Marcin Wiącek przekazał Marzenie Okle-Drewnowicz uwagi, które zostały przedstawiane wcześniej ministrom właściwym w sprawach rodziny i polityki społecznej. Prosi o przyjęcie zawartych w nich wniosków i rekomendacji. Szczególną uwagę RPO zwraca na wybrane, fundamentalne wyzwania oraz na potrzebę całościowego podejścia do polityki senioralnej i starzenia się w Polsce. Wciąż obserwuje bowiem utrzymywanie się podejścia ograniczającego się do spojrzenia na prawa osób starszych wyłącznie w kontekście pomocy społecznej, a nawet niepokojące tego pogłębienie.
Rzecznik widzi pilną potrzebę takiego ukształtowania i prowadzenia polityki senioralnej, która nie będzie różnicować osób starszych ze względu na ich sytuację ekonomiczną przez stygmatyzowanie jej beneficjentów i w kompleksowy sposób odpowie na różnorodne ich potrzeby, zapewniając osobom starszym możliwość korzystania z pełni praw obywatelskich.
Brak rozróżnienia działań na rzecz walki z ubóstwem od działań skierowanych do ogółu osób starszych może być odbierany jako efekt działania negatywnych stereotypów, kojarzących starość z ubóstwem, słabością i potrzebami w zakresie wsparcia. Te stereotypy wpisują się w zjawisko ageizmu - dyskryminacji oraz nieuzasadnionych poglądów i przesądów dotyczących jednostek lub całych grup społecznych opartych na ich wieku.
Przeciwdziałanie temu zjawisku powinno opierać się na przemyślanej strategii oraz - w pierwszej kolejności - na wyeliminowaniu ageizmu z dokumentów rządowych, ustaw, struktur urzędów publicznych, jak również z języka debaty publicznej. Oznacza to wykorzenienie zwrotów i sformułowań, które nierzadko wydają się ogółowi społeczeństwa znane i mieszczące się w przyjętych normach, dlatego zadanie to wymaga wyjątkowej wrażliwości i konsekwencji.
Przykłady zastosowania języka wzmacniającego negatywne stereotypy można znaleźć także w rządowej „Informacji o sytuacji osób starszych w Polsce w 2022 r.", gdzie podaje się dane statystyki polskiej i kopiuje język pojęć stosowany w tej dziedzinie. Są tam takie stwierdzenia: „Spadek liczby ludności ogółem i wzrost liczby ludności w wieku senioralnym skutkuje wzrostem wskaźnika obciążenia demograficznego osobami starszymi - liczba osób w wieku 65 lat i więcej przypadających na 100 osób w wieku od 15 do 64 lat. Wskaźnik ten ukształtował się w 2022 r. na poziomie 29,9 proc.".
Zwrot "wskaźnik obciążenia demograficznego osobami starszymi" w tym kontekście sugeruje, że człowiek wraz z osiągnięciem wieku 65 lat staje się obciążeniem dla społeczeństwa. Jest to wysoce deprecjonujące i nie oddaje faktycznego stanu rzeczywistości, w której wiele osób w wieku powyżej 65. roku życia nadal jest aktywnych zawodowo (około 13 proc. w 2022 r., liczba ta nadal rośnie) lub wspiera swoje rodziny finansowo, także nieodpłatną pracą, w tym opiekuńczą.
W ocenie RPO adekwatna odpowiedź na wskazane wyzwania obejmuje następujące elementy:
- Wyodrębnienie działu w budżecie państwa i przeznaczenie osobnych środków na realizację polityki senioralnej, np. w postaci subwencji senioralnej.
- Nowelizację ustawy o osobach starszych, tak aby umożliwiała sprawną ewaluację i koordynację działań.
- Audyt realizacji Założeń Polityki Społecznej wobec osób starszych 2030.
- Przegląd dotychczasowych polityk publicznych pod kątem ageizmu instytucjonalnego.
- Rozpoczęcie prac nad kolejną edycją polityki senioralnej
- Aktywne włączenie się Polski na forum ONZ w prace na rzecz konwencji o prawach osób starszych.
