykorzystaniem m.in. pacjenta symulowanego. – Planujemy też m.in. warsztaty dotyczące wzmacniania godności chorego, kierowane dla osób u schyłku życia. Psychoonkologia jest dziedziną interdyscyplinarną, stąd interdyscyplinarność naszej konferencji, na którą zapraszamy nie tylko psychoonkologów, ale też wszystkich, którzy w swojej pracy spotykają się z chorymi na różnych etapach leczenia choroby nowotworowej. Chcemy aktywizować i jednoczyć środowisko, zachęcać studentów do zainteresowania się tą dziedziną – mówi prof. Marzena Samardakiewicz. – Organizowane przez nas konferencje zawsze były okazją, by poszerzyć swoją wiedzę od zaproszonych ekspertów. Chcemy też dać szansę młodym psychoonkologom, zachęcić ich do aktywności – zaznacza prof. Krystyna de Walden-Gałuszko.
Wsparcie pacjenta to nie jest mówienie „będzie dobrze”
– ESMO (European Society of Medical Oncology) wydało niedawno rekomendacje, by u każdego pacjenta po diagnozie onkologicznej badać poziom depresji i lęku. Rekomendacje zawierają bardzo dokładne narzędzia, jakimi należy się posługiwać, przeprowadzając badania. W skład konsylium lekarskiego powinien wchodzić psycholog lub psychoonkolog, chcemy zaproponować, by dał on pacjentowi możliwość skorzystania z badania za pomocą skal psychoonkologicznych, opracowanych przez ESMO. Samo badanie trwa ok. 20 min.; jeśli okazałoby się, że poziom lęku i depresji u chorego jest wysoki, to byłby on obejmowany opieką psychoonkologa – podkreśla prof. Krystyna de Walden-Gałuszko.
Bardzo ważne jest, by psychoonkolog potrafił dopasować oferowaną pomoc do rzeczywistych potrzeb pacjenta i jego bliskich, którym również często potrzebne jest wsparcie. – Psychoonkologia jest interdyscyplinarnym podejściem do osoby, która choruje na nowotwór. Niektórzy pacjenci są nastawieni zadaniowo, wystarczą im wskazówki, jak postępować; inni potrzebują także wsparcia emocjonalnego, gdyż czują, że po postawieniu diagnozy ich cały dotychczasowy świat runął, a jeszcze inni bardzo intensywnej pomocy psychologiczno-psychiatrycznej – mówi prof. Marzena Samardakiewicz.
Ważną rolą psychoonkologa jest też nauczenie bliskich, jak wspierać chorego. – Nie można jedynie mówić, że „wszystko będzie dobrze”. Oczywiście, pacjent chciałby, żeby tak się stało, jednak nie możemy mu tego zagwarantować. Najważniejsze jest, żeby mu towarzyszyć, być uważnym na jego potrzeby. Wielu osobom wydaje się, że wsparcie jest wtedy, gdy chory nie myśli o swojej chorobie, dlatego starają się go „zagadać”, odwrócić uwagę. Często przynosi to jednak odwrotny skutek, pacjent czuje się tym zmęczony, nie odpowiada to na jego potrzeby – podkreśla prof. Samardakiewicz. Odczytywanie potrzeb pacjentów nie jest proste, dlatego warto skorzystać z propozycji warsztatów podczas konferencji.
Eksperci podkreślają, że do wykonywania zawodu psychoonkologa nie wystarczy ukończenie studiów psychologicznych i rocznych studiów podyplomowych, trzeba cały czas się kształcić, edukować. – Zainteresowanie psychoonkologią studentów i absolwentów psychologii jest spore; to bardzo dobrze, bo w systemie ochrony zdrowia wciąż jest za mało specjalistów tej dziedziny, by profesjonalnie udzielać pomocy wszystkim pacjentom, którzy tego potrzebują, szczególnie w poradniach onkologicznych. Konieczny jest jednak stały proces kształcenia; stąd organizowane przez nas warsztaty i konferencje – dodaje prof. Samardakiewicz.
