Specjalna Debata Rady Ekspertów ds. Onkologii Medycznej Racji Stanu odbyła się 2 lutego br. pod hasłem Wiedza, Determinacja, Współpraca - Cancer Moonshot. Grażyna Mierzejewska, ekspert Medycznej Racji Stanu wyjaśniła, że hasło nawiązuje do amerykańskiego projektu „Cancer Moonshot”, który zakłada zmniejszenie śmiertelności z powodu raka w USA o co najmniej 50% w ciągu 25 lat.
Eksperci podkreślali, że nasza Narodowa Strategia Onkologiczna, podobnie jak amerykański Cancer Moonshot czy Europejski Plan Walki z Rakiem, również ma na celu poprawę statystyk umieralności z powodu nowotworów. Dr Jakub Gierczyński, ekspert systemu ochrony zdrowia wskazał, że jest to możliwe, bo w przypadku białaczek dziecięcych przeżywalność w Polsce jest powyżej średniej unijnej, co oznacza, że zapewnienie odpowiedniej diagnostyki i dostępu do wszystkich terapii, pozwoliłoby zmienić sytuację polskich chorych.
Walka z rakiem priorytetem rządów
Przesłanie na Światowy Dzień Walki z Rakiem wygłosił Frederic Billet, ambasador Francji. Przypomniał, że rak jest jednym z największych światowych zabójców na świecie i dlatego wymaga solidarnej walki pracowników służby zdrowia, badaczy, chorych i organizacji pacjentów. Francja uznała walkę z nowotworami za absolutny priorytet. Frederic Billet poinformował, że 20 lat temu we Francji wprowadzono program walki z rakiem. Obecnie realizowany jest krajowy program na lata 2021-2025, którego budżet wynosi 2 mld euro. Narodowy Program ma na celu zmniejszenie liczby nowotworów możliwych do uniknięcia, zwłaszcza że 60% można uniknąć, bo są związane z czynnikami ryzyka jak palenie, niewłaściwa dieta czy siedzący tryb życia. Jednym z kierunków jest zwiększenie liczby badań przesiewowych, a także zmniejszenie z 2/3 do 1/3 odsetka pacjentów, którzy odczuwają skutki nowotworu 5 lat po jego wykryciu, czyli ograniczenie następstw leczenia chorób nowotworowych. We Francji poziom wyleczalności raka jest jednym z najwyższych na świecie - 60% nowotworów zostaje wyleczonych.
Minister Grażyna Ignaczak-Bandych, szefowa Kancelarii Prezydenta w liście do uczestników Medycznej Racji Stanu zapewniła, że bezpieczeństwo zdrowotne Polaków jest jednym z priorytetów Prezydenta RP. Przypomniała, że to właśnie z jego inicjatywy powstała Narodowa Strategia Onkologiczna, której częścią jest rządowy projekt ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Poinformowała również, że Prezydent objął patronatem profilaktyczny projekt „Zdrowe Życie”. Jego celem jest uświadomienie, że profilaktyka i zdrowy tryb życia są najlepszym remedium na rosnącą liczbę zachorowań na raka.
Narodowa Strategia Onkologiczna
Przyjęta w 2019 r. w Polsce Narodowa Strategia Onkologiczna zakłada wdrożenie zmian organizacyjnych zapewniających chorym równy dostęp do koordynowanej i kompleksowej opieki zdrowotnej w obszarze onkologii. Prof. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego poinformował, że Narodowa Strategia Onkologiczna w 2/3 jest realizowana zgodnie z planem. Podkreślił, że dzięki sieci onkologicznej będą w końcu monitorowane wskaźniki. Wśród celów do zrealizowania wymienił m.in. osobną wycenę patomorfologii, wprowadzenie badań HPV DNA i testów FIT oraz cancer unity.
Prof. Maciej Krzakowski, konsultant krajowy w dziedzinie onkologii klinicznej wskazał, że problemem są różnice w dostępie do leczenia. - Realizacja programów lekowych przy nowotworach litych różni się w poszczególnych województwach. Nierówny jest też dostęp do diagnostyki genetyczno-molekularnej - ubolewał. Ekspert podkreślił, że choć powstają ośrodki kompleksowego postępowania diagnostyczno-terapeutycznego dla raka piersi i jelita grubego, wiąż nie ma ich dla najbardziej groźnego nowotworu raka płuca, a także pęcherza.