Polskie Towarzystwo Psychoonkologiczne bierze również udział w tworzeniu standardów opieki psychoonkologicznej. – Od lat dbamy o jakość kształcenia, przyznajemy również certyfikaty. Jednym z warunków uzyskania certyfikatu jest ukończenie studiów podyplomowych z zakresu psychoonkologii i przynajmniej 5-letni staż pracy z pacjentami onkologicznymi, a także napisanie artykułu, wystąpienie na konferencji, omówienie przypadku. Chodzi nam o to, by dbać o wysoki poziom psychoonkologii – zaznacza prof. Krystyna de Walden-Gałuszko.
Praca z pacjentem onkologicznym jest jednak wymagająca, dlatego duży problem stanowi wypalenie zawodowe: poziom stresu młodej pielęgniarki w pierwszym roku pracy z chorym na nowotwór może być porównywalny ze stresem towarzyszący rozwodowi. Dlatego temat zapobiegania wypaleniu zawodowemu będzie również podejmowany podczas konferencji.
Edukacja psychoonkologiczna personelu medycznego
Od sposobu przekazania diagnozy choroby onkologicznej w dużej mierze zależy to, jak pacjent będzie podchodził do swojej sytuacji, dlatego bardzo ważna jest edukacja personelu medycznego (lekarzy, pielęgniarek, radioterapeutów, fizjoterapeutów) z zakresu psychoonkologii.
– Uważam, że wszyscy pracujący z pacjentami onkologicznymi powinni nauczyć się podstawowej wiedzy z zakresu psychoonkologii, by wiedzieli, jak rozmawiać z pacjentem i rozpoznawać jego potrzeby. Osoba, która zachoruje na nowotwór, bardzo się zmienia, jeśli chodzi o system wartości, potrzeby, uwrażliwienie. O tych podstawowych rzeczach powinni wiedzieć onkolodzy i pielęgniarki. Dlatego staramy się szkolić personel medyczny – podkreśla prof. Krystyna de Walden-Gałuszko
Psychoonkologia w profilaktyce onkologicznej
„Psychoonkologia dziś” zajmuje się głównie pomocą chorym na nowotwory i ich bliskim, jednak „psychoonkologia jutra” powinna zajmować się w większym stopniu również profilaktyką: motywowaniem osób zdrowych do aktywnego stylu życia, wykonywania badań przesiewowych i kontrolnych. – Większość osób zdaje sobie sprawę, że nowotwór to poważna choroba, jednak uważają, że im nic się nie stanie. Gdybyśmy zrobili ankietę uliczną, to na pytanie: „Czy choroba nowotworowa jest poważna?”, wszyscy odpowiedzą „Tak”. Jeśli jednak zadamy kolejne pytanie: „Czy Pan/Pani czuje się bezpośrednio zagrożony/a nowotworem” większość odpowie: „Nie, czuję się dobrze”, uznając, że nic im nie jest, bo gdyby byli chorzy, to organizm podpowiedziałby im, że dzieje się coś niepokojącego. Niestety, organizm podpowiada to nam za późno, dlatego bardzo ważne byłoby organizowanie warsztatów świadomości onkologicznej dla osób zdrowych, motywujących np. do samobadania piersi, wykonywania badań kontrolnych, uczących zachowań prozdrowotnych, radzenia sobie ze stresem, a także pozytywnego dbania o siebie – dodaje prof. Krystyna de Walden-Gałuszko.
Psychoonkologia to zawód z przyszłością, o czym będzie można przekonać się podczas jubileuszowej konferencji Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego, z udziałem wybitnych ekspertów m.in. z zakresu psychologii, psychoonkologii, opieki paliatywnej, leczenia bólu.
Autorka: Katarzyna Pinkosz
Źródło: mat. prasowe