Fatalne polskie wyniki
Według przedstawionych przez Komisję Europejską i OECD w ramach europejskiego rejestru nierówności w przeciwdziałaniu nowotworom pierwszych krajowych profili dotyczących raka, umieralność na nowotwory złośliwe w Polsce jest na wyższym poziomie niż średnia unijna, np. przeżywalność chorych na raka piersi wynosi w Polsce 77%, podczas gdy średnia unijna to 83%. Zdaniem dr Jakuba Gierczyńskiego, to m.in. efekt wciąż niższych nakładów na leczenie raka w Polsce. Średnia unijna wydatków na opiekę onkologiczną na głowę wynosi 326 euro, a w Polsce jest to 237 euro.
Wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski poinformował, że budżet na nowoczesne leki onkologiczne rośnie. Dzięki temu poszerza się ich dostępność, a najdroższe z nich przesuwane są do wcześniejszych linii terapeutycznych. Według danych ministra zdrowia, w 2022 r. na zrefundowanych 115 nowych cząsteczko-wskazań ogółem leki przeciwnowotworowe stanowiły 35% (40 nowych cząsteczko-wskazań). W 2021 r. na zrefundowanych 68 nowych cząsteczko-wskazań ogółem leki przeciwnowotworowe stanowiły 47% (32 nowe cząsteczko-wskazania).
Joanna Parkitna, dyrektor Wydziału Oceny Technologii Medycznych w Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji wskazała, że wiele potrzeb w zakresie onkologii jest wciąż niezaspokojonych, o czym świadczy wiele zleceń do AOTMiT o ocenę leków onkologicznych. Z analizy za lata 2018-2022 wynika, że leki onkologiczne stanowiły ponad 42 proc. wszystkich ocenianych leków w agencji, a leki z każdego innego zakresu medycyny stanowiły mniej więcej po 4 proc.
Niezaspokojone potrzeby a dostęp do innowacyjnych terapii
- Kilka brakujących elementów postaram się w tym roku wprowadzić w hematoonkologii – zapowiedział Maciej Miłkowski. Jak wskazał prof. Krzysztof Giannopoulos, prezes Stowarzyszenia Hematologia Nowej Generacji, kierownik Zakładu Hematoonkologii Doświadczalnej UM w Lublinie, kierownik Oddziału Hematologicznego Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej taką potrzebą jest dostęp do terapii izatuksymabem w skojarzeniu z pomalidomidem i deksametazonem w czwartej linii leczenia szpiczaka mnogiego. Jest to wyjątkowo skuteczna terapia u pacjentów z niewydolnością nerek, która dotyczy 1/3 chorych już przy rozpoznaniu, a przy dalszych liniach leczenia nawet połowy.
W przypadku raka piersi niezaspokojoną potrzebą jest dostęp do abemacyklibu dla chorych z wczesnym hormonozależnym rakiem piersi i największym ryzykiem nawrotu choroby.
Prof. Tadeusz Pieńkowski, kierownik Kliniki Radioterapii i Onkologii CSK MSWiA powiedział, że ma nadzieję na rychłą refundację abemacyklibu. - W grupie młodych kobiet nowotwory złośliwe piersi są pierwszą przyczyną zgonów. Koszty pośrednie związane z przedwczesnymi zgonami i absencja przewyższają nakłady NFZ na ich leczenie – podkreślił. Z danych, jakie przedstawiła prof. Gertruda Uścińska, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wynika, że w 2022 r. z powodu chorób nowotworowych wystawiono prawie 483 tys. zaświadczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy. – To jest prawie 8 mln 700 tys. dni absencji chorobowej – podkreśliła. Najczęściej podstawą wystawienia takich zaświadczeń wśród nowotworów był rak piersi.
Dr Janusz Meder, prezes Polskiej Unii Onkologii przypomniał, że chorzy na raka trzustki – jednego z najgorzej rokujących nowotworów - czekają na irynotekan liposomowy, który blokuje enzym zwany topoizomerazą, przez co komórki nowotworowe nie mogą się namnażać i w końcu umierają. – Lek jest dostępny w 18 krajach, poprawia komfort życia i przedłuża je, co daje szansę na doczekanie nowej terapii. Zwłaszcza że coraz więcej doniesień naukowych mówi o zidentyfikowaniu celów molekularnych w raku trzustki – powiedział ekspert.
Krystyna Wechmann, prezes Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych, członkini Rady ds. Zdrowia przy Prezydencie RP oraz przedstawicieli RPP i RPO przypomniała o dramatycznym wzroście zachorowań i zgonów z powodu raka endometrium. Nadzieją na leczenie trudnych przypadków z defektem genów naprawy niedopasowań (dMMR) i niestabilności mikrosatelitarnej (MSI), która dotyczy 30% raków endometrium jest dostarlimab. Jak poinformowała Joanna Parkitna, ocena wniosku o refundację tego leku przez AOTMiT zakończy się w połowie kwietnia br.
